Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Một trong những nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên là phải làm thế
nào để học sinh say mê và yêu thích môn học của mình. Muốn thế chúng ta phải
làm thế nào để học sinh hiểu được mục đích , ý nghĩa và sự cần thiết của môn
học, biết cách vận dụng những kiến thức của môn học vào đời sống. Đặc biệt
trong những năm gần đây khi trực tiếp giảng dạy và giao lưu với học sinh tôi
nhận thấy nhiều học sinh coi mục đích của việc học tập chỉ là có kiến thức để đi
thi đại học. Vì vậy các em thường chỉ quan tâm chú trọng học những môn theo
khối thi đại học của mình, còn các môn học khác các em chỉ học tập mang tính
chất đối phó.
Là một giáo viên dạy vật lý tui thấy rõ vai trò quan trọng của môn vật lý
trong cuộc sống. Vật lý học không phải chỉ là những phương trình và những con
số, các kiểu bài toán tương tự như các kiểu bài toán trong toán học. Vật lý môn
khoa học tự nhiên giúp chúng ta giải thích những điều đang xảy ra trong thế giới
xung quanh mỗi chúng ta. Kiến thức vật lý liên quan đến việc đi xe đạp, lái ôtô,
đi rã ngoại, sử dụng nồi áp suất, siêu điện, những công việc hàng ngày của mỗi
người. Học vật lý chúng ta có thể góp phần vào sự tiến bộ của cả khoa học và
công nghệ.
Thế nhưng khi dạy học tui thấy học sinh thi khối A, A
1
thì thường chỉ quan
tâm nhiều đến việc giải những bài toán vật lý. Học sinh thi các khối khác thì đa
số không có hứng thú gì với môn vật lý, thờ ơ, không chú ý đến môn học và học
chỉ mang tính chất đối phó sao cho đủ điểm mà chưa thấy được tầm quan trọng
của môn học đối với cuộc sống hàng ngày của mình.
Với những lí do trên, khi dạy học tui rất coi trọng việc xây dựng cho học sinh
lòng say mê yêu thích môn học và xin giới thiệu với các đồng nghiệp một vài
kinh nghiệm mà tui đã áp dụng trong quá trình giảng dạy của mình.
2
II GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
A. Cơ sở lí luận của vấn đề
Vật lý học là những điều đang xảy ra trong thế giới xung quanh chúng ta.
mọi sự vật xảy ra xung quanh chúng ta đều bắt nguồn từ vật lý. Vật lý giúp
chúng ta giải thích sự xuất hiện của cầu vồng, về ánh sáng lóng lánh và tính
cứng rắn của một viên kim cương. Vật lý học liên quan đến việc đi bộ, đi xe
đạp, lái ô tô và cả việc điều khiển một con tầu vũ trụ. Các nguyên lý vật lý thể
hiện rõ ràng trong các đồ chơi, trong các trò đấu bóng, trong các nhạc cụ và cả
trong những máy phát điện …Học vật lý chúng ta có thể góp phần vào sự tiến bộ
của cả khoa học và công nghệ. Chúng ta có thể tìm cho mình một nghề nghiệp
có vận dụng các kết quả của vật lý. Và điều quan trọng là với tư cách là một
người công dân thông hiểu vật lý học ta cũng sẽ có nhiều khả năng nhất đế giải
quyết những tình huống xảy ra trong đời sống hàng ngày cũng như những khó
khăn mà nền công nghệ đặt ra cho chúng ta.
Tuy nhiên, trong cuộc sống hàng ngày chúng ta vẫn gặp những sai lầm đáng
tiếc mà nguyên nhân chính là do chúng ta còn thiếu những kiến thức cơ bản về
môn vật lý hay chưa có ý thức vận dụng những kiến thức vật lý đã học vào
cuộc sống.
B. Thực trạng của vấn đề
Sau nhiều khoá dạy học tui nhận thấy đa số học sinh mới coi nhiệm vụ học
tập chỉ là để có kiến thức đi thi. Khi nào gần thi thì học, phần nào hay thi vào thì
học, môn nào cần cho khối thi của mình thì học. Khi dạy học vật lý cho một lớp
khối C nhiều học sinh đã nói với tui rằng " Cô ơi! bọn em thi khối C cô bắt các
em học vật lý làm gì?" . tui thấy rằng nhiều học sinh chưa thực sự xác định
đúng mục tiêu và nhiệm vụ của môn học, đặc biệt là với một môn học có nhiều
ứng dụng như môn vật lý. Theo tui đây chính là lí do làm một số học sinh (đặc
biệt là học sinh khối C,D) chưa hứng thú với giờ học vật lý, không nắm được
những kiến thức vật lý cơ bản nhất và rất cần trong cuộc sống hàng ngày của bất
kì ai.
C. Giải pháp thực hiện
Để làm cho học sinh hứng thú và yêu thích môn học vật lý trong quá trình
giảng dạy của mình tui đã áp dụng một vài kinh nghiệm nhỏ sau
Kinh nghiệm 1: kể những câu chuyện vui hay những bài học kinh
nghiệm từ những sai lầm mắc phải trong cuộc sống do thiếu hiểu biết về
kiến thức vật lý
Trong thực tế có rất nhiều những ví dụ hay gắn kiến thức vật lý với đời sống
hàng ngày mà tuỳ theo từng bài học, từng chương trình mà giáo viên phải biết
đưa ra những ví dụ phù hợp. Giáo viên cần giúp học sinh phân tích, giải thích
hiện tượng, rút ra bài học kinh nghiệm để học sinh biết cách xử lý các tình
huống một cách chính xác, khoa học nhất.
3
Nguyên tắc là phần nào tui cũng tìm ra nhiều ví dụ sát với kiến thức phần đó
nhằm gây hứng thú tìm hiểu cho học sinh.
Ví dụ 1: Khi dạy về sự nở vì nhiệt tui đã kể lại những ví dụ thực tế như:
* Khi còn học phổ thông bố cô bạn thân của tui bị bệnh hen mỗi lần lên cơn
hen cần được tiên thuốc kịp thời. Một lần bác sĩ bảo bạn tui luộc nước sôi để
khử trùng kim tiêm và xi lanh, nhưng do luống cuống nên bạn ấy đã quên cho
nước vào đun và khi có mùi khét của nồi đun bạn tui mới phát hiện ra và cô ấy
vội vàng cho ngay vào một gáo nước lạnh làm cho xi lanh bị nứt không dùng
được nữa. Thời đó xi lanh làm bằng thuỷ tinh và rất hiếm có, cả xã mới có một,
hai cái chứ không phải bằng nhựa và rất sẵn như bây giờ. Cũng may là lần đó
bác sĩ đã mượn được xi lanh khác để tiêm kịp thời nếu không bạn tui sẽ rất ân
hận.
Câu hỏi đặt ra là: Tại sao khi cho nước lạnh vào đột ngột xi lanh lại bị nứt?
Lúc đó lẽ ra ta nên làm gì?
Trả lời: Khi gặp lạnh đột ngột, vỏ xi lanh co lại nhưng ruột của nó( Pit tông)
chưa kịp co lại nên đã làm xi lanh bị nứt. Lúc đó ta nên bắc nồi ra để chỗ thoáng
cho xi lanh nguội từ từ
Hiện tượng trên cũng tương tự như hiện tượng khi ta đổ nước sôi vào cốc
thuỷ tinh thì cốc thuỷ tinh hay bị nứt vỡ
* Khi còn nhỏ chưa hiểu biết tui cũng đã làm sai một số việc như: Ngày tết
khi rót mật vào chai tui đã rót rất đầy, khi trời nắng nhiệt độ tăng mật nở ra thì
nhiều mà chai nở ra không đáng kể nên có chai thì mật tràn ra, có chai bị bật nắp
cũng làm mật tràn ra vừa lãng phí vừa bẩn nhà lại mất công dọn dẹp. Tương tự
như thế khi ngâm nước mơ tui cũng đã cho thật đầy bình rồi đậy thật kín có hôm
giữa trưa hè cả nhà đang ngủ bình nước mơ nhà tui bật nắp gây ra tiếng nổ lớn
làm cả nhà phải giật mình tỉnh giấc để tìm hiểu nguyên nhân.
Còn bây giờ khi đi mua hàng tui vẫn bắt gặp những khách hàng khi mua
những chai nước ngọt như chai cô ca… mà cứ phân vân mãi tại sao người ta
không đóng đầy chai và bắt cô bán hàng đổi hết chai này đến chai khác.
Ví dụ 2: Khi dạy xong chương Điện tích-Điện trường tui đã đưa ra một
số hình ảnh thực tế như:
a, Trong khi đang đứng trên một bệ để ngắm cảnh vườn quốc gia Sequoia,
người đàn bà (ảnh bên) thấy tóc của mình dựng đứng lên. Thấy tức cười, em bà
đã chụp cho bà bức ảnh . Năm phút sau chị em bà rời khỏi bệ, sét đã đánh vào
bệ đó, làm chết một người và làm bị thương bảy người.
4
Câu hỏi đặt ra là: -Cái gì đã làm cho tóc người đàn bà dựng đứng lên ? Vẻ
mặt của bà không toát ra sự sợ hãi, nhưng lẽ ra bà ta đã phải khiếp hãi
-Nếu là bạn, bạn có cười thích thú như vậy không? và có nhờ ai đó chụp
cho một vài kiểu ảnh để làm kỉ niệm không?
Câu trả lời là: Ngay phía trên đầu bà ta đang có một đám mây tích điện
cao đã tạo ra một điện trường lớn quanh bà ta với véc tơ cường độ điện trường
E
hướng từ núi và từ phía phụ nữ ấy ra ngoài, các bện tóc được kéo dọc theo
chiều véc tơ cường độ điện trường
E
. Độ lớn của E khá lớn nhưng còn nhỏ hơn
3.10
6
V/m nên khi đó chưa có sét đánh
Bài học rút ra là: Nếu bạn đang đi trên đường, đi dã ngoại mà tự nhiên
thấy tóc trên đầu bạn dựng đứng lên thì tốt hơn hết là bạn tìm nơi ẩn nấp ngay vì
ngay trên đầu bạn đang có một đám mây tích điện cao có thể phóng ra tia lửa
điện khi có điều kiện thích hợp, và tất nhiên không nên đứng lại nơi đó để chụp
ảnh
b, Chiều 16/5, tranh thủ lúc trời nắng, bà con nông dân ở xã Nam Thành,
huyện Yên Thành , Nghệ An ra đồng gặt lúa. Đến 16h, trời bất ngờ đổ mưa dông
và sấm sét, 11 người chạy vào lều canh dưa hấu giữa đồng để trú mưa. Một
luồng sét bất ngờ đã đánh trúng khiến họ bị văng ra khỏi lều hậu quả là làm cho
3 người chết tại chỗ và 8 người bị thương rất nặng .
Cùng thời điểm đó, tại xã Khánh Thành, sét cũng đánh trúng ba nông dân là bà
Nguyễn Thị Chính (53 tuổi), Phan Thị Văn (42 tuổi) khiến họ chết trên ruộng
lúa và chị Lê Thị Biên (30 tuổi) bị thương nặng. Thông tin, cho thấy, lều canh
5
dưa mà 11 nông dân ở xã Khánh Thành trú được lợp bằng mái tôn, còn
những người khác bị sét đánh trúng khi đang gặt lúa ngoài đồng, nhiều khả
năng có mang theo công cụ gặt lúa.
Vậy tại sao lại dẫn tới hậu quả đáng tiếc như vậy ?
Những người dân đã không có những kiến thức cơ bản về Vật Lý nói chung và
“sét” nói riêng. Nếu hiểu biết hơn, Những họ đã không tụ tập đông người tại nơi
có vị trí cao như là chòi canh và bị sét đánh thẳng xuống . ( Vì
d
U
E =
khi d giảm
đi, thì E tăng lên nếu E đạt đến giá trị giới hạn cỡ 3.10
6
V/m thì có sét đánh)
c, Chiếc Airbus A380, loại máy bay thương mại lớn nhất thế giới, bị tia sét
khủng khiếp đánh ngang trong một đêm bão táp ở London, Anh. Khi chiếc máy
bay tới Heathrow, một ngọn sét đáng ghê rợn xé toạc bầu trời, ngay trên đầu các
phi công
Tia sét mạnh đã đánh xuyên qua thân chiếc máy bay Airbus A380 trước khi
tiếp tục hành trình đánh xuống mặt đất. Điều đáng kinh ngạc là chiếc máy bay
6
Airbus A380 của hãng hàng không Emirates xuất phát từ Dubai nói trên đã hạ
cánh an toàn vài phút sau đó mà không hề hấn gì, dù chỉ là một vết xước. Toàn
bộ 500 hành khách và phi hành đoàn đều an toàn . Từ đó ta có thể nhận thấy
rằng , thân máy bay phải chứa kim loại để bản thân nó có thể thực hiện vai trò
cột thu lôi, cho phép điện từ tia sét truyền qua nó. Nếu không có kim loại trong
thân máy bay thì máy bay có thể nổ khi bị sét đánh . máy bay là một vật dẫn kín,
rỗng ở bên trong . Theo kiến thức phần điện trường đã được học thì điện tích chỉ
phân bố ở bên ngoài vật dẫn và điện trường bên trong vật dẫn bằng 0.
Như vậy , khi có các cơn giông đang đe dọa , người có hiểu biết sẽ tìm
một hốc ở bên trong một vỏ dẫn điện , ở đó điện trường bằng 0 . Một ô tô có thể
là phương tiện gần như là lý tưởng để tránh sét.
Ví dụ 3: Khi dạy về sự sôi, nhiệt độ sôi tui đã giới thiệu nguyên tắc cấu
cấu tao và cách sử dụng nồi áp suất và kể lại cho học sinh câu truyện sau:
Cách đây mấy năm bác Nga xã tui khi dùng nồi áp suất ( nồi to của Liên xô)
để nấu bánh trưng ngày tết. Do không hiểu gì về nguyên tắc sử dụng của nồi nên
khi mở nắp nồi ra bác ấy đã bị nước sôi và hơi phụt lên mặt và cổ làm bỏng
nặng vào đúng những ngày tết
Ví dụ 4: Khi dạy chương dòng điện không đổi tui đã kể lại câu chuyện
sau:
Khi là sinh viên tui ở kí túc xá của trường. Công suất điện được cấp tối đa
cho mỗi phòng là 1000W, dùng quá công suất trên cầu chì phòng đó sẽ bị đứt và
phòng đó mất điện. Biết rõ qui định rồi nhưng phòng của sinh viên khoa văn(bên
cạnh phòng tôi) ban đầu vẫn hay mất điện vì cứ 3,4 bạn đang còn cắm bóng điện
học bài thì một bạn khác lại cắm bàn là để là quần áo làm quá tải . Cứ mỗi lần
như thế các bạn thường hay xin điện phòng bên cạnh. Để có dây điện đủ dài thì
phải nối dây, vì không biết cách nối dây nên các bạn ấy đã làm chập mạch
( đoản mạch) và cả hai phòng cùng mất điện.
Tuỳ theo từng bài học, theo thời gian và từng lớp học tui luôn có ý thức tìm
ra những liên hệ thực tế có tính thuyết phục cao nhất, phù hợp với kiến thức của
bài học nhằm giúp các em hiểu được sự cần thiết của môn học từ đó các em sẽ
tích cực chủ động tiếp thu kiến thức và vận dụng kiến thức đã học vào đời sống.
Kinh nghiệm 2: Đưa ra các bài tập định tính và bài tập định lượng có
tính thực tế
Ví dụ 1: Để kéo một ô tô bị sa lầy, anh lái xe đề nghị tất cả hành khách trên
xe xúm nhau buộc dây vào xe và cùng kéo sợi dây để trực tiếp đưa xe ra khỏi
chỗ lầy.
Một người hành khách trên xe lại đề nghị một các làm khác: Buộc một đầu
dây thừng vào xe và buộc đầu dây còn lại vào một cái cây hay một cái cọc thật
chắc bên đường. sau đó vài người cùng nắm vào khoảng giữa sợi dây và kéo
7
theo phương vuông góc với đường mối giữa xe và cây. Người hành khách còn
nói, khoảng cách từ xe đến cây để buộc dây thừng càng dài thì việc kéo xe sa lầy
càng dễ dàng.
Bạn có tán thành với ý kiến của người hành khách này không? Giải thích tại
sao?
Hướng dẫn trả lời: Giải pháp kéo xe ra khỏi chỗ lầy của người hành khách
được mô tả như hình vẽ sau
Ví dụ 2:- Tại sao khi chạy nhanh ở những quãng đường vòng xe lại dễ bị
trượt đổ?
- Tại sao đến các quãng đường vòng người lái xe phải cho xe chạy
chậm lại?
Hướng dẫn trả lời : Khi vận tốc lớn ma sát giữa bánh xe với mặt đường
không đủ tạo ra gia tốc hướng tâm cần thiết
Ví dụ 3: Nếu đột ngột cho đầu máy xe lửa chuyển bánh thì chỗ nối các toa
xe có thể bị đứt? Phần nào của đoàn xe lửa chỗ nối thường hay bị đứt?
Hướng dẫn trả lời: Nếu đầu máy đột ngột chuyển bánh thì do quán tính của
các toa xe và do tác dụng của các lực cản trong các móc nối sinh ra sức căng,
đôi khi vượt quá giới han bền của vật liệu. Vì thế các móc nối có thể bị đứt. Nếu
trước khi bắt đầu chuyển động tất cả các móc mối đều bị căng ra thì móc nối của
những toa gần đầu máy thường dễ bị đứt nhất vì lực căng các móc nối ở đây lớn
nhất.
Ví dụ 4: Một người có khối lượng 45 kg muốn dùng một sợi dây thừng tuột
xuống dưới đất từ độ cao 8m. Sợi dây chỉ thể chịu đựng sức căng tối đa là 425N.
a, Điều gì sẽ xảy ra nếu người đó bám bất động vào sợi dây?
b, Để dây không bị đứt, người đó phải tuột xuống với gia tốc nhỏ nhất có độ
lớn là bao nhiêu?
ÔtôCây to
Lực kéo
8
có rất nhiều các sách viết về các bài tập định tính và tui thường đọc để chọn
bài phù hợp nhất với kiến thức từng tiết dạy, từng lớp học.
Kinh nghiệm 3: Từ kiến thức đã học thiết kế một số phương án thí nghiệm
Ví dụ 1: Thí nghiệm đo hệ số ma sát
Bước 1: Treo một vật có khối lượng m vào đầu lò xo.
Dùng thước đo chiều dài tự nhiên l
0
của lò xo và chiều
dài l của lò xo khi vật nằm cân bằng.
Khi đó
k
mg
lll =−=∆
0
Bước 2: Gắn chặt một đầu lò xo vào giá đỡ.
Đặt cho vật tiếp xúc lò xo ( không gắn với
lò xo), đánh dấu vị trí O của vật.
Bước 3: Trên mặt phẳng ngang, lấy điểm A
với OA=∆l. Đưa vật tới điểm A, lò xo nén một đoạn ∆l. Thả vật tự do, vật đến vị
trí B thì dừng lại . Đo khoảng cách AB=s.
Áp dụng định luật bảo toàn năng lượng ta có:
2
.
2
lk
mgs
∆
=
µ
Suy ra:
s
ll
s
l
22
0
−
=
∆
=
µ
Đo l, l
0
,s ta tìm được µ
Ví dụ 2: Kiểm chứng bằng thực nghiệm hiện tượng
không trọng lượng
Trên một khung dây nhẹ có thể trượt theo
những dây căng thẳng đứng ta treo những chiếc lò
xo giống nhau có mang một số vật có khối lượng
khác nhau. Khi khung đứng yên các vật này làm cho
lò xo bị giãn và có chiều dài l khác nhau. Nhưng
nếu thả cho khung rơi tự do thì vật ở trạng thái
không trọng lượng , độ biến dạng của lò xo bằng không.
Các lò xo sẽ có chiều dài l
0
như nhau.
Ngoài những thí nghiệm tui tự thiết kế tui còn hướng dẫn cho các em tự làm
các thí nghiệm đơn giản, phù hợp với từng phần kiến thức học trên lớp. Hướng
9
l
l
0
∆l
•
A
•
O
•
B
dẫn cho các em làm riêng họăc làm theo từng nhóm để bổ sung vào các thí
nghịêm còn thiếu và nâng cao sự tìm tòi sáng toạ của học sinh.
Kinh nghiệm 4: Cuối mỗi chương cần hướng dẫn cho học sinh hệ thống
lại toàn bộ kiến thức của chương và đưa ra các dạng bài tập từ cơ bản đến
nâng cao
Phần tóm tắt những kiến thức cơ bản của từng bài từng chương như trên tui giao
nhiệm vụ để học sinh tự làm ở nhà và đến tiết bài tập hay ôn tập chương tôi
kiểm tra việc thực hiện của các em và bổ sung những phần mà các em còn thiếu
hay làm chưa tốt. Sau đó tui đưa ra hệ thống các dạng bài tập của chương từ cơ
bản đến nâng cao .
D. Kiểm nghiệm
Trong quá trình giảng dạy ở các lớp tui thấy, ở những lớp tui áp dụng tốt
những kinh nghiệm nêu trên thì giờ học luôn sôi nổi, thoải mái. Học sinh rất tích
cực chủ động học tập khi ở trên lớp cũng như tự học ở nhà và còn hay đặt ra
nhiều tình huống có vấn đề để cô trò cùng thảo luận giúp khắc sâu kiến thức,
tình cảm giữa cô, trò cũng thân thiện hơn. Với những lớp không áp dụng đầy đủ
các kinh nghiệm trên mà chỉ dạy lý thuyết cơ bản và cho học sinh luyện giải bài
tập thì giờ học căng thẳng mệt mỏi hơn, nhiều học sinh không hứng thú với giờ
học đặc biệt là học sinh học khối C,D.
III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
Vật lý là một môn học quan trọng trong trường phổ thông bởi các hiện tượng
vật lý xuất hiện và ứng dụng trong mọi mặt của đời sống, sản xuất. Để việc
giảng dạy và học tập vật lý đạt kết quả tốt, bên cạnh việc giải các bài tập tính
toán, thực hiện tốt các bài thực hành thì việc vận dụng kiến thức để giải thích
các hiện tượng thực tế đóng vai trò quan trọng để nâng cao chất lượng và tạo
hứng thú cho học sinh trong học tập. Việc tìm kiếm những bài tập định tính hay,
những hiện tượng thường hay xảy ra và phù hợp với nội dung từng bài học làm
mất nhiều thời gian của giáo viên. Vì vậy trong sách giáo khoa hay sách bài tập
nên đưa thêm nhiều bài tập liên hệ với thực tế để học sinh thấy rõ hơn vai trò,tác
dụng của môn học đối với cuộc sống từ đó xác định rõ mục tiêu học tập và tích
cực vận dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 04 tháng 05 năm
2013
tui xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung
của người khác.
Tào Thị Hạnh
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Một trong những nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên là phải làm thế
nào để học sinh say mê và yêu thích môn học của mình. Muốn thế chúng ta phải
làm thế nào để học sinh hiểu được mục đích , ý nghĩa và sự cần thiết của môn
học, biết cách vận dụng những kiến thức của môn học vào đời sống. Đặc biệt
trong những năm gần đây khi trực tiếp giảng dạy và giao lưu với học sinh tôi
nhận thấy nhiều học sinh coi mục đích của việc học tập chỉ là có kiến thức để đi
thi đại học. Vì vậy các em thường chỉ quan tâm chú trọng học những môn theo
khối thi đại học của mình, còn các môn học khác các em chỉ học tập mang tính
chất đối phó.
Là một giáo viên dạy vật lý tui thấy rõ vai trò quan trọng của môn vật lý
trong cuộc sống. Vật lý học không phải chỉ là những phương trình và những con
số, các kiểu bài toán tương tự như các kiểu bài toán trong toán học. Vật lý môn
khoa học tự nhiên giúp chúng ta giải thích những điều đang xảy ra trong thế giới
xung quanh mỗi chúng ta. Kiến thức vật lý liên quan đến việc đi xe đạp, lái ôtô,
đi rã ngoại, sử dụng nồi áp suất, siêu điện, những công việc hàng ngày của mỗi
người. Học vật lý chúng ta có thể góp phần vào sự tiến bộ của cả khoa học và
công nghệ.
Thế nhưng khi dạy học tui thấy học sinh thi khối A, A
1
thì thường chỉ quan
tâm nhiều đến việc giải những bài toán vật lý. Học sinh thi các khối khác thì đa
số không có hứng thú gì với môn vật lý, thờ ơ, không chú ý đến môn học và học
chỉ mang tính chất đối phó sao cho đủ điểm mà chưa thấy được tầm quan trọng
của môn học đối với cuộc sống hàng ngày của mình.
Với những lí do trên, khi dạy học tui rất coi trọng việc xây dựng cho học sinh
lòng say mê yêu thích môn học và xin giới thiệu với các đồng nghiệp một vài
kinh nghiệm mà tui đã áp dụng trong quá trình giảng dạy của mình.
2
II GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
A. Cơ sở lí luận của vấn đề
Vật lý học là những điều đang xảy ra trong thế giới xung quanh chúng ta.
mọi sự vật xảy ra xung quanh chúng ta đều bắt nguồn từ vật lý. Vật lý giúp
chúng ta giải thích sự xuất hiện của cầu vồng, về ánh sáng lóng lánh và tính
cứng rắn của một viên kim cương. Vật lý học liên quan đến việc đi bộ, đi xe
đạp, lái ô tô và cả việc điều khiển một con tầu vũ trụ. Các nguyên lý vật lý thể
hiện rõ ràng trong các đồ chơi, trong các trò đấu bóng, trong các nhạc cụ và cả
trong những máy phát điện …Học vật lý chúng ta có thể góp phần vào sự tiến bộ
của cả khoa học và công nghệ. Chúng ta có thể tìm cho mình một nghề nghiệp
có vận dụng các kết quả của vật lý. Và điều quan trọng là với tư cách là một
người công dân thông hiểu vật lý học ta cũng sẽ có nhiều khả năng nhất đế giải
quyết những tình huống xảy ra trong đời sống hàng ngày cũng như những khó
khăn mà nền công nghệ đặt ra cho chúng ta.
Tuy nhiên, trong cuộc sống hàng ngày chúng ta vẫn gặp những sai lầm đáng
tiếc mà nguyên nhân chính là do chúng ta còn thiếu những kiến thức cơ bản về
môn vật lý hay chưa có ý thức vận dụng những kiến thức vật lý đã học vào
cuộc sống.
B. Thực trạng của vấn đề
Sau nhiều khoá dạy học tui nhận thấy đa số học sinh mới coi nhiệm vụ học
tập chỉ là để có kiến thức đi thi. Khi nào gần thi thì học, phần nào hay thi vào thì
học, môn nào cần cho khối thi của mình thì học. Khi dạy học vật lý cho một lớp
khối C nhiều học sinh đã nói với tui rằng " Cô ơi! bọn em thi khối C cô bắt các
em học vật lý làm gì?" . tui thấy rằng nhiều học sinh chưa thực sự xác định
đúng mục tiêu và nhiệm vụ của môn học, đặc biệt là với một môn học có nhiều
ứng dụng như môn vật lý. Theo tui đây chính là lí do làm một số học sinh (đặc
biệt là học sinh khối C,D) chưa hứng thú với giờ học vật lý, không nắm được
những kiến thức vật lý cơ bản nhất và rất cần trong cuộc sống hàng ngày của bất
kì ai.
C. Giải pháp thực hiện
Để làm cho học sinh hứng thú và yêu thích môn học vật lý trong quá trình
giảng dạy của mình tui đã áp dụng một vài kinh nghiệm nhỏ sau
Kinh nghiệm 1: kể những câu chuyện vui hay những bài học kinh
nghiệm từ những sai lầm mắc phải trong cuộc sống do thiếu hiểu biết về
kiến thức vật lý
Trong thực tế có rất nhiều những ví dụ hay gắn kiến thức vật lý với đời sống
hàng ngày mà tuỳ theo từng bài học, từng chương trình mà giáo viên phải biết
đưa ra những ví dụ phù hợp. Giáo viên cần giúp học sinh phân tích, giải thích
hiện tượng, rút ra bài học kinh nghiệm để học sinh biết cách xử lý các tình
huống một cách chính xác, khoa học nhất.
3
Nguyên tắc là phần nào tui cũng tìm ra nhiều ví dụ sát với kiến thức phần đó
nhằm gây hứng thú tìm hiểu cho học sinh.
Ví dụ 1: Khi dạy về sự nở vì nhiệt tui đã kể lại những ví dụ thực tế như:
* Khi còn học phổ thông bố cô bạn thân của tui bị bệnh hen mỗi lần lên cơn
hen cần được tiên thuốc kịp thời. Một lần bác sĩ bảo bạn tui luộc nước sôi để
khử trùng kim tiêm và xi lanh, nhưng do luống cuống nên bạn ấy đã quên cho
nước vào đun và khi có mùi khét của nồi đun bạn tui mới phát hiện ra và cô ấy
vội vàng cho ngay vào một gáo nước lạnh làm cho xi lanh bị nứt không dùng
được nữa. Thời đó xi lanh làm bằng thuỷ tinh và rất hiếm có, cả xã mới có một,
hai cái chứ không phải bằng nhựa và rất sẵn như bây giờ. Cũng may là lần đó
bác sĩ đã mượn được xi lanh khác để tiêm kịp thời nếu không bạn tui sẽ rất ân
hận.
Câu hỏi đặt ra là: Tại sao khi cho nước lạnh vào đột ngột xi lanh lại bị nứt?
Lúc đó lẽ ra ta nên làm gì?
Trả lời: Khi gặp lạnh đột ngột, vỏ xi lanh co lại nhưng ruột của nó( Pit tông)
chưa kịp co lại nên đã làm xi lanh bị nứt. Lúc đó ta nên bắc nồi ra để chỗ thoáng
cho xi lanh nguội từ từ
Hiện tượng trên cũng tương tự như hiện tượng khi ta đổ nước sôi vào cốc
thuỷ tinh thì cốc thuỷ tinh hay bị nứt vỡ
* Khi còn nhỏ chưa hiểu biết tui cũng đã làm sai một số việc như: Ngày tết
khi rót mật vào chai tui đã rót rất đầy, khi trời nắng nhiệt độ tăng mật nở ra thì
nhiều mà chai nở ra không đáng kể nên có chai thì mật tràn ra, có chai bị bật nắp
cũng làm mật tràn ra vừa lãng phí vừa bẩn nhà lại mất công dọn dẹp. Tương tự
như thế khi ngâm nước mơ tui cũng đã cho thật đầy bình rồi đậy thật kín có hôm
giữa trưa hè cả nhà đang ngủ bình nước mơ nhà tui bật nắp gây ra tiếng nổ lớn
làm cả nhà phải giật mình tỉnh giấc để tìm hiểu nguyên nhân.
Còn bây giờ khi đi mua hàng tui vẫn bắt gặp những khách hàng khi mua
những chai nước ngọt như chai cô ca… mà cứ phân vân mãi tại sao người ta
không đóng đầy chai và bắt cô bán hàng đổi hết chai này đến chai khác.
Ví dụ 2: Khi dạy xong chương Điện tích-Điện trường tui đã đưa ra một
số hình ảnh thực tế như:
a, Trong khi đang đứng trên một bệ để ngắm cảnh vườn quốc gia Sequoia,
người đàn bà (ảnh bên) thấy tóc của mình dựng đứng lên. Thấy tức cười, em bà
đã chụp cho bà bức ảnh . Năm phút sau chị em bà rời khỏi bệ, sét đã đánh vào
bệ đó, làm chết một người và làm bị thương bảy người.
4
Câu hỏi đặt ra là: -Cái gì đã làm cho tóc người đàn bà dựng đứng lên ? Vẻ
mặt của bà không toát ra sự sợ hãi, nhưng lẽ ra bà ta đã phải khiếp hãi
-Nếu là bạn, bạn có cười thích thú như vậy không? và có nhờ ai đó chụp
cho một vài kiểu ảnh để làm kỉ niệm không?
Câu trả lời là: Ngay phía trên đầu bà ta đang có một đám mây tích điện
cao đã tạo ra một điện trường lớn quanh bà ta với véc tơ cường độ điện trường
E
hướng từ núi và từ phía phụ nữ ấy ra ngoài, các bện tóc được kéo dọc theo
chiều véc tơ cường độ điện trường
E
. Độ lớn của E khá lớn nhưng còn nhỏ hơn
3.10
6
V/m nên khi đó chưa có sét đánh
Bài học rút ra là: Nếu bạn đang đi trên đường, đi dã ngoại mà tự nhiên
thấy tóc trên đầu bạn dựng đứng lên thì tốt hơn hết là bạn tìm nơi ẩn nấp ngay vì
ngay trên đầu bạn đang có một đám mây tích điện cao có thể phóng ra tia lửa
điện khi có điều kiện thích hợp, và tất nhiên không nên đứng lại nơi đó để chụp
ảnh
b, Chiều 16/5, tranh thủ lúc trời nắng, bà con nông dân ở xã Nam Thành,
huyện Yên Thành , Nghệ An ra đồng gặt lúa. Đến 16h, trời bất ngờ đổ mưa dông
và sấm sét, 11 người chạy vào lều canh dưa hấu giữa đồng để trú mưa. Một
luồng sét bất ngờ đã đánh trúng khiến họ bị văng ra khỏi lều hậu quả là làm cho
3 người chết tại chỗ và 8 người bị thương rất nặng .
Cùng thời điểm đó, tại xã Khánh Thành, sét cũng đánh trúng ba nông dân là bà
Nguyễn Thị Chính (53 tuổi), Phan Thị Văn (42 tuổi) khiến họ chết trên ruộng
lúa và chị Lê Thị Biên (30 tuổi) bị thương nặng. Thông tin, cho thấy, lều canh
5
dưa mà 11 nông dân ở xã Khánh Thành trú được lợp bằng mái tôn, còn
những người khác bị sét đánh trúng khi đang gặt lúa ngoài đồng, nhiều khả
năng có mang theo công cụ gặt lúa.
Vậy tại sao lại dẫn tới hậu quả đáng tiếc như vậy ?
Những người dân đã không có những kiến thức cơ bản về Vật Lý nói chung và
“sét” nói riêng. Nếu hiểu biết hơn, Những họ đã không tụ tập đông người tại nơi
có vị trí cao như là chòi canh và bị sét đánh thẳng xuống . ( Vì
d
U
E =
khi d giảm
đi, thì E tăng lên nếu E đạt đến giá trị giới hạn cỡ 3.10
6
V/m thì có sét đánh)
c, Chiếc Airbus A380, loại máy bay thương mại lớn nhất thế giới, bị tia sét
khủng khiếp đánh ngang trong một đêm bão táp ở London, Anh. Khi chiếc máy
bay tới Heathrow, một ngọn sét đáng ghê rợn xé toạc bầu trời, ngay trên đầu các
phi công
Tia sét mạnh đã đánh xuyên qua thân chiếc máy bay Airbus A380 trước khi
tiếp tục hành trình đánh xuống mặt đất. Điều đáng kinh ngạc là chiếc máy bay
6
Airbus A380 của hãng hàng không Emirates xuất phát từ Dubai nói trên đã hạ
cánh an toàn vài phút sau đó mà không hề hấn gì, dù chỉ là một vết xước. Toàn
bộ 500 hành khách và phi hành đoàn đều an toàn . Từ đó ta có thể nhận thấy
rằng , thân máy bay phải chứa kim loại để bản thân nó có thể thực hiện vai trò
cột thu lôi, cho phép điện từ tia sét truyền qua nó. Nếu không có kim loại trong
thân máy bay thì máy bay có thể nổ khi bị sét đánh . máy bay là một vật dẫn kín,
rỗng ở bên trong . Theo kiến thức phần điện trường đã được học thì điện tích chỉ
phân bố ở bên ngoài vật dẫn và điện trường bên trong vật dẫn bằng 0.
Như vậy , khi có các cơn giông đang đe dọa , người có hiểu biết sẽ tìm
một hốc ở bên trong một vỏ dẫn điện , ở đó điện trường bằng 0 . Một ô tô có thể
là phương tiện gần như là lý tưởng để tránh sét.
Ví dụ 3: Khi dạy về sự sôi, nhiệt độ sôi tui đã giới thiệu nguyên tắc cấu
cấu tao và cách sử dụng nồi áp suất và kể lại cho học sinh câu truyện sau:
Cách đây mấy năm bác Nga xã tui khi dùng nồi áp suất ( nồi to của Liên xô)
để nấu bánh trưng ngày tết. Do không hiểu gì về nguyên tắc sử dụng của nồi nên
khi mở nắp nồi ra bác ấy đã bị nước sôi và hơi phụt lên mặt và cổ làm bỏng
nặng vào đúng những ngày tết
Ví dụ 4: Khi dạy chương dòng điện không đổi tui đã kể lại câu chuyện
sau:
Khi là sinh viên tui ở kí túc xá của trường. Công suất điện được cấp tối đa
cho mỗi phòng là 1000W, dùng quá công suất trên cầu chì phòng đó sẽ bị đứt và
phòng đó mất điện. Biết rõ qui định rồi nhưng phòng của sinh viên khoa văn(bên
cạnh phòng tôi) ban đầu vẫn hay mất điện vì cứ 3,4 bạn đang còn cắm bóng điện
học bài thì một bạn khác lại cắm bàn là để là quần áo làm quá tải . Cứ mỗi lần
như thế các bạn thường hay xin điện phòng bên cạnh. Để có dây điện đủ dài thì
phải nối dây, vì không biết cách nối dây nên các bạn ấy đã làm chập mạch
( đoản mạch) và cả hai phòng cùng mất điện.
Tuỳ theo từng bài học, theo thời gian và từng lớp học tui luôn có ý thức tìm
ra những liên hệ thực tế có tính thuyết phục cao nhất, phù hợp với kiến thức của
bài học nhằm giúp các em hiểu được sự cần thiết của môn học từ đó các em sẽ
tích cực chủ động tiếp thu kiến thức và vận dụng kiến thức đã học vào đời sống.
Kinh nghiệm 2: Đưa ra các bài tập định tính và bài tập định lượng có
tính thực tế
Ví dụ 1: Để kéo một ô tô bị sa lầy, anh lái xe đề nghị tất cả hành khách trên
xe xúm nhau buộc dây vào xe và cùng kéo sợi dây để trực tiếp đưa xe ra khỏi
chỗ lầy.
Một người hành khách trên xe lại đề nghị một các làm khác: Buộc một đầu
dây thừng vào xe và buộc đầu dây còn lại vào một cái cây hay một cái cọc thật
chắc bên đường. sau đó vài người cùng nắm vào khoảng giữa sợi dây và kéo
7
theo phương vuông góc với đường mối giữa xe và cây. Người hành khách còn
nói, khoảng cách từ xe đến cây để buộc dây thừng càng dài thì việc kéo xe sa lầy
càng dễ dàng.
Bạn có tán thành với ý kiến của người hành khách này không? Giải thích tại
sao?
Hướng dẫn trả lời: Giải pháp kéo xe ra khỏi chỗ lầy của người hành khách
được mô tả như hình vẽ sau
Ví dụ 2:- Tại sao khi chạy nhanh ở những quãng đường vòng xe lại dễ bị
trượt đổ?
- Tại sao đến các quãng đường vòng người lái xe phải cho xe chạy
chậm lại?
Hướng dẫn trả lời : Khi vận tốc lớn ma sát giữa bánh xe với mặt đường
không đủ tạo ra gia tốc hướng tâm cần thiết
Ví dụ 3: Nếu đột ngột cho đầu máy xe lửa chuyển bánh thì chỗ nối các toa
xe có thể bị đứt? Phần nào của đoàn xe lửa chỗ nối thường hay bị đứt?
Hướng dẫn trả lời: Nếu đầu máy đột ngột chuyển bánh thì do quán tính của
các toa xe và do tác dụng của các lực cản trong các móc nối sinh ra sức căng,
đôi khi vượt quá giới han bền của vật liệu. Vì thế các móc nối có thể bị đứt. Nếu
trước khi bắt đầu chuyển động tất cả các móc mối đều bị căng ra thì móc nối của
những toa gần đầu máy thường dễ bị đứt nhất vì lực căng các móc nối ở đây lớn
nhất.
Ví dụ 4: Một người có khối lượng 45 kg muốn dùng một sợi dây thừng tuột
xuống dưới đất từ độ cao 8m. Sợi dây chỉ thể chịu đựng sức căng tối đa là 425N.
a, Điều gì sẽ xảy ra nếu người đó bám bất động vào sợi dây?
b, Để dây không bị đứt, người đó phải tuột xuống với gia tốc nhỏ nhất có độ
lớn là bao nhiêu?
ÔtôCây to
Lực kéo
8
có rất nhiều các sách viết về các bài tập định tính và tui thường đọc để chọn
bài phù hợp nhất với kiến thức từng tiết dạy, từng lớp học.
Kinh nghiệm 3: Từ kiến thức đã học thiết kế một số phương án thí nghiệm
Ví dụ 1: Thí nghiệm đo hệ số ma sát
Bước 1: Treo một vật có khối lượng m vào đầu lò xo.
Dùng thước đo chiều dài tự nhiên l
0
của lò xo và chiều
dài l của lò xo khi vật nằm cân bằng.
Khi đó
k
mg
lll =−=∆
0
Bước 2: Gắn chặt một đầu lò xo vào giá đỡ.
Đặt cho vật tiếp xúc lò xo ( không gắn với
lò xo), đánh dấu vị trí O của vật.
Bước 3: Trên mặt phẳng ngang, lấy điểm A
với OA=∆l. Đưa vật tới điểm A, lò xo nén một đoạn ∆l. Thả vật tự do, vật đến vị
trí B thì dừng lại . Đo khoảng cách AB=s.
Áp dụng định luật bảo toàn năng lượng ta có:
2
.
2
lk
mgs
∆
=
µ
Suy ra:
s
ll
s
l
22
0
−
=
∆
=
µ
Đo l, l
0
,s ta tìm được µ
Ví dụ 2: Kiểm chứng bằng thực nghiệm hiện tượng
không trọng lượng
Trên một khung dây nhẹ có thể trượt theo
những dây căng thẳng đứng ta treo những chiếc lò
xo giống nhau có mang một số vật có khối lượng
khác nhau. Khi khung đứng yên các vật này làm cho
lò xo bị giãn và có chiều dài l khác nhau. Nhưng
nếu thả cho khung rơi tự do thì vật ở trạng thái
không trọng lượng , độ biến dạng của lò xo bằng không.
Các lò xo sẽ có chiều dài l
0
như nhau.
Ngoài những thí nghiệm tui tự thiết kế tui còn hướng dẫn cho các em tự làm
các thí nghiệm đơn giản, phù hợp với từng phần kiến thức học trên lớp. Hướng
9
l
l
0
∆l
•
A
•
O
•
B
dẫn cho các em làm riêng họăc làm theo từng nhóm để bổ sung vào các thí
nghịêm còn thiếu và nâng cao sự tìm tòi sáng toạ của học sinh.
Kinh nghiệm 4: Cuối mỗi chương cần hướng dẫn cho học sinh hệ thống
lại toàn bộ kiến thức của chương và đưa ra các dạng bài tập từ cơ bản đến
nâng cao
Phần tóm tắt những kiến thức cơ bản của từng bài từng chương như trên tui giao
nhiệm vụ để học sinh tự làm ở nhà và đến tiết bài tập hay ôn tập chương tôi
kiểm tra việc thực hiện của các em và bổ sung những phần mà các em còn thiếu
hay làm chưa tốt. Sau đó tui đưa ra hệ thống các dạng bài tập của chương từ cơ
bản đến nâng cao .
D. Kiểm nghiệm
Trong quá trình giảng dạy ở các lớp tui thấy, ở những lớp tui áp dụng tốt
những kinh nghiệm nêu trên thì giờ học luôn sôi nổi, thoải mái. Học sinh rất tích
cực chủ động học tập khi ở trên lớp cũng như tự học ở nhà và còn hay đặt ra
nhiều tình huống có vấn đề để cô trò cùng thảo luận giúp khắc sâu kiến thức,
tình cảm giữa cô, trò cũng thân thiện hơn. Với những lớp không áp dụng đầy đủ
các kinh nghiệm trên mà chỉ dạy lý thuyết cơ bản và cho học sinh luyện giải bài
tập thì giờ học căng thẳng mệt mỏi hơn, nhiều học sinh không hứng thú với giờ
học đặc biệt là học sinh học khối C,D.
III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
Vật lý là một môn học quan trọng trong trường phổ thông bởi các hiện tượng
vật lý xuất hiện và ứng dụng trong mọi mặt của đời sống, sản xuất. Để việc
giảng dạy và học tập vật lý đạt kết quả tốt, bên cạnh việc giải các bài tập tính
toán, thực hiện tốt các bài thực hành thì việc vận dụng kiến thức để giải thích
các hiện tượng thực tế đóng vai trò quan trọng để nâng cao chất lượng và tạo
hứng thú cho học sinh trong học tập. Việc tìm kiếm những bài tập định tính hay,
những hiện tượng thường hay xảy ra và phù hợp với nội dung từng bài học làm
mất nhiều thời gian của giáo viên. Vì vậy trong sách giáo khoa hay sách bài tập
nên đưa thêm nhiều bài tập liên hệ với thực tế để học sinh thấy rõ hơn vai trò,tác
dụng của môn học đối với cuộc sống từ đó xác định rõ mục tiêu học tập và tích
cực vận dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 04 tháng 05 năm
2013
tui xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung
của người khác.
Tào Thị Hạnh
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links