Theo Cơ quan bảo vệ môi trường của Mỹ, triclosan là một chất kháng khuẩn, giúp "làm chậm hay ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nấm, và nấm mốc". Nó bắt đầu có trong các sản phẩm xà phòng rửa tay diệt khuẩn vào những năm 1970.
Kể từ đó, triclosan được sử dụng trong hàng tấn sản phẩm tiêu dùng khác nhau – như chất tẩy rửa, xà phòng, chất tẩy rửa da, chất khử mùi, nước thơm để gội đầu/tắm, kem, kem đánh răng, nước rửa chén. Nhiều trong số các sản phẩm trên được dán nhãn là "diệt khuẩn" có khả năng chứa triclosan hay một hợp chất liên quan.
Chất triclosan có những nguy cơ gì?
Sự thật là, chúng ta hoàn toàn không biết đến các rủi ro đối với sức khỏe con người khi sử dụng triclosan, đặc biệt là khi sử dụng một lượng triclosan nồng độ thấp. Theo Trung tâm Phòng chống và kiểm soát dịch bệnh của Mỹ, cần có thêm các nghiên cứu để đánh giá về ảnh hưởng đối với sức khỏe con người khi tiếp xúc với triclosan.
Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực Phẩm của Mỹ (FDA) lại chưa bao giờ đặt ra một phán quyết toàn diện nào đối với hiệu quả và tính an toàn của triclosan – mặc dù cơ quan này từng nói sẽ xem xét về chất triclosan vào năm 1974. Giờ đây, FDA nói họ sẽ đặt ra vấn đề về triclosan vào năm 2016.
Tuy nhiên, do những lo ngại của người tiêu dùng về tính an toàn và tác động lên môi trường, chất triclosan đã bị loại ra khỏi nhiều sản phẩm xà phòng, vì có nhiều bằng chứng nói rằng những sản phẩm này không mang lại lợi ích sức khỏe trong nước và xà phòng.
Những thử nghiệm với động vật đã đặt ra một số báo động đỏ. Chẳng hạn, một nghiên cứu phát hiện ra triclosan thúc đẩy ung thư vú trong các tế bào ở phòng thí ngiệm và ở chuột. Nghiên cứu khác cho thấy tiếp xúc với chất triclosan trong quá trình mang thai gây ra những tổn thất thần kinh ở một số con chuột.
Nhưng cần nhìn nhận rằng ảnh hưởng của các chất hóa học đối với động vật rất khác đối với con người, và thử nghiệm ở động vật có thể liên quan đến việc sử dụng liều cao chất hóa học. Dù vậy, những phát hiện này ở động vật có nghĩa là chúng ta cần có những thử nghiệm đảm bảo an toàn trước khi sản phẩm được sử dụng cho con người.
Ảnh hưởng trực tiếp của chất hóa học lên cơ thể con người không phải là những mối lo ngại duy nhất về các chất phụ gia. Vào giữa những năm 2000, các tổ chức môi trường như Hội đồng bảo vệ tài nguyên, đã bắt đầu lo ngại về việc sử dụng chất triclosan trong xà phòng có thể góp phần làm tăng những loại vi khuẩn kháng thuốc, gây ra những căn bệnh nhiễm trùng khó điều trị. Do xà phòng được sử dụng và thường bị trôi xuống các dòng suối, thậm chí trôi vào các hệ thống nước, nên họ cũng phát hiện ra chất triclosan có thể ảnh hưởng đến tảo và đời sống của các loài trong hệ sinh thái nước. Chẳng hạn, các nhà khoa học Canada đã phát hiện ra việc tiếp xúc với chất triclosan đã gây ra một số vấn đề phát triển đối với các loài ếch nhái.
Trang web của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ cũng nói rằng, triclosan "có khả năng gây nguy cơ cho các động vật dưới nước". Họ đã có kế hoạch xem xét lại chất triclosan, nhưng triclosan vẫn đang là một loại "thuốc trừ sâu" đã được đăng ký.
Lợi ích của triclosan là gì?
Website của Colgate ghi rõ: "Các đánh giá của Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ, của Hiệp hội Nha khoa Mỹ và các cơ quan chính phủ trên thế giới khẳng định triclosan an toàn khi sử dụng trong kem đánh răng và công nhận Colgate Total mang lại lợi ích sức khỏe quan trọng".
Trang web còn nói "tính an toàn và hiệu quả" của sản phẩm được khẳng định bởi hơn 80 cuộc nghiên cứu khoa học với 19.000 đối tượng tham gia.
Năm ngoái, một cuộc đánh giá độc lập về những nghiên cứu trên chất triclosan trong kem đánh răng đã kết luận rằng chất hóa học này "làm giảm mảng bám, viêm nướu, các bệnh về nướu và chảy máu", nhưng các tác dụng làm giảm đó "có thể quan trọng hay không quan trọng về mặt lâm sàng". Kem đánh răng chứa triclosan cũng liên quan đến tác dụng "làm giảm" chứng sâu răng.
"Dường như không có gì phải lo ngại quá về việc sử dụng chất triclosan trong kem đánh răng … ở những nghiên cứu kéo dài ba năm", các nhà đánh giá kết luận.
Hãng Colgate nhanh chóng chỉ ra rằng các bằng chứng sự thực trên thế giới cũng ủng hộ các kết luận này. "Trong gần 18 năm Colgate Total có mặt trên thị trường Mỹ, không hề có một dấu hiệu về vấn đề an toàn nào trái ngược với các nghiên cứu", Thomas DiPiazza, một người phát ngôn của Colgate nói với hãng tin Bloomberg.
Tạm kết
Vậy, bạn có nên vứt hộp kem đánh răng Colgate Total đi? Về cơ bản, câu trả lời tùy thuộc vào bạn.
Nếu các kết quả nghiên cứu trên động vật khiến bạn lo sợ, hay nếu bạn lo ngại về chất triclosan ảnh hưởng đến môi trường, và bạn không bị viêm lợi, bạn có thể muốn đổi sang dùng loại kem đánh răng khác. Nhưng, quan điểm hiện tại của FDA là "tricosan không nguy hiểm với con người" và "chưa có đủ bằng chứng an toàn" để khuyến cáo người tiêu dùng ngừng sử dụng các sản phẩm chứa triclosan.
Một lần nữa, cần nhắc lại rằng thường trong các nghiên cứu, các loài động vật phải dùng một liều cao các chất hóa học so với nồng độ thực sự mà con người sử dụng. Vì thế, trừ phi bạn định ăn cả một tuýt kem Colgate Total, nếu không bạn vẫn an toàn khi sử dụng nó để đánh răng hằng ngày.
Xem thêm:
Cách chọn kem đánh răng không chứa Triclosan
Kể từ đó, triclosan được sử dụng trong hàng tấn sản phẩm tiêu dùng khác nhau – như chất tẩy rửa, xà phòng, chất tẩy rửa da, chất khử mùi, nước thơm để gội đầu/tắm, kem, kem đánh răng, nước rửa chén. Nhiều trong số các sản phẩm trên được dán nhãn là "diệt khuẩn" có khả năng chứa triclosan hay một hợp chất liên quan.
Chất triclosan có những nguy cơ gì?
Sự thật là, chúng ta hoàn toàn không biết đến các rủi ro đối với sức khỏe con người khi sử dụng triclosan, đặc biệt là khi sử dụng một lượng triclosan nồng độ thấp. Theo Trung tâm Phòng chống và kiểm soát dịch bệnh của Mỹ, cần có thêm các nghiên cứu để đánh giá về ảnh hưởng đối với sức khỏe con người khi tiếp xúc với triclosan.
Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực Phẩm của Mỹ (FDA) lại chưa bao giờ đặt ra một phán quyết toàn diện nào đối với hiệu quả và tính an toàn của triclosan – mặc dù cơ quan này từng nói sẽ xem xét về chất triclosan vào năm 1974. Giờ đây, FDA nói họ sẽ đặt ra vấn đề về triclosan vào năm 2016.
Tuy nhiên, do những lo ngại của người tiêu dùng về tính an toàn và tác động lên môi trường, chất triclosan đã bị loại ra khỏi nhiều sản phẩm xà phòng, vì có nhiều bằng chứng nói rằng những sản phẩm này không mang lại lợi ích sức khỏe trong nước và xà phòng.
Những thử nghiệm với động vật đã đặt ra một số báo động đỏ. Chẳng hạn, một nghiên cứu phát hiện ra triclosan thúc đẩy ung thư vú trong các tế bào ở phòng thí ngiệm và ở chuột. Nghiên cứu khác cho thấy tiếp xúc với chất triclosan trong quá trình mang thai gây ra những tổn thất thần kinh ở một số con chuột.
Nhưng cần nhìn nhận rằng ảnh hưởng của các chất hóa học đối với động vật rất khác đối với con người, và thử nghiệm ở động vật có thể liên quan đến việc sử dụng liều cao chất hóa học. Dù vậy, những phát hiện này ở động vật có nghĩa là chúng ta cần có những thử nghiệm đảm bảo an toàn trước khi sản phẩm được sử dụng cho con người.
Ảnh hưởng trực tiếp của chất hóa học lên cơ thể con người không phải là những mối lo ngại duy nhất về các chất phụ gia. Vào giữa những năm 2000, các tổ chức môi trường như Hội đồng bảo vệ tài nguyên, đã bắt đầu lo ngại về việc sử dụng chất triclosan trong xà phòng có thể góp phần làm tăng những loại vi khuẩn kháng thuốc, gây ra những căn bệnh nhiễm trùng khó điều trị. Do xà phòng được sử dụng và thường bị trôi xuống các dòng suối, thậm chí trôi vào các hệ thống nước, nên họ cũng phát hiện ra chất triclosan có thể ảnh hưởng đến tảo và đời sống của các loài trong hệ sinh thái nước. Chẳng hạn, các nhà khoa học Canada đã phát hiện ra việc tiếp xúc với chất triclosan đã gây ra một số vấn đề phát triển đối với các loài ếch nhái.
Trang web của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ cũng nói rằng, triclosan "có khả năng gây nguy cơ cho các động vật dưới nước". Họ đã có kế hoạch xem xét lại chất triclosan, nhưng triclosan vẫn đang là một loại "thuốc trừ sâu" đã được đăng ký.
Lợi ích của triclosan là gì?
Website của Colgate ghi rõ: "Các đánh giá của Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ, của Hiệp hội Nha khoa Mỹ và các cơ quan chính phủ trên thế giới khẳng định triclosan an toàn khi sử dụng trong kem đánh răng và công nhận Colgate Total mang lại lợi ích sức khỏe quan trọng".
Trang web còn nói "tính an toàn và hiệu quả" của sản phẩm được khẳng định bởi hơn 80 cuộc nghiên cứu khoa học với 19.000 đối tượng tham gia.
Năm ngoái, một cuộc đánh giá độc lập về những nghiên cứu trên chất triclosan trong kem đánh răng đã kết luận rằng chất hóa học này "làm giảm mảng bám, viêm nướu, các bệnh về nướu và chảy máu", nhưng các tác dụng làm giảm đó "có thể quan trọng hay không quan trọng về mặt lâm sàng". Kem đánh răng chứa triclosan cũng liên quan đến tác dụng "làm giảm" chứng sâu răng.
"Dường như không có gì phải lo ngại quá về việc sử dụng chất triclosan trong kem đánh răng … ở những nghiên cứu kéo dài ba năm", các nhà đánh giá kết luận.
Hãng Colgate nhanh chóng chỉ ra rằng các bằng chứng sự thực trên thế giới cũng ủng hộ các kết luận này. "Trong gần 18 năm Colgate Total có mặt trên thị trường Mỹ, không hề có một dấu hiệu về vấn đề an toàn nào trái ngược với các nghiên cứu", Thomas DiPiazza, một người phát ngôn của Colgate nói với hãng tin Bloomberg.
Tạm kết
Vậy, bạn có nên vứt hộp kem đánh răng Colgate Total đi? Về cơ bản, câu trả lời tùy thuộc vào bạn.
Nếu các kết quả nghiên cứu trên động vật khiến bạn lo sợ, hay nếu bạn lo ngại về chất triclosan ảnh hưởng đến môi trường, và bạn không bị viêm lợi, bạn có thể muốn đổi sang dùng loại kem đánh răng khác. Nhưng, quan điểm hiện tại của FDA là "tricosan không nguy hiểm với con người" và "chưa có đủ bằng chứng an toàn" để khuyến cáo người tiêu dùng ngừng sử dụng các sản phẩm chứa triclosan.
Một lần nữa, cần nhắc lại rằng thường trong các nghiên cứu, các loài động vật phải dùng một liều cao các chất hóa học so với nồng độ thực sự mà con người sử dụng. Vì thế, trừ phi bạn định ăn cả một tuýt kem Colgate Total, nếu không bạn vẫn an toàn khi sử dụng nó để đánh răng hằng ngày.
Xem thêm:
Cách chọn kem đánh răng không chứa Triclosan