MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Lúa là một trong ba loại cây lương thực chính trên toàn thế giới (lúa mì, lúa nước và ngô), khoảng 40% dân số thế giới coi lúa gạo là nguồn lương thực chính và 25% dân số sử dụng lúa gạo trên 1/2 khẩu phần lương thực hàng ngày.[25]
Ở châu Á và khu vực Đông Nam Á (trong đó có Việt Nam) coi lúa gạo là cây trồng truyền thống. Việt Nam là một trong năm nước có diện tích trồng lúa lớn nhất thế giới. Năm 2006, Việt Nam đã xuất khẩu 4,75 triệu tấn gạo với giá trị 1,2 tỷ USD.[32]
Tuy nhiên trong những năm vừa qua, sản xuất lúa gạo ở nước ta chủ yếu tập trung vào hướng năng suất cao nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước. Vì vậy, nhiều giống lúa có năng suất cao đã được chọn tạo (C71, DT10, X21, Xi23, ĐB6…) và đáp ứng được nhu cầu sản xuất đồng thời đảm bảo được vấn đề an ninh lương thực của nước ta.
Bên cạnh thành tựu đã đạt được, ngành sản xuất lúa gạo còn có những tồn tại cần giải quyết như: chất lượng gạo thấp, chưa đáp ứng tiêu chuẩn của nhà nhập khẩu (chiều dài hạt gạo, độ trong, mùi thơm…). Do đó, giá trị gạo xuất khẩu của nước ta thường thấp hơn so với gạo Thái Lan cùng chủng loại. Giá gạo của nước ta thấp hơn so với gạo Thái Lan từ 25 - 30 USD/tấn và thấp hơn nhiều so với gạo của Mỹ, Nhật, Pakistan... Trong khi nhu cầu nhập khẩu gạo có chất lượng cao ở các nước phát triển là rất lớn như: Nhật Bản, Hồng Kông, Đài Loan, các nước Trung Đông... [14]
Đa phần các giống lúa chất lượng cao hiện nay là các giống lúa đặc sản của địa phương như: Tám xoan Hải Hậu, Dự, Nàng thơm chợ Đào, nàng Hương, các giống lúa nương... Các giống này có ưu điểm là cơm dẻo, đậm, có mùi thơm, thích ứng tốt với điều kiệáoinh thái khác nhau của nước ta. Tuy nhiên, các giống lúa này có nhược điểm: cao cây, thời gian sinh trưởng dài, cây yếu dễ đổ, chống chịu sâu bệnh kém …
Tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng, cho đến thời điểm hiện tại chưa có một giống lúa nào đạt tiêu chuẩn xuất khẩu trên cả hai mặt: năng suất và chất lượng. Vì vậy, trong những năm tới ngoài đảm bảo an ninh lương thực, các tỉnh đồng bằng sông Hồng cần quy hoạch các vùng lúa chất lượng cao nhằm đảm bảo nhu cầu xuất khẩu và nội tiêu.[14]
Để thực hiện được nhiệm vụ trên, các tỉnh đồng bằng sông Hồng cần có bộ giống lúa chất lượng cao phục vụ sản xuất. Do vậy, việc chọn tạo giống lúa có năng suất cao, chất lượng tốt là rất cần thiết. Hiệu quả của công tác chọn tạo giống lúa nói chung và giống lúa chất lượng cao nói riêng phụ thuộc vào sự đa dạng di truyền của vật liệu khởi đầu và phương pháp chọn giống thích hợp.
Xuất phát từ yêu cầu đó, chúng tui tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Nghiên cứu vật liệu khởi đầu phục vụ công tác chọn tạo giống lúa chất lượng cao cho vùng đồng bằng sông Hồng”.
2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài
2.1. Mục tiêu:
- Đánh giá và phân loại được nguồn vật liệu khởi đầu phục vụ công tác chọn tạo giống lúa chất lượng cao có hiệu quả.
- Xác định sự di truyền của một số tính trạng số lượng để định hướng trong chọn tạo giống lúa chất lượng cao thích hợp cho vùng đồng bằng sông Hồng.
2.2. Yêu cầu của đề tài:
- Tìm hiểu đặc điểm nông, sinh học của nguồn vật liệu khởi đầu.
- Phân tích các chỉ tiêu chất lượng: hàm lượng protein, hàm lượng amylose, nhiệt độ hóa hồ... của nguồn vật liệu khởi đầu.
