Phát hiện mới đây của đoàn thanh tra nhà nước tại tổng công ty cổ phần Xuất nhập khẩu xây dựng Việt Nam (Vinaconex JSC), thương hiệu hàng đầu trong ngành xây dựng, Vinaconex và một số đơn vị thành viên trong quá trình cổ phần hoá (CPH) vừa có những trò “ảo thuật”, khiến trước vốn, tài sản nhà nước thất thoát. Tiếp sức cho trò “ảo thuật” đó, có cả những đơn vị kiểm toán, tư vấn có tên tuổi.
Từ đánh giá bất đúng tài sản doanh nghiệp...
Ngày 5.9.2008, cổ phiếu (CP) của tổng công ty CP Xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam (Vinaconex) mang ngựa chứng khoán VCG chính thức giao dịch tại trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Đây là doanh nghề có quy mô niêm yết lớn thứ hai tại trung tâm với khối lượng niêm yết 149.985.150 CP, tương đương với giá trị niêm yết gần 1.500 tỉ đồng. Trong ảnh: phiên giao dịch đầu tiên của cổ phiếu VCG. Ảnh: Phạm Hậu
Quá trình xác định giá trị doanh nghề tại Vinaconex JSC vừa cho thấy có gian lận, và công ty Kiểm toán Việt Nam (VACO) lại giúp đỡ tích cực. Ngay từ khâu kiểm kê, phân loại tài sản, công nợ ở Vinaconex JCS, VACO, với vai trò là tư vấn, vừa không trực tiếp kiểm kê, phân loại, hay đối chiếu lại tài sản, công nợ, mà chỉ căn cứ vào biên bản kiểm kê tài sản của đơn vị, số dư trên sổ sách kế toán. Trong khi đó, sổ sách kế toán của Vinaconex lại chưa được người lập biểu, kế toán trưởng ký duyệt.
Sự nhập nhèm thể hiện rõ nhất trong quá trình xác định giá trị quyền sử dụng đất của Vinaconex JSC. Theo biên bản xác định giá trị doanh nghề do VACO lập, vừa tính giá trị quyền sử dụng đất của Vinaconex JSC tại khu đô thị mới Trung Hoà – Nhân Chính (Hà Nội) là trên 56,3 tỉ đồng. Nhưng VACO lại xác định sai mục đích sử dụng đất (đất ở đây theo quy định là đất ở, nhưng Vinaconex JSC và VACO lại thống nhất xác định là đất bay nông nghiệp). VACO còn giúp Vinaconex JSC xác định giá trị quyền sử dụng đất (bao gồm ba nhà văn phòng) bất hề có trong quy hoạch được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt. Trong khi đó, đơn vị kiểm toán này lại bất xác định giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất được giao để xây dựng một số toà nhà tại khu đô thị Trung Hoà – Nhân Chính.
Kết quả giá trị doanh nghề được bộ Tài chính công bố, và bộ Xây dựng thẩm định, cũng bất tính giá trị quyền sử dụng đất được giao để thực hiện dự án khu đô thị Trung Hoà – Nhân Chính, mà chỉ tính lại giá trị tầng một của các toà nhà và vănphòng chốngvới tổng giá trị trên 132,5 tỉ đồng. Theo Thanh tra Chính phủ, chuyện này vừa vi phạm các quy định tại nghị định số 187/NĐ-CP, nghị định 181 của Chính phủ và văn bản chỉ dẫn của bộ Tài chính.
Theo cơ quan có thẩm quyền, nếu áp dụng khung giá đất của UBND thành phố Hà Nội theo quyết định số 199/2004, thì giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất được giao tại khu đô thị mới Trung Hoà – Nhân Chính phải vào khoảng 270 tỉ đồng, Như vậy, chuyện thuê kiểm toán xác định sai, làm giảm giá trị vốn nhà nước tại doanh nghiệp, liệu Vinaconex JSC có ý đồ gì?
... đến cố ý làm trái quản lý tài chính – kế toán
Vinaconex chính thức chuyển đổi thành Vinaconex JSC (tổng công ty cổ phần Xuất nhập khẩu xây dựng Việt Nam) kể từ cuối năm 2006, theo quyết định số 1613/QĐ-BXD ngày 24.11.2006 của bộ trưởng bộ Xây dựng. Vinaconex JSC sau đó hoạt động theo mô hình công ty mẹ – công ty con với 72 doanh nghề thành viên, năm đơn vị hạch toán phụ thuộc. Vinaconex JSC thực sự là một ông trùm trong ngành xây dựng với các lĩnh vực kinh doanh rộng lớn khắp từ xây dựng, công nghiệp, giao thông đến sản xuất điện năng, phát triển các khu công nghiệp… Giá trị vốn nhà nước toàn tổng công ty này khi cổ phần hoá khoảng 957 tỉ đồng, vốn điều lệ 1.500 tỉ đồng. Giữa năm 2007, quyền thay mặt sở có vốn nhà nước (khoảng 63,3%) tại Vinaconex JSC được chuyển giao cho tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC).
Vinaconex còn đưa toàn bộ giá trị quyết toán của dự án nhà máy tại Dăk Lăk (trị giá 11,88 tỉ đồng) vào tổng giá trị tài sản bất cần dùng, nhưng bất dựa trên cơ sở giá trị tài sản, chưa được chấp thuận bằng văn bản của thay mặt chủ sở có vốn nhà nước, và bất bàn giao cho công ty Mua bán nợ và tài sản còn đọng theo quy định của Chính phủ.
Thanh tra Chính phủ còn làm rõ chuyện Vinaconex JSC sử dụng số trước 1082,9 tỉ cùng là giá trị vốn nhà nước chưa xử lý tại thời (gian) điểm bàn giao sang công ty cổ phần (trong đó có trên 810 tỉ cùng tiền thặng dư bán cổ phần lần đầu; 6,7 tỉ cùng vốn nhà nước còn lại doanh nghiệp…). Đây là chuyện làm trái các quy định của Nhà nước về cổ phần hoá, sử dụng vốn nhà nước. Nhưng đến đầu tháng 12.2008, Vinaconex JSC vẫn còn chưa nộp vào ngân sách nhà nước khoản trước này. Do đó, nếu theo đúng quy định hiện hành, Vinaconex còn phải chịu một khoản trước lãi bất nhỏ, khoảng 241 tỉ đồng.
Một số công ty con của Vinaconex JSC cũng có những báo cáo tài chính của mình thật đẹp khi cổ phần hoá. Ví dụ: công ty cổ phần xây dựng và dịch vụ Vinaconex báo cáo tài chính ba năm trước khi CPH là “có lãi”, nhưng thực tế, qua kiể