LINK TẢI LUẬN VĂN MIỄN PHÍ CHO AE KET-NOI
Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong 3 tiểu thuyết Trong sương hồng hiện ra, Cõi người rung chuông tận thế, Mười lẻ một đêm của Hồ Anh Thái
1. Lí do chọn đề tài
Đến nay, sau rất nhiều tranh cãi, thậm chí ngờ vực, hậu hiện đại và những ảnh hưởng của nó đã bước đầu được nhìn nhận trong đời sống xã hội Việt Nam nói chung và trong văn học nói riêng. Với nỗ lực hoàn thiện và phát triển, văn học đương đại, đặc biệt giai đoạn từ 1986 đến nay, đã chuyển mình mạnh mẽ để tham gia vào diễn trình hiện đại và hậu hiện đại của văn học thế giới với những gương mặt tiêu biểu, trong đó có Hồ Anh Thái.
Là một trong không nhiều cây bút tạo được thành công trong cuộc chạy tiếp sức qua hai thế kỉ. Nhìn đời sống như những mảnh vỡ, tiểu thuyết Hồ Anh Thái thể hiện tinh tế những nỗi hoang mang về con người...
Từ khi là một cây bút trẻ, rất nhạy cảm với môi trường công nghiệp hiện đại, tác giả này đã lựa chọn cho mình một cách thể hiện rất riêng. Chính sự kết hợp hài hòa giữa cái phương Tây mới lạ và nét phương Đông thuần hậu đã ươm mầm cho cách cảm, cách nghĩ, cách chiêm nghiệm về “cõi người”, “cõi đời” với tất cả sự vô nghĩa và phi lý trong những trang viết sắc sảo của ông. Trong bài viết này, chúng tui chú trọng tìm hiểu những biểu hiện của văn học hậu hiện đại trong truyện ngắn của nhà văn trên một số phương diện chính: hệ thống đề tài, nhân vật và ngôn từ nghệ thuật.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về chủ nghĩa hậu hiện đại trong các tác phẩm của Hồ Anh Thái. Điển hình là:
“Dấu ấn hậu hiện đại trong truyện ngắn Hồ Anh Thái” - Bùi Thanh Truyền.
Đặc trưng ngôn ngữ tiểu thuyết Hồ Anh Thái – Bùi Thanh Truyền, Lê Biên Thùy
Hiện tượng văn chương Hồ Anh Thái - Anh Chi.
Mười lẻ một đêm, cái nhìn hắt ra từ phía sau - Nguyễn Thị Minh Thái
Giọng điệu trần thuật trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại - Thái Phan Vàng Anh
Với thời lượng nhỏ của một bài tiểu luận và kiến thức còn hạn chế của bản thân, trên cơ sở kế thừa những thành quả của các công trình nghiên cứu trước đó, hy vọng đề tài này mang đến một cái nhìn cụ thể về “Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong Mười lẻ một đêm, Trong sương hồng hiện ra, Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái”.
3. Phương pháp nghiên cứu:
Trên cơ sở kế thừa những thành tựu mà các công trình nghiên trước, dựa trên những hiểu biết của bản thân, trong phạm vi một đề tài nghiên cứu nhỏ, bài tiểu luận đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
Phương pháp liệt kê phân loại: đây là phương pháp nghiên cứu thường thấy trong các nghiên cứu khoa học. Sử dụng phương pháp này nhằm liệt kê những luận điểm, luận cứ nhằm làm nổi bật và cụ thể hóa phạm vi mà đề tài nói đến.
Phương pháp phân tích tổng hợp, chứng minh: nhằm làm rõ những luận điểm, luận cứ đã được liệt kê.
4. Phạm vi nghiên cứu
Với thời lượng nhỏ của một bài tiểu luận và kiến thức hạn chế của bản thân, phạm vi của đề tài chỉ gói gọn trong ba tác phẩm của Hồ Anh Thái là “Mười lẻ một đêm”, “Trong sương hồng hiện ra”, “Cõi người rung chuông tận thế” và đi sâu vào tìm hiểu ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong các tác phẩm trên.
5. Bố cục đề tài:
Đề tài ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của đề tài bao gồm 2 chương:
Chương I: Khái quát chung
Chương II: Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong 3 tiểu thuyết
“Trong sương hồng hiện ra”, Cõi người rung chuông tận thế”, “ Mười lẻ một đêm” của Hồ Anh Thái
Nội dung
Chương I Khái quát chung
1. Vài nét chung về tác giả Hồ Anh Thái
Hồ Anh Thái sinh ngày 18/10/1960 tại Hà Nội. Nguyên quán ông ở Nghệ An. Ông theo học bậc Đại học ngành Quan hệ Quốc tế. Sau khi tốt nghiệp, ông tham gia viết báo và làm công tác ngoại giao ở nhiều quốc gia Âu - Mỹ, đặc biệt là Ấn Độ. Giỏi ngoại ngữ, ông là một nhà ngoại giao, nhà nghiên cứu Ấn Độ, giảng viên. Hiện nay ông là Tiến sĩ ngành Văn hóa phương Đông, công tác tại Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Hồ Anh Thái đã góp phần tạo nên một động hình ngôn ngữ mới và giọng điệu văn xuôi khác hẳn so với văn xuôi 1945-1975. Thông điệp của Hồ Anh Thái mang đến không hiện ra lộ liễu mà toát lên từ tình thế, qua các biểu tượng thấm đầy chất ảo.
3. Chủ nghĩa hậu hiện đại là gì?
Chủ nghĩa hậu hiện đại trước hết là một hiện tượng văn hóa xuất hiện từ nguyên nhân sâu xa ở cơ sơ xã hội và ý thức của thời đại trong khoảng thời gian từ những năm 50 của thế kỉ XX. Sau chiến tranh thế giới thứ II, xã hội bước sang thời kì “hậu công nghiệp” với sự phát triển chóng mặt của tất cả các ngành. Yếu tố nhân văn trong giáo dục dường như phai nhạt, Thượng đế đã chết, con người rất hoài nghi về mặt lí luận.
Về mặt văn hóa, nó được mở rộng phạm vi hết mức, “đại chúng hóa”, không còn phân biệt giữa thanh cao và thông tục, chỉ là như nhu cầu tiêu thụ hàng ngày nên cũng không còn rõ ràng giữa cái ranh giới nghệ thuật với đời sống xã hội. Và như thế, về mặt biểu đạt, con người không còn là trung tâm của ngôn ngữ mà bị ngôn ngữ khống chế với tư cách là một bộ phận của hệ thống này.
Nhiều người, kể cả một số làm chuyên môn, thường hiểu rằng, hậu hiện đại tức là sau hiện đại, tức là tân tiến hơn hiện đại. Chính vì vậy, có một nhà phê bình văn học khá nổi tiếng đã viết (đại ý) thế này: “Văn chương Việt Nam không hiểu đã đi hết nửa chặng đường hiện đại hay chưa, mà học đòi hậu hiện đại”. Mặc dù có nhiều điểm khó thống nhất, nhưng ở điểm này, chúng ta cần thống nhất ngay, hiểu như vậy là rất sai. Quan sát một số điểm về lí thuyết và thực tiễn sáng tác, chúng ta có thể tạm thời kết luận, hậu hiện đại là những cái khác hiện đại. Chữ hậu này, theo tôi, không chỉ thời gian. Nó có thể là trước, là sau, là đang tồn tại song song với cái hiện đại.
Về vấn đề cơ bản này đã có nhiều nhà nghiên cứu nước ngoài đề cập tới và đưa ra những nhận định sâu sắc, thuyết phục. Ở đây, nói một cách khái quát nhất, hậu hiện đại là một giai đoạn lịch sử xã hội quy định hình thái văn hoá, tổng thế những phong trào lí luận và sáng tác thể hiện tâm thức (mentalite) bao trùm của thời đại, cảm quan thế giới và con người, sự đánh giá khả năng nhận thức và vai trò, vị trí của con người trong thực tại. Tinh thần hậu hiện đại thể hiện ở khắp mọi lĩnh vực của đời sống văn hoá tinh thần, từ văn học nghệ thuật, hội hoạ, kiến trúc tới các nghành khoa học học cơ bản tự nhiên và xã hội. Một tác giả đã viết: "Đó không phải là chiếc túi đồng nát đựng những trò phá sản”. Câu viết tưởng chừng là sỉ vả, nhưng ngẫm kỹ đó cũng là cách định nghĩa đầu tiên về hậu hiện đại.
Trước khi tìm hiểu những yếu tố hậu hiện đại trong các tác phẩm của Hồ Anh Thái, chúng ta cần hiểu hậu hiện đại là gì và văn học hậu hiện đại nói chung có những đặc điểm gì. Đó là:
Hiện thực mang tính phi trọng tâm.
- Ngôn ngữ mang tính cực hạn.
Nhân vật mang tính phi tuyến, tẩy trắng tên nhân vật.
Kết cấu phân mảnh.
Giọng điệu chủ yếu là giễu nhại.
Chương II
Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong 3 tiểu thuyết
“Trong sương hồng hiện ra”, Cõi người rung chuông tận thế”, “ Mười lẻ một đêm” của Hồ Anh Thái
1. Hiện thực mang tính phi trọng tâm
Hiện thực mang tính phi trọng tâm hay tình huống giả tưởng trong cốt truyện. Trong sáng tác của Hồ Anh Thái còn có kiểu tình huống giả tưởng. Tình huống này xuất phát từ tưởng tượng hư cấu, trong đó hoàn cảnh, môi trường do nhà văn sáng tạo ra và đặt nhân vật vào để bộc lộ tính cách. Tình huống được xem như một giả thiết, một phép thử đối với con người và cuộc sống. Hồ Anh Thái sử dụng thành công cả trong tiểu thuyết lẫn truyện ngắn. Tình huống giả tưởng còn được sử dụng trong các tiểu thuyết như: Mười lẻ một đêm, Trong sương hồng hiện ra, Cõi người rung chuông tận thế.
Tiểu thuyết Mười lẻ một đêm bắt đầu bằng tình huống "có một người đàn ông và một người đàn bà bị nhốt trong căn hộ trên tầng sáu suốt mười một ngày đêm". Đó là hai người nửa bạn nửa tình thời trẻ, rồi chia tay nhau, ai cũng đã lập gia đình. "Hơn mười năm mới gặp lại và lần đầu tiên họ muốn trao thân cho nhau”. Họ được người bạn - Họa sĩ Chuối Hột - cho mượn căn hộ để gặp gỡ. Anh bạn họa sĩ tốt bụng khóa cửa buổi sáng, hẹn chiều về giải phóng cho đôi tình nhân, nhưng anh ta đi luôn. Trong tình huống "bị nhốt”, không thể thoát ra ngoài lại chẳng còn cái gì ăn, đói xanh mắt, không kể cho nhau nghe chuyện mình, chuyện người, chuyện đời, ... thì người đàn ông và người đàn bà con biết làm gì, ngoài việc ái tình mà họ chỉ định làm trong có một ngày, để trả nợ tình xưa. Chỉ một tình huống trớ trêu ấy mà cả một không gian xã hội rộng lớn đã mở ra, mở ra theo những trải nghiệm quá khứ của ba nhân vật tham gia tấn trò đời. Họa sĩ Chuối Hột, Người đàn ông, Người đàn bà. Tiếp đó là hàng loạt nhân vật khác. Bằng tình huống "bị nhốt", tác giả Mười lẻ một đêm đã phanh phui những cái lẽ ra không có quyền tồn tại song lại nghiễm nhiên đang tồn tại trong cuộc sống. Mặt khác, Hồ Anh Thái cũng buộc người đọc phải nhận thức một sự thật: cuộc sống hiện tại đều đang ngổn ngang, các giá trị cần được nhìn nhận lại và để có một trật tự tương đối, sẽ phải mất không ít thời gian và nỗ lực cho nó.
Tiểu thuyết Trong sương hồng hiện ra, nhà văn từ cuộc sống hiện tại nhận thức lại quá khứ. Cuộc sống thời chiến, có cả cái tốt, cả cái xấu. Xã hội con người muôn đời đã như vậy. Nhân vật chính của tiểu thuyết là Tân, năm 1987 mới mười bảy tuổi, do sự cố nhà đổ, bị điện giật, anh bất tỉnh. Trong cơn bất tỉnh, Tân (như quan niệm dân gian là hồn của Tân) đã trôi dạt về hai mươi năm trước, là năm 1967, khi chiến tranh phá hoại của Mỹ ở miền Bắc đến độ ác liệt. Tân trở lại nơi cha mẹ anh sống ngày xưa, chứng kiến được cả buổi đầu cha mẹ anh tìm đến với nhau. Anh được chứng kiến những cuộc không kích dữ dội của máy bay Mỹ. Anh cũng thấy có những lúc thật bình yên giữa cuộc chiến, người ta vẫn làm ăn, đàn hát và yêu nhau. Tân, hay là hồn của một người có tri thức ở năm 1987, chính là phân thân của nhà văn, đã cảm phục những con người dũng cảm như Đô, như Trinh, và cũng hiểu rằng cùng sống bên họ có không ít những kẻ giả dối, hèn nhát và trục lợi, điển hình là ông Tựu nhỏ nhen và háo danh, là bà ngoại của Tân, một cán bộ cách mạng mà đầy toan tính, cơ hội và rất khinh người… Xã hội con người muôn đời vẫn như vậy. Qua tiểu thuyết Trong sương hồng hiện ra, ta thấy Hồ Anh Thái nhìn đời thoải mái mà dung thứ. Anh nhìn rõ, con người vốn rất đa dạng về nhân cách, nên không kỳ vọng về con người, nhưng bao giờ anh cũng trân trọng con người với tất cả sự phức tạp trong họ.
Trong Cõi người rung chuông tận thế, khẳng định sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác, khẳng định giá trị của sự sám hối, giác ngộ của con người. Những chi tiết sau đây có thể thấy được bản chất của các nhân vật : với thằng Cốc, kẻ được xem là thanh lịch và cao quý được thể hiện qua chi tiết lời nói: "Đêm nay em đừng về khách sạn, về nhà anh mà ngủ. Khiếp, nói năng trắng trợn thế? Vậy phải nói thế đéo nào?... có hay không, nói ngay?... có muốn thành hoa hậu á hậu hay thành thương binh? Cốc giẫm một cái phủ đầu lên số 12... Nói ngay, có muốn thành con què lê bước qua sân khấu hay không, nói? Vâng, thôi thì em đi với anh”. Còn với thằng Phũ: "Sau khi thằng Phũ chết, tui thấy trong tủ quần áo của nó có một chiếc ca táp Nhật,... Trong chiếc cặp có 101 chiếc quần lót phụ nữ. Vậy là trong một quãng đời ngắn ngủi chín năm làm đàn ông (tính từ năm 14 tuổi) ông mãnh đã sống bằng cuộc đời của 101 người đàn ông đạo đức suốt đời chỉ biết có một người đàn bà”. Với Yên Thanh, đứa con gái mang gương mặt hoa khôi cũng thác loạn và bệnh hoạn không kém qua chi tiết thực sự gây "sốc” khi tuyên bố: "các anh đã chiêu đãi hoa khôi thì bây giờ đến lượt hoa khôi chiêu đãi các anh”, và sau đó "một mình hoa khôi chiến đấu cùng lúc với ba gã con trai trần trụi mà vẫn thừa ra hai gã”. Những chi tiết nêu trên về nhân vật đủ cho thấy sức mạnh của chi tiết trong việc biểu hiện nhân vật.
2. Nhân vật mang tính phi tuyến, tẩy trắng tên nhân vật
Thủ pháp dân gian hoá nhân vật được cụ thể hoá ở cách đặt tên, lai lịch và diện mạo. Người viết thường dựng dáng con người bằng kỹ xảo làm mờ, làm nhoè, tẩy trắng tính cách hệt như trong truyện cổ. Nhân vật được tái hiện khá giản đơn, mang tính chất phiếm chỉ rất rõ. bên cạnh số ít nhân vật được nhận mặt đặt tên vẫn hiện hữu một số lượng lớn nhân vật chức năng, được nhà văn đưa vào như những thanh công cụ, có tác dụng trợ giúp đắc lực nhằm hiển thị tính đa diện của vấn đề như nhân vật đám đông, nhân vật phân thân. Họ hiện lên như một khối hỗn tạp, xen lẫn thực ảo. Đó là điểm chung của những sáng tác ít nhiều chịu ảnh hưởng từ chủ nghĩa hậu hiện đại: Xu hướng nhạt hóa, mờ hóa nhân vật, con người từ sự nỗ lực khẳng định mình như một “nhân vị” đúng nghĩa ở giai đoạn trước giờ trở nên mờ mờ nhân ảnh.
Cố ý xóa bỏ dấu hiệu nhận biết t
Kết luận
Như vậy, qua những cách đặt vấn đề mang tính lý thuyết trên về chủ nghĩa hậu hiện đại thì chủ nghĩa hậu hiện đại là gì hầu như vẫn chưa được trả lời một cách thống nhất: Nó được sinh ra từ hay sau chủ nghĩa hiện đại? nó là sự phát triển hay sự phủ định chủ nghĩa hiện đại? Nói cách khácchủ nghĩa hậu hiện đại như là đỉnh cao, hay một “sự đính chính” của chủ nghĩa hiện đại? Hay chủ nghĩa hậu hiện đại như một sự vượt khỏi chủ nghĩa hiện đại tạo thành một trào lưu mới và tương phản với chủ nghĩa hiện đại? Nhân vật mang tính phi tuyến
Truyện ngắn của Hồ Anh Thái, như đã khái lược ở phần đề tài, thường tập trung xoáy sâu vào câu chuyện về một thế giới vô nghĩa, vô hồn, phi lý tương ứng với nó là hệ thống những nhân vật nghịch dị, quái đản. Nhà văn có biệt tài trong việc sử dụng các chất liệu dân gian để xây dựng nhân vật với tất cả sự dung tục, thanh cao, hoang tưởng, những bộ mặt phàm tục tầm thường, thậm chí ti tiện, những trạng thái nhân thế đảo điên, thiếu vắng chuẩn mực giá trị, điểm tựa tinh thần và từ đó cảm giác vô nghĩa trước cuộc sống.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong 3 tiểu thuyết Trong sương hồng hiện ra, Cõi người rung chuông tận thế, Mười lẻ một đêm của Hồ Anh Thái
1. Lí do chọn đề tài
Đến nay, sau rất nhiều tranh cãi, thậm chí ngờ vực, hậu hiện đại và những ảnh hưởng của nó đã bước đầu được nhìn nhận trong đời sống xã hội Việt Nam nói chung và trong văn học nói riêng. Với nỗ lực hoàn thiện và phát triển, văn học đương đại, đặc biệt giai đoạn từ 1986 đến nay, đã chuyển mình mạnh mẽ để tham gia vào diễn trình hiện đại và hậu hiện đại của văn học thế giới với những gương mặt tiêu biểu, trong đó có Hồ Anh Thái.
Là một trong không nhiều cây bút tạo được thành công trong cuộc chạy tiếp sức qua hai thế kỉ. Nhìn đời sống như những mảnh vỡ, tiểu thuyết Hồ Anh Thái thể hiện tinh tế những nỗi hoang mang về con người...
Từ khi là một cây bút trẻ, rất nhạy cảm với môi trường công nghiệp hiện đại, tác giả này đã lựa chọn cho mình một cách thể hiện rất riêng. Chính sự kết hợp hài hòa giữa cái phương Tây mới lạ và nét phương Đông thuần hậu đã ươm mầm cho cách cảm, cách nghĩ, cách chiêm nghiệm về “cõi người”, “cõi đời” với tất cả sự vô nghĩa và phi lý trong những trang viết sắc sảo của ông. Trong bài viết này, chúng tui chú trọng tìm hiểu những biểu hiện của văn học hậu hiện đại trong truyện ngắn của nhà văn trên một số phương diện chính: hệ thống đề tài, nhân vật và ngôn từ nghệ thuật.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về chủ nghĩa hậu hiện đại trong các tác phẩm của Hồ Anh Thái. Điển hình là:
“Dấu ấn hậu hiện đại trong truyện ngắn Hồ Anh Thái” - Bùi Thanh Truyền.
Đặc trưng ngôn ngữ tiểu thuyết Hồ Anh Thái – Bùi Thanh Truyền, Lê Biên Thùy
Hiện tượng văn chương Hồ Anh Thái - Anh Chi.
Mười lẻ một đêm, cái nhìn hắt ra từ phía sau - Nguyễn Thị Minh Thái
Giọng điệu trần thuật trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại - Thái Phan Vàng Anh
Với thời lượng nhỏ của một bài tiểu luận và kiến thức còn hạn chế của bản thân, trên cơ sở kế thừa những thành quả của các công trình nghiên cứu trước đó, hy vọng đề tài này mang đến một cái nhìn cụ thể về “Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong Mười lẻ một đêm, Trong sương hồng hiện ra, Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái”.
3. Phương pháp nghiên cứu:
Trên cơ sở kế thừa những thành tựu mà các công trình nghiên trước, dựa trên những hiểu biết của bản thân, trong phạm vi một đề tài nghiên cứu nhỏ, bài tiểu luận đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
Phương pháp liệt kê phân loại: đây là phương pháp nghiên cứu thường thấy trong các nghiên cứu khoa học. Sử dụng phương pháp này nhằm liệt kê những luận điểm, luận cứ nhằm làm nổi bật và cụ thể hóa phạm vi mà đề tài nói đến.
Phương pháp phân tích tổng hợp, chứng minh: nhằm làm rõ những luận điểm, luận cứ đã được liệt kê.
4. Phạm vi nghiên cứu
Với thời lượng nhỏ của một bài tiểu luận và kiến thức hạn chế của bản thân, phạm vi của đề tài chỉ gói gọn trong ba tác phẩm của Hồ Anh Thái là “Mười lẻ một đêm”, “Trong sương hồng hiện ra”, “Cõi người rung chuông tận thế” và đi sâu vào tìm hiểu ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong các tác phẩm trên.
5. Bố cục đề tài:
Đề tài ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của đề tài bao gồm 2 chương:
Chương I: Khái quát chung
Chương II: Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong 3 tiểu thuyết
“Trong sương hồng hiện ra”, Cõi người rung chuông tận thế”, “ Mười lẻ một đêm” của Hồ Anh Thái
Nội dung
Chương I Khái quát chung
1. Vài nét chung về tác giả Hồ Anh Thái
Hồ Anh Thái sinh ngày 18/10/1960 tại Hà Nội. Nguyên quán ông ở Nghệ An. Ông theo học bậc Đại học ngành Quan hệ Quốc tế. Sau khi tốt nghiệp, ông tham gia viết báo và làm công tác ngoại giao ở nhiều quốc gia Âu - Mỹ, đặc biệt là Ấn Độ. Giỏi ngoại ngữ, ông là một nhà ngoại giao, nhà nghiên cứu Ấn Độ, giảng viên. Hiện nay ông là Tiến sĩ ngành Văn hóa phương Đông, công tác tại Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Hồ Anh Thái đã góp phần tạo nên một động hình ngôn ngữ mới và giọng điệu văn xuôi khác hẳn so với văn xuôi 1945-1975. Thông điệp của Hồ Anh Thái mang đến không hiện ra lộ liễu mà toát lên từ tình thế, qua các biểu tượng thấm đầy chất ảo.
3. Chủ nghĩa hậu hiện đại là gì?
Chủ nghĩa hậu hiện đại trước hết là một hiện tượng văn hóa xuất hiện từ nguyên nhân sâu xa ở cơ sơ xã hội và ý thức của thời đại trong khoảng thời gian từ những năm 50 của thế kỉ XX. Sau chiến tranh thế giới thứ II, xã hội bước sang thời kì “hậu công nghiệp” với sự phát triển chóng mặt của tất cả các ngành. Yếu tố nhân văn trong giáo dục dường như phai nhạt, Thượng đế đã chết, con người rất hoài nghi về mặt lí luận.
Về mặt văn hóa, nó được mở rộng phạm vi hết mức, “đại chúng hóa”, không còn phân biệt giữa thanh cao và thông tục, chỉ là như nhu cầu tiêu thụ hàng ngày nên cũng không còn rõ ràng giữa cái ranh giới nghệ thuật với đời sống xã hội. Và như thế, về mặt biểu đạt, con người không còn là trung tâm của ngôn ngữ mà bị ngôn ngữ khống chế với tư cách là một bộ phận của hệ thống này.
Nhiều người, kể cả một số làm chuyên môn, thường hiểu rằng, hậu hiện đại tức là sau hiện đại, tức là tân tiến hơn hiện đại. Chính vì vậy, có một nhà phê bình văn học khá nổi tiếng đã viết (đại ý) thế này: “Văn chương Việt Nam không hiểu đã đi hết nửa chặng đường hiện đại hay chưa, mà học đòi hậu hiện đại”. Mặc dù có nhiều điểm khó thống nhất, nhưng ở điểm này, chúng ta cần thống nhất ngay, hiểu như vậy là rất sai. Quan sát một số điểm về lí thuyết và thực tiễn sáng tác, chúng ta có thể tạm thời kết luận, hậu hiện đại là những cái khác hiện đại. Chữ hậu này, theo tôi, không chỉ thời gian. Nó có thể là trước, là sau, là đang tồn tại song song với cái hiện đại.
Về vấn đề cơ bản này đã có nhiều nhà nghiên cứu nước ngoài đề cập tới và đưa ra những nhận định sâu sắc, thuyết phục. Ở đây, nói một cách khái quát nhất, hậu hiện đại là một giai đoạn lịch sử xã hội quy định hình thái văn hoá, tổng thế những phong trào lí luận và sáng tác thể hiện tâm thức (mentalite) bao trùm của thời đại, cảm quan thế giới và con người, sự đánh giá khả năng nhận thức và vai trò, vị trí của con người trong thực tại. Tinh thần hậu hiện đại thể hiện ở khắp mọi lĩnh vực của đời sống văn hoá tinh thần, từ văn học nghệ thuật, hội hoạ, kiến trúc tới các nghành khoa học học cơ bản tự nhiên và xã hội. Một tác giả đã viết: "Đó không phải là chiếc túi đồng nát đựng những trò phá sản”. Câu viết tưởng chừng là sỉ vả, nhưng ngẫm kỹ đó cũng là cách định nghĩa đầu tiên về hậu hiện đại.
Trước khi tìm hiểu những yếu tố hậu hiện đại trong các tác phẩm của Hồ Anh Thái, chúng ta cần hiểu hậu hiện đại là gì và văn học hậu hiện đại nói chung có những đặc điểm gì. Đó là:
Hiện thực mang tính phi trọng tâm.
- Ngôn ngữ mang tính cực hạn.
Nhân vật mang tính phi tuyến, tẩy trắng tên nhân vật.
Kết cấu phân mảnh.
Giọng điệu chủ yếu là giễu nhại.
Chương II
Ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu hiện đại trong 3 tiểu thuyết
“Trong sương hồng hiện ra”, Cõi người rung chuông tận thế”, “ Mười lẻ một đêm” của Hồ Anh Thái
1. Hiện thực mang tính phi trọng tâm
Hiện thực mang tính phi trọng tâm hay tình huống giả tưởng trong cốt truyện. Trong sáng tác của Hồ Anh Thái còn có kiểu tình huống giả tưởng. Tình huống này xuất phát từ tưởng tượng hư cấu, trong đó hoàn cảnh, môi trường do nhà văn sáng tạo ra và đặt nhân vật vào để bộc lộ tính cách. Tình huống được xem như một giả thiết, một phép thử đối với con người và cuộc sống. Hồ Anh Thái sử dụng thành công cả trong tiểu thuyết lẫn truyện ngắn. Tình huống giả tưởng còn được sử dụng trong các tiểu thuyết như: Mười lẻ một đêm, Trong sương hồng hiện ra, Cõi người rung chuông tận thế.
Tiểu thuyết Mười lẻ một đêm bắt đầu bằng tình huống "có một người đàn ông và một người đàn bà bị nhốt trong căn hộ trên tầng sáu suốt mười một ngày đêm". Đó là hai người nửa bạn nửa tình thời trẻ, rồi chia tay nhau, ai cũng đã lập gia đình. "Hơn mười năm mới gặp lại và lần đầu tiên họ muốn trao thân cho nhau”. Họ được người bạn - Họa sĩ Chuối Hột - cho mượn căn hộ để gặp gỡ. Anh bạn họa sĩ tốt bụng khóa cửa buổi sáng, hẹn chiều về giải phóng cho đôi tình nhân, nhưng anh ta đi luôn. Trong tình huống "bị nhốt”, không thể thoát ra ngoài lại chẳng còn cái gì ăn, đói xanh mắt, không kể cho nhau nghe chuyện mình, chuyện người, chuyện đời, ... thì người đàn ông và người đàn bà con biết làm gì, ngoài việc ái tình mà họ chỉ định làm trong có một ngày, để trả nợ tình xưa. Chỉ một tình huống trớ trêu ấy mà cả một không gian xã hội rộng lớn đã mở ra, mở ra theo những trải nghiệm quá khứ của ba nhân vật tham gia tấn trò đời. Họa sĩ Chuối Hột, Người đàn ông, Người đàn bà. Tiếp đó là hàng loạt nhân vật khác. Bằng tình huống "bị nhốt", tác giả Mười lẻ một đêm đã phanh phui những cái lẽ ra không có quyền tồn tại song lại nghiễm nhiên đang tồn tại trong cuộc sống. Mặt khác, Hồ Anh Thái cũng buộc người đọc phải nhận thức một sự thật: cuộc sống hiện tại đều đang ngổn ngang, các giá trị cần được nhìn nhận lại và để có một trật tự tương đối, sẽ phải mất không ít thời gian và nỗ lực cho nó.
Tiểu thuyết Trong sương hồng hiện ra, nhà văn từ cuộc sống hiện tại nhận thức lại quá khứ. Cuộc sống thời chiến, có cả cái tốt, cả cái xấu. Xã hội con người muôn đời đã như vậy. Nhân vật chính của tiểu thuyết là Tân, năm 1987 mới mười bảy tuổi, do sự cố nhà đổ, bị điện giật, anh bất tỉnh. Trong cơn bất tỉnh, Tân (như quan niệm dân gian là hồn của Tân) đã trôi dạt về hai mươi năm trước, là năm 1967, khi chiến tranh phá hoại của Mỹ ở miền Bắc đến độ ác liệt. Tân trở lại nơi cha mẹ anh sống ngày xưa, chứng kiến được cả buổi đầu cha mẹ anh tìm đến với nhau. Anh được chứng kiến những cuộc không kích dữ dội của máy bay Mỹ. Anh cũng thấy có những lúc thật bình yên giữa cuộc chiến, người ta vẫn làm ăn, đàn hát và yêu nhau. Tân, hay là hồn của một người có tri thức ở năm 1987, chính là phân thân của nhà văn, đã cảm phục những con người dũng cảm như Đô, như Trinh, và cũng hiểu rằng cùng sống bên họ có không ít những kẻ giả dối, hèn nhát và trục lợi, điển hình là ông Tựu nhỏ nhen và háo danh, là bà ngoại của Tân, một cán bộ cách mạng mà đầy toan tính, cơ hội và rất khinh người… Xã hội con người muôn đời vẫn như vậy. Qua tiểu thuyết Trong sương hồng hiện ra, ta thấy Hồ Anh Thái nhìn đời thoải mái mà dung thứ. Anh nhìn rõ, con người vốn rất đa dạng về nhân cách, nên không kỳ vọng về con người, nhưng bao giờ anh cũng trân trọng con người với tất cả sự phức tạp trong họ.
Trong Cõi người rung chuông tận thế, khẳng định sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác, khẳng định giá trị của sự sám hối, giác ngộ của con người. Những chi tiết sau đây có thể thấy được bản chất của các nhân vật : với thằng Cốc, kẻ được xem là thanh lịch và cao quý được thể hiện qua chi tiết lời nói: "Đêm nay em đừng về khách sạn, về nhà anh mà ngủ. Khiếp, nói năng trắng trợn thế? Vậy phải nói thế đéo nào?... có hay không, nói ngay?... có muốn thành hoa hậu á hậu hay thành thương binh? Cốc giẫm một cái phủ đầu lên số 12... Nói ngay, có muốn thành con què lê bước qua sân khấu hay không, nói? Vâng, thôi thì em đi với anh”. Còn với thằng Phũ: "Sau khi thằng Phũ chết, tui thấy trong tủ quần áo của nó có một chiếc ca táp Nhật,... Trong chiếc cặp có 101 chiếc quần lót phụ nữ. Vậy là trong một quãng đời ngắn ngủi chín năm làm đàn ông (tính từ năm 14 tuổi) ông mãnh đã sống bằng cuộc đời của 101 người đàn ông đạo đức suốt đời chỉ biết có một người đàn bà”. Với Yên Thanh, đứa con gái mang gương mặt hoa khôi cũng thác loạn và bệnh hoạn không kém qua chi tiết thực sự gây "sốc” khi tuyên bố: "các anh đã chiêu đãi hoa khôi thì bây giờ đến lượt hoa khôi chiêu đãi các anh”, và sau đó "một mình hoa khôi chiến đấu cùng lúc với ba gã con trai trần trụi mà vẫn thừa ra hai gã”. Những chi tiết nêu trên về nhân vật đủ cho thấy sức mạnh của chi tiết trong việc biểu hiện nhân vật.
2. Nhân vật mang tính phi tuyến, tẩy trắng tên nhân vật
Thủ pháp dân gian hoá nhân vật được cụ thể hoá ở cách đặt tên, lai lịch và diện mạo. Người viết thường dựng dáng con người bằng kỹ xảo làm mờ, làm nhoè, tẩy trắng tính cách hệt như trong truyện cổ. Nhân vật được tái hiện khá giản đơn, mang tính chất phiếm chỉ rất rõ. bên cạnh số ít nhân vật được nhận mặt đặt tên vẫn hiện hữu một số lượng lớn nhân vật chức năng, được nhà văn đưa vào như những thanh công cụ, có tác dụng trợ giúp đắc lực nhằm hiển thị tính đa diện của vấn đề như nhân vật đám đông, nhân vật phân thân. Họ hiện lên như một khối hỗn tạp, xen lẫn thực ảo. Đó là điểm chung của những sáng tác ít nhiều chịu ảnh hưởng từ chủ nghĩa hậu hiện đại: Xu hướng nhạt hóa, mờ hóa nhân vật, con người từ sự nỗ lực khẳng định mình như một “nhân vị” đúng nghĩa ở giai đoạn trước giờ trở nên mờ mờ nhân ảnh.
Cố ý xóa bỏ dấu hiệu nhận biết t
Kết luận
Như vậy, qua những cách đặt vấn đề mang tính lý thuyết trên về chủ nghĩa hậu hiện đại thì chủ nghĩa hậu hiện đại là gì hầu như vẫn chưa được trả lời một cách thống nhất: Nó được sinh ra từ hay sau chủ nghĩa hiện đại? nó là sự phát triển hay sự phủ định chủ nghĩa hiện đại? Nói cách khácchủ nghĩa hậu hiện đại như là đỉnh cao, hay một “sự đính chính” của chủ nghĩa hiện đại? Hay chủ nghĩa hậu hiện đại như một sự vượt khỏi chủ nghĩa hiện đại tạo thành một trào lưu mới và tương phản với chủ nghĩa hiện đại? Nhân vật mang tính phi tuyến
Truyện ngắn của Hồ Anh Thái, như đã khái lược ở phần đề tài, thường tập trung xoáy sâu vào câu chuyện về một thế giới vô nghĩa, vô hồn, phi lý tương ứng với nó là hệ thống những nhân vật nghịch dị, quái đản. Nhà văn có biệt tài trong việc sử dụng các chất liệu dân gian để xây dựng nhân vật với tất cả sự dung tục, thanh cao, hoang tưởng, những bộ mặt phàm tục tầm thường, thậm chí ti tiện, những trạng thái nhân thế đảo điên, thiếu vắng chuẩn mực giá trị, điểm tựa tinh thần và từ đó cảm giác vô nghĩa trước cuộc sống.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links