anhphailamsao_khiemkhongobenanh
New Member
Họ leo lên mái nhà chung quanh, dùng hơi cay và trong hơn một tiếng cùng hồ, cả một khu mỹ lệ nhất của Nữu Ước vang lên tiếng súng và tiếng "lạch tạch" của liên thinh. Crowley núp sau chiếc ghế đệm bông, bắn lại lính bất ngừng. Khi bắt được y rồi, viên giám đốc công an tuyên bố: "Nó vào hạng tội nhân nguy hiểm nhất. Nó muốn giết người là giết, bất vì một lý do gì hết". Nhưng còn chính tội nhân, Crowley, y tự xét y ra sao? Muốn biết, bạn hãy đọc hàng sau này mà y vừa chống cự với lính vừa viết để lại cho đời "Dưới lớp áp này, trái tim ta đập, chán ngán, nhưng thương người, bất muốn làm hại một ai hết".
Không muốn làm hại ai hết!Vậy mà trước đó mấy ngày, khi một người lính công an lại gần y để hỏi y giấy phép lái xe hơi, thì y xả ngay một loạt súng, giết người đó tức thì. Một kẻ sát nhân bất gớm máu như vậy mà còn tự khoe: "Trái tim thương người, bất muốn làm hại một ai hết!". Trước khi lên ngồi ghế điện để chịu hi sinh hình tại khám Sing Sing, y còn than: "tui chỉ tự vệ mà người ta xử tui như vậy đó". Nghĩa là trong thâm tâm y, y nhất định bất chịu nhận y có tội. Bạn sẽ nói: "Thì chỉ có nó nghĩ thế, chứ còn ai lạ đời như vậy nữa". Không đâu, thưa bạn: kẻ thù số một của nước Mỹ. Al Copone, tên đầu đảng ăn cướp vừa làm cho châu thành Chicago kinh khủng, cũng nói: "Ta vừa dùng những năm tươi đẹp nhất trong đời ta để mua vui cho trời hạ, vậy mà phần thưởng chỉ là bị chửi và bị săn bắn như con thú dữ".
Mà cả Dutch Schluts, một trong những tên cướp lợi hại nhất ở Nữu Ước cũng tuyên bố với một ký giả rằng y là ân nhân của trời hạ. Viên Giám đốc khám Sing Sing, ông Lawes, viết "ở Sing Sing, những tội nhân đều tự cho họ cũng có tâm trạng thong thường khác đời chi hết. Cũng lý luận, giảng giải, tại sao chúng bị bắt buộc phải cạy tủ sắt hay bóp cò... và tuyến bố rằng bỏ tù chúng thật là bất công". Nếu ba tên cướp đó và bọn khốn cùng nạn đường nằm trong khám, tự cho mình không tội như vậy thì những người mà chúng ta gặp mỗi ngày, ở ngoài đường, cả các bạn nữa, cả tui nữa, chúng ta ra sao? Cho nên ông John Wannamaker, một thương gia (nhà) lớn, có lần vừa tự thú: "Từ 30 năm nay, tui đã hiểu rằng: sự chỉ trích chẳng ích lợi gì hết".
Ông vừa sớm hiểu bài học đó. Riêng tôi, tui đã phải phấn đấu trong một phần ba thế kỷ trước khi thấy ló ra ánh sáng của chân lý này; "Dù người ta có lỗi nặng tới đâu, thì trong 100 lần, có tới 99 lần người ta cũng tự đánh giá là vô tội". Chỉ trích là không ích (nó làm cho kẻ bị chỉ trích phải chống cự lại và tự bào chữa) mà còn nguy hiểm, oán thù. Hơn nữa, kẻ ta chỉ trích tự nhiên sẽ hằn học chỉ trích lại ta, như ông Tổng trưởng Bộ Nội vụ Albert Fall, vì ăn hối lộ 100.000 đ mà dùng gươm súng đàn áp kẻ bị ức hiếp, sau vỡ lỡ, bị ngồi khám, làm cho dư luận toàn quốc oán hờn Chính Phủ, Đảng Cộng Hoà suýt đổ, Tổng thống Harrding bị giày vò e sợ đến đỗi ít năm sau thì chết.
Vậy mà khi người trách y vừa lợi dụng lòng tin cậy nhảy chồm chồm lên, khóc lướt mướt, vặn tay bứt dứt, rủa đời, la lớn: "Không! không! Chồng tui không phản ai hết. Cả một toà nhà đầy vàng cũng bất quyến rũ được chồng tôi. Chông tui đã bị người ta phản. Tâm trạng con người là như vậy đó. Kẻ làm quấy oán trách đủ tất cả người, mà chẳng bao giờ oán trách mình cả. Bạn cũng như vậy mà tui cũng như vậy. Cho nên từ nay, mỗi lần muốn chỉ trích ai, ta nên nhớ tới hai tướng cướp Capone và Crowley, tới lời chỉ trích ta thốt ra, cũng như con chim bồ câu, bao giờ nó cũng trở về chỗ cũ. Kẻ bị ta chỉ trích sẽ tìm thấy hết lý luận để tự hào chữa và trở lại buộc tội ta.'
Vì hiểu vậy nên ông Abraham Lincoln vừa để lại cái danh là có tài dẫn đạo quần chúng bực nhất trong lịch sử loài người. Hồi thiếu thời (gian) ông nhiệt liệt chỉ trích bất cứ ai, thậm chí tới viết những thơ phúng thích để chế diễu người ta rồi đem liệng cùng đường cho trời hạ đọc cười chơi. Một lần cũng vì thói quen đó, suýt gây nên một cuộc đấu gươm. Từ đó chẳng những ông bất dung dễ dãi với tất cả người. Châm ngôn của ông là: "Đừng xét người, nếu ta bất muốn người xét lại ta".
Trong thời (gian) Nam Bắc chiến tranh, một lần bại quân phương Nam, ban đêm chạy tới một sông, vì mưa bão mà nước dâng cao bất thể nào qua nổi. Ông đánh dây thép, rồi muốn chắc chắn hơn, lại sai người phương Bắc bảo phải lập tức tấn công quân phương Bắc bảo phải lập tức tấn công quân phương Nam do tướng Lee cầm đầu. Nhưng Meade vì ngần ngừ trễ nãi vừa làm ngược hẳn hiệu lệnh ông và để quân phương Nam thừa dịp mực nước xuống, qua sông mà thoát được, lỡ mất thời cơ độc nhất, vì chỉ một trận đó có thể chấm dứt cuộc Nam Bắc tương tàn...
Ông Lincoln giận lắm, la: "Trời cao đất dày, như vậy nghĩa là gì?" Rồi ông than với con rằng: "Quân đối đã ở trong tay ta mà lại để cho nó thoát! Trong tình thế đó bất cứ ai cầm quân cũng có thể đánh bại tướng Lee. mà nếu cha có mặt tại đó, chắc chắn cha vừa thắng trận rồi! "Đoạn ông hậm hực viết bức thư này: Đại tướng thân mến, tui bất tin rằng nhận chân được sự lớn tướng Lee trốn thoát tai hại là dường nào! Quân đội y trong tay ta, và vì y vừa bại nhiều phen,nếu đánh ngay lúc đó thì chỉ có một trận là chiến tranh vừa kết liễu. Nay thì nó sẽ kéo dài ra bất biết đến bao giờ.
Thứ hai trước, ông vừa không thắng nồi Lee, bây giờ y vừa qua sông, mà lực lượng của ông chỉ có thể bằng hai phần ba hôm đó thì làm soa thẳng nồi được y nữa? ....Dịp may ngàn năm có một thuở của ông vừa qua rồi và bất ai thấy nổi buồn khổ của ông vừa qua rồi và bất ai thấy nổi nỗi buồn của tôi! Nhưng bức thư đó, bức thư trách nhẹ nhàng có vậy, ông viết rồi mà bất gởi. Sau khi ông chết, người ta tìm thấy trong tờ của ông. Vậy có lẽ ông vừa tự nghĩ: "Hãy khoan, đợi một chút... đừng hấp tấp. Ta ngồi yên ổn trong toà Bạch Cung này mà ra lệnh thì thật dễ. Nhưng nếu ta vừa có tuần nay, ta vừa thấy máu chảy, vừa nghe tiếng rên la của binh lính bị thương, hay hấp hối, thì có lẽ ta cũng bất hăng hái tấn công kẻ đối lắm.
Vả lại, nếu ta có tính rụt rè của Meade thì ta cũng vừa hành động y như ông ta. Thôi, chuyện đã vậy rồi, nói cũng không ích. Gởi bức thư này đi, dù ta có hả giận chút đỉnh, nhưng Meade sẽ trách lại ta, sinh ra bất hoà, oán giận, mất lòng tự tín của ông ta đi, và biết đâu ông chẳng từ chức nữa". Là vì ông vừa kinh nghiệm rằng những lời nghiêm trách bất có một ích lợi nào cả. ÔNg Theodore Roosevelt kể lại rằng hồi ông còn làm Tổng thống, mỗi lần gặp điều khó xử, thường ngả lưng vào ghế nhìn lên tấm hình của Lincoln treo trên tường và tự hỏi: " Lincoln ở đất vụ mình, sẽ xử trí ra sao? Giải quyết ra sao?".
Chúng ta cũng vậy, lần sau có muốn "xài" ai, hãy rút tấm giấy 5 mỹ kim ở trong túi ra mà ngắm hình Lincoln trên đó rồi tự hỏi: "ở vào đất vị ta, Lincoln xử trí ra sao?" và muốn sửa đổi người, ta hãy sửa đổi ta trước đã. Như vậy có lợi hơn và... ít nguy hiểm hơn. Khổng Tử nói: "Khi bực cửa nhà ta dơ thì đừng chê nóc nhà bên sao đầy tuyết". Hồi nhỏ tui tự phụ lắm. Một lần nhận được một bức thư có thêm mấy chữ này: "Thư này đọc cho người ta viết, mà bất coi lại".
tui thích hàng chữ đó lắm vì tui thấy nó cho ta vái vẻ quan trọng và bề bộn công việc. Rồi một hôm, muốn lên mặt với một tiểu thuyết gia, toio viết thư cho ông ta và cũng thêm hàng chữ ấy. Tiểu thuyết gia (nhà) đí gởi trả lại một bức thư và thêm vào: "Chỉ có sự ngu xuẩn của ông mới ví được với sự thô lỗ của ông thôi". Nói cho đúng, tui đã không lễ và những lời chỉ trích đó bất phải là bất xứng đáng.
Nhưng vì tui chỉ là một thằng người nên tui thấy nhục lắm và thầm oán tiểu thuyết gia (nhà) đó đến nỗi mười năm sau, khi hay tin ông ta chết, tui đã chẳng tiếc một người có tài mà chỉ nhớ tới sự ông vừa làm thương tổn lòng tự ái của tôi. Vậy bạn muốn người ta oán tới chết, thì hãy dùng những lời chỉ trích cay độc. Còn bất thì nền nhớ rằng, loài người bất phải luôn luôn có lý trí đâu.
Họ hành động, suy nghĩ theo tình cảm, thành kiến, lòng một mỗi lửa, mà lòng kiêu căng của con người ta một kho thuốc súng, gặp nhau tất bùng nổ, gieo tai hại không cùng. Bengamin Fraklin hồi nhỏ vụng xử bao nhiêu thì sau này lại giỏi về được bổ làm sứ thần Hoa Kỳ tại Pháp. Bí quyết của sự thành công đí là bất bao giờ chỉ trích ai hết và chỉ thành thực ca tụng và tự chủ mạnh mẽ mới được.
Carley nói: "Muốn xét độ lượng của ai chỉ cần xem cách xử sự của người đó với kẻ dưới". Vậy đáng lẽ buộc tội, chỉ trích ai thì ta phải ráng hiểu họ, tìm nguyên nhân những hành vi của họ. Đó là nguồn gốc của cảm tình, khoan dung và hoà hảo.
Đức Thượng đế kia mà còn đợi khi người ta chết rồi mới xét công và tội. Tại sao người phàm như chúng ta lại nghiêm khắc hơn Ngài?
Theo Nguyễn Hiến Lê - Đắc Nhân Tâm