Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1: Tổng quan về toàn cầu hóa và phong trào chống toàn cầu hóa
1.1 Toàn cầu hóa ………………………………………………………12
1.1.1 Khái niệm về toàn cầu hóa……………………………….. …..12
1.1.2 Những mặt tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa……………..16
1.2 Phong trào chống toàn cầu hóa …………………………………....20
1.2.1 Khái niệm về chống toàn cầu hóa……………………………...20
1.2.2 Nguyên nhân chống toàn cầu hóa ………………………..........28
Chương 2: Thực trạng một số phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
2.1 Phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước phát triển……………...39
2.1.1 Phong trào J18 – Lễ hội chống tư bản toàn cầu………………39
2.1.2 Phong trào N30 – Cuộc chiến ở Seattle……………………...42
2.1.3 Phong trào J20 – Genoa và các cuộc chống đối……………….45
2.2 Phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước đang phát triển………...48
2.2.1 Phong trào chống đối toàn cầu đầu tiên từ Zapatista (EZLN)….48
2.2.2 Diễn đàn xã hội thế giới (WSF)………………………………...52
2.2.3 Phong trào nhân dân hành động toàn cầu (GPA)……………….56
Chương 3: Đánh giá sự tác động của phong trào chống toàn cầu hóa với thế
giới và Việt Nam và dự báo phong trào trong những năm tới
3.1 Tác động đối với thế giới và việt Nam……………………………..61
3.3.1 Tác động của phong trào với thế giới…………………………..61
3.3.2 Tác động của phong trào với Việt Nam………………………..66
3.2 Đánh giá về phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới………….70
3.3 Dự báo về phong trào chống toàn cầu hóa………………………. ..72
KẾT LUẬN2
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
AFTAA: Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN
ASEAN: Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
EZLN: Quân giải phóng quốc gia Zapatista
J20: Phong trào chống toàn cầu hóa tại Genoa ngày 20 tháng 7 2001
J18: Phong trào chống toàn cầu hóa tại London ngày 18 tháng 1999
IMF: Quỹ tiền tệ quốc tế
GATTS: Hiệp định chung về thương mại và thuế
GDAs: Ngày toàn cầu hành động
GDP: Tổng sản phẩm quốc nội
GSF: Diễn đàn Xã hội Genoa
MNCs: Tập đoàn đa quốc gia
N30: Phong trào chống toàn cầu hóa tại Seattle ngay 30 tháng 11 năm 1999
NAFTA: Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ
NGOs: Tổ chức vô chính phủ
OECD: Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
PGA: Tổ chức hành động nhân dân toàn cầu
RTS: Phong trào Reclaim the Street ở Anh3
TPP: Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương
WB: Ngân hàng thế giới
WEF: Diễn đàn kinh tế thế giới
WSF: Diễn đàn xã hội thế giới
WTO: Tổ chức thương mại thế giới4
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài luận văn
Khoảng mười năm trước khi nhà báo Thomas Friedman người nổi tiếng
với những cuốn sách về toàn cầu hóa như “chiếc xe Lexus và cây ô
liu”(1999); “ Thế giới phẳng” (2004) đã cho rằng “thế giới bây giờ là một thế
giới phẳng...” Nhưng trong lần quay trở lại Việt Nam gần đây chính ông đã
phải phải thú nhận rằng chỉ trong mười năm, thế giới đã thay đổi quá nhiều do
tốc độ kết nối khủng khiếp của toàn cầu hóa mang lại khiến những gì viết
trong sách không còn bắt kịp “thế giới ngày càng phẳng hơn so với thời tôi
viết sách này. Chúng ta chuyển từ kết nối sang siêu kết nối. Quan hệ giữa
chúng ta chuyển từ liên kết thành phụ thuộc lẫn nhau chỉ trong vòng 1 thập
kỷ…Rất tiếc, thời đó tui không đủ thật thà để viết "thế giới đang trở nên
phẳng hơn", thay vì chọn "thế giới phẳng”. 1
Những chia sẻ của Thomas cho thấy sự phát triển của toàn cầu hóa
chưa hề có dấu hiệu dừng lại thậm chí toàn cầu hóa vẫn ngày càng mạnh mẽ
lan tỏa khắp mọi con đường, ngõ hẻm trên thế giới, không trừ lĩnh vực nào,
không quốc gia tổ chức nào có thể đứng ngoài sự “siêu kết nối” và “phụ
thuộc lẫn nhau” của toàn cầu hóa. Thế giới dường như đã nhỏ lại rất nhiều so
với nhiều thập kỷ trước.
Tuy nhiên, khi toàn cầu hóa xâm nhập ngày càng sâu vào các lĩnh vực
của nhân loại bên cạnh những mặt tích cực toàn cầu hóa mang tới thì vẫn kèm
theo cả những mặt trái. Những mặt tiêu cực này cũng đã tác động và ảnh
hưởng nhiều tới văn hóa, chính trị, đời sống, xã hội của con người và gây nên
1
những làn sóng phản đối, chống lại toàn cầu hóa gay gắt. Dẫn đến sự ra đời
của các phong trào chống đối toàn cầu hóa. Phong trào chống toàn cầu hóa có
nhiều thành phần tham gia khác nhau, có nhiều đặc điểm, tính chất, mục đích
khác nhau và diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới. Những phong trào này xuất
hiện không phải chỉ ở những nước đang phát triển, nơi chịu nhiều áp bức, đè
nén mà còn cả ở những nước phát triển, họ cũng phải chịu những tác động
nhất định trong quá trình hội nhập của toàn cầu hóa ảnh hưởng tới đời sống
kinh tế - xã hội như thất nghiệp hay ô nhiễm môi trường, phân hóa giàu nghèo
rõ rệt…
Ở Việt Nam, thuật ngữ “toàn cầu hóa” không còn xa lạ, và Việt Nam
cũng đang trong quá trình hội nhập từng phần với toàn cầu hóa. Tuy nhiên khi
nhắc tới các thuật ngữ “chống toàn cầu hóa” “phong trào chống toàn cầu hóa”
hay “phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa” thì dường như khá mới mẻ
và hầu như chưa nhiều các công trình nghiên cứu về đề tài này. Mặc dù Việt
Nam cũng nhận biết được những tác động gồm tích cực và tiêu cực, những
mặt trái của toàn cầu hóa. Nhằm làm rõ thêm kiến thức và hiểu biết về các
“phong trào chống đối toàn cầu hóa” giúp chúng ta nhận thức được những
điểm tích cực và những mặt chưa tích cực của toàn cầu hóa. Hơn nữa, làm đa
dạng góc nhìn, đánh giá chính xác về các phong trào chống toàn cầu hóa để
luôn vững vàng trước sự tác động của nó đối với các cá nhân, tổ chức và quốc
gia. Đồng thời đây cũng là đóng góp nhất định giúp cho sự phát triển của toàn
cầu hóa ngày một hoàn thiện hơn, giảm bớt các mặt tiêu cực hơn. Chính vì
vậy tui quyết định chon đề tài “phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới”
để làm đề tài nghiên cứu trong luận văn thạc sĩ của mình. Đồng thời, muốn
cung cấp thêm một lượng thông tin hữu ích cho việc nghiên cứu và tìm hiểu
sâu hơn về đề tài này.6
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Tình hình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu về toàn cầu hóa và những mặt trái của nó không còn là đề
tài mới, có rất nhiều công trình nghiên cứu, sách, tạp chí về đề tài này. Nhưng
nghiên cứu về hiện tượng và phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới thì
lại rất mới mẻ, chưa đi sâu và khái quát được về định nghĩa, nguyên nhân,
thực trạng và tác động của chống toàn cầu hóa với thế giới và đặc biệt với
Việt Nam. Trong các công trình nghiên cứu trong nước nổi bật một số sách,
bài viết sau :
Trước hết là cuốn Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa và vấn
đề đặt ra với Việt Nam do TS. Nguyễn Thị Quế, PGS,TS. Nguyễn Hoàng
Giáp và ThS. Mai Hoài Anh đồng chủ biên (NXB Chính trị Quốc gia Hà nội –
2008) gồm 6 chương. Trong đó làm rõ định nghĩa khái quát về xu thế toàn cầu
hoá và tìm hiểu về sự ra đời phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá, cũng
như mục tiêu, tính chất, đặc điểm, nội dung và hình thức đấu tranh của phong
trào chống mặt trái của toàn cầu hoá. Đưa ra những kết quả và xu hướng của
phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá. Đánh giá Việt Nam với phong
trào chống mặt trái của toàn cầu hoá và những vấn đề đặt ra với Việt Nam
trước xu thế toàn cầu hoá. Đây cũng là một trong số ít những nghiên cứu về
chống đối toàn cầu hóa, nhưng còn chưa đi sâu vào thực trạng các phong trào.
Ở trong luận văn này sẽ có những điểm mới nhằm làm rõ những thực trạng
đấu tranh của phong trào chống đối toàn cầu hóa.
Ngoài ra, cuốn Toàn cầu hoá hôm nay và thế giới thứ ba của Trần Nhu
(NXB Trẻ, TP. HCM, 2001) cũng đã giới thiệu về những mặt trái của toàn
cầu hóa và những phản ứng cửa thế giới thứ ba đối với toàn cầu hóa và đưa ra
những khuyến nghị với các nước thế giới thứ ba.7
Trong bài viết “Khảo sát và suy nghĩ về hiện tượng “chống toàn cầu
hóa””, (tạp chí Kinh tế và chính trị thế giới (Trung Quốc), số 2, 2001) của
Long Trung Anh đã khái quát hóa hiện tượng chống toàn cầu hóa trên thế
giới, qua đó đưa ra các đánh giá của mình về phong trào.
Một số bài báo như Những nét mới của phong trào phản toàn cầu hóa
hiện nay của Nguyễn An Ninh đưa ra những góc nhìn về các sắc thái chính trị
, hình thức tập hợp lực lượng của phong trào.
Ngoài ra còn có một trang web cũng viết khá ngắn gọn về những phong trào
chống toàn cầu hóa.
Có thể thấy, các nghiên cứu trong nước còn chưa nhiều những nghiên
cứu về vấn đề này.Trong khi đó các nguồn tài liệu nước ngoài thì khá dồi dào
và đa dạng hơn rất nhiều hơn so với tình hình nghiên cứu ở trong nước.
Tình hình nghiên cứu nước ngoài
Phong trào chống toàn cầu hóa đã thu hút rất nhiều sự quan tâm nghiên
cứu trên thế giới từ khi bắt đầu hình thành và khi trở thành một phong trào
toàn cầu. Trong đó đáng chú ý là các tác giả:
Thomas Friedman, với hai cuốn sách đã được dịch sang tiếng Việt bao
gồm Chiếc xe Lexus và cây Ôliu (1999) miêu tả khá kỹ các nguyên nhân của
sự chống đối, tâm lý chống đối và hành vi chống đối toàn cầu hóa. Phân tích
hiện tượng chống đối một cách khái quát, toàn diện và đưa ra các định hướng
giúp nhân loại có thể thích nghi được với toàn cầu hóa, không bị lùi lại phía
sau. Còn cuốn Thế giới phẳng (2004) cho thấy những đặc điểm, tính chất toàn
cầu hóa dẫn tới những tác động đối với con người và tốc độ đổi thay rất nhanh
của toàn cầu hóa.
Bên cạnh Thomas Friedman, các tác giả viết về các phong trào chống
đối rất nổi tiếng bao gồm:8
AK Thompson có cuốn sách Black Bloc, White Riot: AntiGlobalization and the Genealogy of Dissent, xuất bản năm 2010. Trong cuốn
sách của ông, ông đã viết về các cuộc biểu tình chống lại toàn cầu hóa với
những cuộc chiến bạo lực thực sự . Qua đó, cho thấy những góc tối của toàn
cầu hóa và sự bùng nổ của con người những mặt trái mà toàn cầu hóa mang
tới.
Với cuốn The battle of the story of: The battle of Seattle, David Solnit
and RBbBeca Solnit đã miêu tả rất kỹ về cuộc chiến ở Seattle, để cho thấy rõ
bức tranh chống đối của toàn cầu hóa tại nơi được coi là dấu ấn lịch sử chống
lại mặt trái của toàn cầu hóa, một mảng tối của nhân loại trong những năm
đầu thế kỉ XXI.
Luis A. Fernadez với cuốn Policing Dissent Social Control and the
Anti-Globalization Movement đã đưa các phong trào xã hội liên quan tới việc
chống đối toàn cầu hóa phân tích cụ thể, sau đó đã chỉ ra những cách
để kiểm soát nó không biến những cuộc chống đối hòa bình thành những
cuộc bạo loạn trên toàn thế giới.
Cuốn Globalizations from below: Transnational Activists and Protest
Networks cũng viết rất hay về sự toàn cầu hóa từ bên dưới, đó là những tầng
lớp thấp kém hơn, chịu nhiều tác động của toàn cầu hóa và các mạng lưới
chống đối toàn cầu hóa. Đây được đánh giá là những thành phần chính yếu trong
các phong trào chống đối toàn cầu hóa.Các tác giả này đã cho thấy một góc
nhìn khác nhau về các phong trào chống toàn cầu hóa trên toàn cầu.
Viết về các phong trào xã hội trong đó nổi bật là Diễn đàn Xã hội Thế
giới, tác giả Teivo Teivainen đã giới thiệu cuốn sách The World Social Forum
and global democratisation: learning from Porto Alegre, nói về diễn đàn,9
hình thức hoạt động và những thành viên tham gia trong cuộc gặp tại Porto
Alegre tại Braxin, qua đó cung cấp thêm những thông tin về diễn đàn này cho
người đọc có thêm những kiến thức.
Bên cạnh các cuốn sách viết về sự chống đối toàn cầu hóa, có rất nhiều
những bài báo, tham luận của các tác giả khắp nơi trên thế giới. Đây cũng là
một nguồn tư liệu hữu ích để tui tham khảo và có thể hoàn thành luận văn của
mình. Ngoài ra còn một lượng lớn các website với những thông tin góp phần
làm rõ những đặc điểm, hiện trạng của các phong trào.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích
Tìm hiểu về hiện tượng chống toàn cầu hóa ở trên thế giới, nghiên cứu
vấn đề nhằm một mặt tìm hiểu rõ hơn quá trình toàn cầu hóa và phong trào
đấu tranh chống toàn cầu hóa, cụ thể là sự ra đời, phát triển, tổ chức và hoạt
động của toàn cầu hóa và phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa. Từ đó
thấy rõ tầm quan trọng của phong trào chống toàn cầu hóa hiện nay.
Góp phần phân tích, làm rõ và thấy được thực trạng của phong trào đấu
tranh chống toàn cầu hóa hiện nay trên thế giới nói chung và Việt Nam nói
riêng.
Tổng quát được các vấn đề đặt ra và triển vọng của phong trào đấu
tranh chống toàn cầu hóa.
Nhiệm vụ
Từ những cơ sở của mục đích, luận văn sẽ có những nhiệm vụ sau:
Một là, đưa ra khái quát định nghĩa, khái niệm về toàn cầu hóa, hiện
tượng chống toàn cầu hóa và phong trào chống toàn cầu hóa.10
Hai là, chỉ ra các điểm tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa dẫn đến
các nguyên nhân chính dẫn tới các phong trào chống toàn cầu hóa trên
thế giới hiện nay.
Ba là, đánh giá thực tiễn các phong trào chống toàn cầu hóa trên thế
giới hiện nay qua đó đưa ra được những tác động của phong trào đối
với thế giới và Việt Nam.
Bốn là, đề xuất những dự báo về phong trào này trên thế giới trong
những năm tới đây .
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng của đề tài nghiên cứu tập trung vào một số các quốc gia phát
triển và đang phát triển, các nhóm, tổ chức nổi để làm rõ được thực trạng đấu
tranh của các phong trào này trên thế giới.
Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu được bắt đầu từ khi các phong trào chống toàn cầu
hóa hình thành từ cuối những năm 80 của thế kỉ XX cho tới nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
Phương pháp luận
Phương pháp luận được vận dụng trong luận văn là các lý luận quan hệ
quốc tế, lý luận kinh tế học chính trị và xã hội học về xung đột xã hội nhằm
làm rõ các nguyên nhân, đặc điểm, thực trạng của phong trào.
Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phối kết hợp các phương pháp nghiên cứu lịch sử, phân tích,
case-study, so sánh, tổng hợp để làm rõ sự hình thành, phát triển, thực trạng11
của hiện tượng chống đối toàn cầu hóa cũng như đưa ra các dự báo cho tương
lai của phong trào.
6. Những đóng góp mới của luận văn
Làm rõ các khái niệm và nguồn gốc của phong trào chống toàn cầu hóa,
phân tích các nguyên nhân và đánh giá thực trạng của phong trào qua đó chỉ
ra các tác động của các phong trào đối với thế giới và đặc biệt với Việt Nam.
Đồng thời đưa ra những dự báo của phong trào đối với thế giới trong một số
năm tới đây.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn có thể cung cấp một mảng kiến thức nhỏ cho những ai chưa
hiểu về mặt trái của toàn cầu hóa và chưa hiểu về các phong trào chống toàn
cầu hóa. Để có cái nhìn đúng đắn với các phong trào và tầm quan trọng của
một lực lượng chính trị mới đang nổi lên chống lại những bất bình đằng,
mong muốn có được sự dân chủ, công bằng trên thế giới.
Đồng thời, có thể đóng góp trở thành tài liệu tham khảo phục vụ cho
công tác giảng dạy hay nghiên cứu.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, các phần phụ lục , kết cấu luận văn gồm
có 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về toàn cầu hóa và hiện tượng chống toàn cầu
hóa
Chương 2: Thực trạng phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
Chương 3: Tác động của phong trào Chống toàn cầu hóa đối với đời
sống kinh tế, chính trị và văn hóa thế giới.12
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TOÀN CẦU HÓA VÀ HIỆN TƯỢNG
CHỐNG TOÀN CẦU HÓA
1.1. Toàn cầu hóa
1.1.1 Khái niệm về toàn cầu hóa
Bước sang giữa thập kỉ thứ hai của thế kỉ XXI toàn cầu hóa vẫn đang là
thuật ngữ rất nóng và đang tiếp tục được nghiên cứu. Chưa có một định nghĩa
nhất quán nào để giải thích cho thuật ngữ “toàn cầu hóa” một cách chuẩn mực
nhất. Các định nghĩa của toàn cầu hóa đến nay chỉ mang tính chất tương đối,
giải thích một cách khái quát nhất nguồn gốc, tính chất, đặc điểm...của toàn
cầu hóa, giúp con người có thể dễ dàng khái quát hơn về toàn cầu hóa.
Có thể thấy rằng toàn cầu hóa không phải là một hiện tượng mới xuất
hiện. Toàn cầu hóa thực chất là một quá trình. Từ thời xa xưa các quốc gia
sống biệt lập với nền kinh tế tự cung tự cấp cho chính quốc gia mình. Chỉ khi
kinh tế hàng hóa ra đời và phát triển các quốc gia mới bắt đầu có nhu cầu
quan hệ, buôn bán, giao thương nhưng chủ yếu dưới hình thức thương mại lẻ
tẻ, từng khu vực, từng vùng chứ chưa trao đổi, giao thương trên toàn thế giới.
Tới thế kỷ XVI với sự phát triển của CNTB, với nhiều phát minh mới
trong khoa học kỹ thuật đã giúp cho sự giao lưu, giao tiếp của con người trên
toàn thế giới tăng lên. Sang tới thế kỉ XVIII cuộc đại cách mạng khoa học đầu
tiên biến nền sản xuất kinh tế thủ công lên nền đại công nghiệp cơ khí. Các
nước lớn như Anh, Pháp, Đức, Hoa Kỳ đòi hỏi nguồn lực sản xuất lớn, bắt
đầu đi tìm kiếm và xâm lược thuộc địa lẫn nhau và quá trình quốc tế hóa đã
dần bắt đầu.13
Thế kỉ XX vào giai đoạn phát triển cao nhất của CNTB và tiếp tục của
quá trình quốc tế hóa trong điều kiện mới, mức độ cao.2 Trong thời gian này,
với nhu cầu phát triển và sự thiếu hụt các nguồn lực tăng lên một cách nhanh
chóng, các quốc gia phát triển tìm mọi cách để thâu tóm các nguồn lực ở các
nước kém phát triển hơn và đẩy thế giới vào hai cuộc chiến tranh với quy mô
chưa từng có trong lịch sử nhân loại đó là hai cuộc chiến tranh thế giới I và II.
Sau các cuộc chiến đó, các quốc gia bắt đầu phân chia các khu vực ảnh
hưởng, xây dựng những luật lệ buôn bán quốc tế và đồng thời có những quy
định về việc cắt giảm hàng rào thuế quan. Đồng thời, với sức sản xuất lớn đòi
hỏi phải có một lực lượng sản xuất hùng hậu, nên các cuộc di dân Âu – Mỹ,
Úc, Á- Âu, Phi- Âu, Mỹ đã trở nên phổ biến và làm cho sự giao lưu trao đổi
hàng hóa, nhận lực đã bắt đầu chạm tới phạm vi toàn cầu.
Với sự phát triển mạnh mẽ của thế giới, những thập niên cuối của thế kỉ
XX và những năm đầu của thế kỉ XXI, gắn liền với sự bùng nổ cuộc cách
mạng thông tin. Làn sóng toàn cầu hóa hiện nay có nhiều yếu tố chưa từng có
tiền lệ. Nhờ sự vươn xa của internet đã làm thay đổi cuộc sống của con người
ở nhiều nơi hơn, với chi phí rẻ hơn bao giờ hết – và tốc độ thay đổi đó nhanh
chóng đến mức khó có thể hi vọng ghi chép lại được.
Và giai đoạn này đánh dấu một sự thay đổi về lịch sử, khi toàn cầu hóa
đã bắt đầu len lỏi vào từng quốc gia khu vực trên thế giới. Các dòng vốn chảy
đi khắp nơi trên toàn thế giới, các công ty xuyên quốc gia có mặt khắp mọi
nơi. Giờ đây, khó để biết một chiếc máy tính xách tay từ khâu sản xuất, lắp
ráp và viết phần mềm đã qua bao nhiêu quốc gia, đó là những quốc gia nào
trước khi đến tay người sử dụng. Bởi sự hội nhập và liên kết toàn cầu đã làm
cho mọi thứ được chuyên môn hóa với từng khu vực, từng quốc gia khác
nhau. Với sự phát triển của mạng lưới thông tin và quản trị mạng, con người
2 Nguyễn Đức Bình, Toàn cầu hóa và phương pháp tiếp cận nghiên cứu, NXB CTQG , tr 1314
cũng dễ dàng quản lý thông qua mạng lưới này, dù có cách nơi làm việc nửa
vòng trái đất.
Số liệu thống kê về thương mại cho thấy, từ năm 1950 đến năm 1997,
kim ngạch thương mại hàng hóa toàn cầu trung bình mỗi năm tăng lên 6%.
Một yếu tố đáng ghi nhận nữa là sự bùng nổ các hoạt động sát nhập và thôn
tính của các công ty. Theo Hội nghị Liên hiệp quốc tế về thương mại và phát
triển: “tổng giá trị các phi vụ sát nhập này lên tới 411 tỷ USD vào năm 1998,
có nghĩa là tăng 74% so với năm 1997 và ngay con số của năm 1997 cũng đã
tăng 47% so với năm 1996”3. Như vậy, toàn cầu hóa đã diễn ra như một quá
trình do nhu cầu phát triển cấp thiết do chính con người tạo ra trong một thời
gian dài và bùng nổ ở cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI.
Nếu nhìn từ lý thuyết, toàn cầu hóa không phải xuất hiện một cách tự
nhiên mà nó phát sinh và phát triển từ chủ nghĩa tự do mới đi kèm là nền kinh
tế thị trường của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tự do mới nghĩa luôn hướng tới
sự cam kết cao nhất về tự do cá nhân, niềm tin vào thị trường tự do và phản
đối sự can thiệp của nhà nước trong đó. Chủ nghĩa tự do cho rằng việc can
thiệp của nhà nước quá sâu vào thị trường sẽ làm cho thị trường bị trì trệ và
không phát triển được đồng nghĩa với việc các yếu tố xã hội khác cũng bị suy
giảm theo. Để thị trường được tự do phát triển và tự điều phối sẽ làm cho các
tầng lớp trong xã hội được cạnh tranh lành mạnh, người cùng kiệt sẽ được giàu
hơn, xã hội sẽ là một xã hội dân chủ và văn minh.
Các “lực lượng chính của chủ nghĩa tự do mới là IMF, WB, WTO”4.
Đây chính là các tổ chức hỗ trợ cho thị thị trường, giúp đỡ cho các thị trường
gặp khó khăn và bất ổn bằng cách cho mượn các khoản vay ưu đãi, các khoản
trợ cấp và ràng buộc họ bởi một số các điều khoản, yêu cầu. Do đó, đây cũng
3 Roland Blum, Toàn cầu hoá, Báo cáo điều tra 1963, Quốc hội, Uỷ ban đối ngoại, 1999, tr. 7
4 George Ritzer, The globalization: The essentials, John Wiley & Sons Ltd, 2011, tr. 4215
chính là một nguyên nhân dẫn đến việc chống đối nhằm vào các tổ chức này ở
nhiều nơi trên thế giới. Vì họ cho rằng các tổ chức này thay mặt cho một số
nước, dùng tiền thông qua các tổ chức để buộc các nước khác phải có những
điều chỉnh hay có những chính sách không hợp lý để làm lợi cho các nước
thâu tóm thông qua các tổ chức kia. Nghĩa là để nhận được viện trợ từ các tổ
chức, các quốc gia tiếp nhận phải tái cấu trúc nền kinh tế và xã hội của họ phù
hợp với lý thuyết của chủ nghĩa tự do mới và điều này gây ra sự cưỡng ép, bất
bình đẳng, thiếu dân chủ cho các nước chịu viện trợ từ các tổ chức này.
Toàn cầu hóa là một xu thế khách quan. Toàn cầu hóa là một lực lượng
bảo vệ và giữ gìn, không vì sự hội nhập toàn cầu hay lợi dụng sự hội nhập
toàn cầu để xóa bỏ nó.
Bên cạnh đó, các mạng lưới xã hội dân chủ vẫn đang có rất nhiều nỗ
lực trong việc đẩy mạnh hoàn tất việc tập hợp các lực lượng tham gia vào
phong trào thông qua việc đồng hóa và chuyển đổi thành xu thế chính trị - tư
tưởng. Điều này thể hiện rõ sự đồng nhất chính trị và cơ cấu hóa tổ chức thể
hiện thông qua tiến trình của WSF. Là lực lượng mới nên phong trào đã góp
phần lên án và ngăn chặn sự bành trướng toàn cầu hóa tư bản chủ nghĩa trên
phạm vi toàn cầu, phản đối chiến tranh, trở thành bạn đồng minh của phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế và các phong trào dân chủ. Như vậy cùng
với sự phát triển của xu thế toàn cầu hóa, mặt tiêu cực của toàn cầu hóa sẽ gia
tăng và do đó phong trào chống toàn cầu hóa cũng có bước phát triển mới, sẽ
tập hợp được nhiều lực lượng chính trị - xã hội, sẽ trở thành một phong trào
có tác động tích cực tới mọi lĩnh vực của đời sống thế giới, sẽ là một lực
lượng cần có sự liên minh chiến lược. Giống như GPA một mạng lưới tuy
không có lãnh đạo, không có trụ sở những đã mang tới một sự thay đổi mới
về sự liên kết lẫn nhau giữa các thành phần tham gia chống đối nhờ sức mạnh
của mạng truyền thông. Một bước ngoặt cho các phong trào xã hội lấy đó là
tôn chỉ để phát triển các phong trào.
Các cuộc biểu tình trong nước và quốc tế tiếp tục ở bên ngoài của các
tổ chức tài chính quốc tế hiện thân nhiều phong trào toàn cầu bao gồm các
cuộc đình công của công đoàn ở Hàn Quốc, chiến đấu chống lại tư nhân nước
Bolivia và Nam Phi, vận động quần chúng của xã hội dân sự ở Argentina sau
sụp đổ kinh tế của đất nước năm 2001, cuộc đấu tranh chống lại sự phát triển
của các đập thủy điện ở nông thôn Ấn Độ, kháng cự của Indonesia trong bối
cảnh của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, các hoạt động của
phong trào nông dân không có đất đai tại Brazil, những nỗ lực của châu Phi63
để bảo đảm tiếp cận với thuốc điều trị AIDS chung chi phí thấp, và các cuộc
biểu tình ở Trung Mỹ chống lại việc thông qua các hiệp định thương mại với
Hoa Kỳ. Tất cả sẽ làm cho các phong trào ngày càng lớn mạnh hơn và các
mạng lưới liên kết sẽ trở nên mạnh mẽ, phủ sóng xa hơn
Về mặt kinh tế:
Những thành công của các phong trào ở Seattle 1999 hay Cancun 2003
và những cuộc phản kháng mạnh mẽ nhắm vào các tổ chức quốc tế, các tập
đoàn tư bản xuyên quốc gia như một cơn lốc mạnh mẽ buộc các tổ chức, các
công ty tư bản phải xem xét, đánh giá lại một cách khách quan hơn về toàn
cầu hóa, về cách thúc đẩy nó, phải quan tâm hơn tới các giải pháp
mới nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của tiến trình này. Trên thực tế, trong
thời gian qua, phong trào này đã có ảnh hưởng nhất định tới các quyết định
của nhiều nước và tổ chức quốc tế liên quan đến những vấn đề cụ thể trong
tiến trình toàn cầu hóa. Tại nhiều hội nghị và diễn đàn đa phương trong thời
gian gần đây, các nước nhấn mạnh hơn những vấn đề như cải cách các thiết
chế tài chính thế giới (IMF, WB). Nhiều nước phát triển cam kết xóa nợ cho
các nước nghèo, dành nhiều ưu đãi đặc biệt hơn cho các nước đang phát triển,
dành quan tâm thảo luận nhiều hơn về các vấn đề lao động, môi trường, của
toàn cầu hóa. Phong trào đã buộc Ngân hàng thế giới và Qũy tiền tệ thế giới
có thái độ tích cực hơn trong chính sách cũng như hành động như buộc phải
mở cửa thị trường tư bản nhiều hơn.
Những kết quả tích cực, nhất là của Hội nghị UNCTAD 10 tại Bangkok
tháng 02/2000 và của Hội nghị Thượng đỉnh Nam - Nam tại Cuba tháng
4/2000, đã phản ánh khá rõ việc các nước cùng kiệt và đang phát triển đang tăng
cường tập hợp lại để có tiếng nói chung đòi thiết lập những mối quan hệ quốc
tế công bằng hơn, trong đó các nước cùng kiệt và đang phát triển phải được
hưởng những ưu đãi cần thiết để phát triển. Một mặt sẽ buộc các công ty64
xuyên quốc gia và các nước nhìn chung phải quan tâm hơn tới vấn đề tạo
thêm công ăn việc làm, cải thiện điều kiện làm việc, giữ gìn môi trường. Mặt
khác, chúng cũng tác động trực tiếp vào quá trình chuẩn bị cho các vòng đàm
phán mới các các hiệp định của một số nhóm, tổ chức.
Sự phát triển của phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa là lời cảnh
tỉnh cho những thế lực muốn sử dụng toàn cầu hóa như một công cụ để duy trì
sự nô dịch kiểu mới nhằm đặt thế giới theo sự kiểm soát của mình.
Về mặt văn hóa xã hội:
Phong trào chống toàn cầu hóa buộc người ta chú ý và nhận ra mặt trái
của toàn cầu hóa, thấy được hiện thực và có chính sách điều chỉnh cụ thể
nhằm hạn chế. Với hình ảnh về cái chết đầy ám ảnh của chàng trai 23 tuổi
trong cuộc biểu tình ở Genoa, Italia phủ sóng trên khắp thế giới đã cho thấy
rằng đó không còn là vấn đề của một quốc gia, hay của một đảng phái nào.
Những gì mà toàn cầu hóa gây ra là vấn đề của toàn nhân loại. Nó phải được
thay đổi để giúp cho đời sống con người được đảm bảo và nâng cao hơn. Bên
cạnh đó, những phong trào này đã đưa nhân loại xích lại gần nhau hơn. Có tác
dụng nâng cao nhận thức cho mỗi người, luôn ý thức được giá trị của mình.
Luôn trong tâm thế đấu tranh để mang lại một thế giới tốt đẹp hơn.
Thêm vào đó, các phong trào phần nào góp phần thay đổi những chính
sách xã hội, chính sách lao động của các tập đoàn lớn, buộc họ vào đối xử tốt
hơn với nhân công, có những chính sách hợp lý, không để người lao động
luôn trong tình trạng bị bóc lột thậm tệ với điều kiện sống tồi tàn.
Bên cạnh những tác động về chính trị, các phong trào cũng góp phần cho thấy
văn hóa của mỗi quốc gia cần được giữ gìn và bảo tồn, cũng không thể áp
dụng những giá trị văn hóa của mỗi quốc gia lên các quốc gia khác. Họ đã
đưa ra những lời cảnh tình nhằm hạn chế sự du nhập ồ ạt của các giá trị văn
hóa ngoại lai vào văn hóa các nước, các khu vực. Điều này cũng nhằm nâng65
cao ý thức của mọi người hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa của quốc gia
mình để giữ gìn và bảo tồn.
ước mình.
Đối với an ninh quốc gia
Có thể thấy xu hướng toàn cầu hóa đang đặt ra cho nền an ninh mỗi
quốc gia những vấn đề mới và khác so với trước. Bên cạnh những vấn đề như
khủng bố, chiến tranh, bạo động thì những phong trào biểu tình dù là ôn hòa
cũng hết sức phức tạp.Việc chuẩn bị kĩ lưỡng như tại phong trào Genoa 2001
vẫn xảy ra những điểm đen đáng tiếc cho thấy những tác động không hề nhỏ
của những phong trào phản đối mặt trái của toàn cầu hóa này. Buộc các nước
các tổ chức phải suy xét lại, có những chính sách đúng đắn, thích hợp với
những người tham gia biểu tình. Để giữ được sự ổn định cho các quốc gia, các
khu vực. Vấn đề an ninh quốc gia cần gắn chặt vấn đề này với các yêu cầu
phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, giũ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
và phát triển con người để đảm bảo an ninh cho mỗi quốc gia.
Một số tác động tiêu cực
Đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa giúp con người nhìn nhận
sâu sắc hơn về những mặt trái của toàn cầu hóa. Nhưng trong quá trình phản
kháng của các phong trào cũng đã đem lại một số trở ngại cho quá trình vận
động và phát triển của xu thế toàn cầu hóa.
Các phong trào phần nào đó đã gây cản trở trong việc giao thương giữa
các quốc gia khiến cho các nước không tận dụng được lợi thế cạnh tranh của
mình, không tận dụng được tiềm lực tài nguyên của mình khiến các quốc gia
không chuyên môn hóa sản xuất cũng như trao đổi hàng hóa, dịch vụ.66
Một số cuộc họp của các tổ chức quốc tế đã bị đình trễ, giao thông và an ninh
tại các địa điểm luôn ở trong tình trạng căng thẳng ảnh hưởng tới an ninh xã
hội.
Tuy mục đích ban đầu là rút ngắn sự phân hóa giàu cùng kiệt nhưng việc
cản trở giao thương vô hình chung làm sản xuất trong nước trì trệ khiến cuộc
sống của người dân trong xã hội gặp không ít khó khăn.
Một số phong trào đã dẫn tới những thương vong không đáng có,
những hình ảnh về việc cảnh sát bắt giữ, ném hơi ga, người bị thương nhập
viện hay bị chết là những hình ảnh xấu của phong trào. Nó làm cho sự tin
tưởng vào các phong trào bị giảm sút đi ít nhiều.
Một số tổ chức cực đoan sẽ lợi dụng các phong trào chống toàn cầu hóa
để phát động các cuộc bạo động, khủng bố mang tính chất tiêu cực gây ảnh
hưởng xấu đến xã hội và nên kinh tế toàn cầu.
3.3.2 Tác động của phong trào với Việt Nam
Việt Nam và quan điểm về phong trào chống toàn cầu hóa.
Việt Nam cũng nằm trong làn sóng tác động của toàn cầu hóa nên
không thể tránh khỏi những tác động tiêu cực của nó, đồng thời cũng chịu
những tác động nhất định của những phong trào chống đối toàn cầu hóa. Mặc
dù không tham gia vào các phong trào chống đối toàn cầu hóa. Nhưng Việt
Nam cũng nhận định rõ các mặt trái của toàn cầu hóa và đưa ra những đánh
giá nhằm có một hướng đi đúng đắn. Với phong trào này Đảng ta nhìn nhận
và nêu ra trong các văn kiện của Đại hội. Trong Văn kiện đại hội IX đã thấy
rõ “tính hai mặt của toàn cầu hóa”73 và phong trào chống mặt trái của toàn cầu
73 Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam họp từ ngày 19-4-2001 đến ngày
22-4-2001 tại thủ đô Hà Nội67
hóa là một tất yếu khách quan. Đảng ta quan niệm phong trào chống mặt trái
toàn cầu hóa về thực chất là một cuộc đấu tranh giữa các lợi ích, mà chủ thể là
các lợi ích này là các giai cấp, dân tộc, quốc gia, tập đoàn. Nhận thức rõ nội
dung của phong trào là thiết lập một trật tự thế giới mới như mục đích của thế
giới đã đề ra.
Trong bối cảnh thế giới như vậy, Việt Nam xác định phải chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, vừa hợp vừa bảo vệ của chính mình vì một trật tự kinh
tế quốc tế công bằng, chống lại những áp đặt phi lý của những thế lực cường
quyền, của các tập đoãn lũng đoạn xuyên quốc gia.
Đảng quán triệt phải nắm vững hai mặt hợp tác và đấu tranh trong quan
hệ quốc tế, những lợi ích trùng hợp thì hợp tác còn ngược lại thì đấu tranh.
“Trong hợp tác có đấu tranh để bảo vệ lợi ích dân tộc và chủ quyền quốc gia.
Đấu tranh để tiến tới hợp tác chứ không phải để thủ tiêu hợp tác” 74. Cần thúc
đẩy quan hệ hợp tác với các nước lớn bình đẳng bởi các nước lớn muốn bao
trùm nhưng họ cũng phải hợp tác, vì thế chúng ta tranh thủ mở rộng mối quan
hệ đa phương tạo môi trường hòa bình ổn định nhưng hợp tác với những
nguyên tắc nhất định.
Đảng ta cũng hoàn chỉnh và bổ sung các chính sách về hội nhâp kinh tế
quốc tế. Đảng đấu tranh nhưng trong hòa bình, dùng mối quan hệ hợp tác để
làm mất đi âm mưu thâu tóm của tư bản. Với phương châm là “chủ động và
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế
trên các lĩnh vực khác”75. Đây là phương pháp đấu tranh hữu hiệu mà Việt
Nam đang tiến hành.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1: Tổng quan về toàn cầu hóa và phong trào chống toàn cầu hóa
1.1 Toàn cầu hóa ………………………………………………………12
1.1.1 Khái niệm về toàn cầu hóa……………………………….. …..12
1.1.2 Những mặt tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa……………..16
1.2 Phong trào chống toàn cầu hóa …………………………………....20
1.2.1 Khái niệm về chống toàn cầu hóa……………………………...20
1.2.2 Nguyên nhân chống toàn cầu hóa ………………………..........28
Chương 2: Thực trạng một số phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
2.1 Phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước phát triển……………...39
2.1.1 Phong trào J18 – Lễ hội chống tư bản toàn cầu………………39
2.1.2 Phong trào N30 – Cuộc chiến ở Seattle……………………...42
2.1.3 Phong trào J20 – Genoa và các cuộc chống đối……………….45
2.2 Phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước đang phát triển………...48
2.2.1 Phong trào chống đối toàn cầu đầu tiên từ Zapatista (EZLN)….48
2.2.2 Diễn đàn xã hội thế giới (WSF)………………………………...52
2.2.3 Phong trào nhân dân hành động toàn cầu (GPA)……………….56
Chương 3: Đánh giá sự tác động của phong trào chống toàn cầu hóa với thế
giới và Việt Nam và dự báo phong trào trong những năm tới
3.1 Tác động đối với thế giới và việt Nam……………………………..61
3.3.1 Tác động của phong trào với thế giới…………………………..61
3.3.2 Tác động của phong trào với Việt Nam………………………..66
3.2 Đánh giá về phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới………….70
3.3 Dự báo về phong trào chống toàn cầu hóa………………………. ..72
KẾT LUẬN2
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
AFTAA: Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN
ASEAN: Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
EZLN: Quân giải phóng quốc gia Zapatista
J20: Phong trào chống toàn cầu hóa tại Genoa ngày 20 tháng 7 2001
J18: Phong trào chống toàn cầu hóa tại London ngày 18 tháng 1999
IMF: Quỹ tiền tệ quốc tế
GATTS: Hiệp định chung về thương mại và thuế
GDAs: Ngày toàn cầu hành động
GDP: Tổng sản phẩm quốc nội
GSF: Diễn đàn Xã hội Genoa
MNCs: Tập đoàn đa quốc gia
N30: Phong trào chống toàn cầu hóa tại Seattle ngay 30 tháng 11 năm 1999
NAFTA: Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ
NGOs: Tổ chức vô chính phủ
OECD: Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
PGA: Tổ chức hành động nhân dân toàn cầu
RTS: Phong trào Reclaim the Street ở Anh3
TPP: Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương
WB: Ngân hàng thế giới
WEF: Diễn đàn kinh tế thế giới
WSF: Diễn đàn xã hội thế giới
WTO: Tổ chức thương mại thế giới4
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài luận văn
Khoảng mười năm trước khi nhà báo Thomas Friedman người nổi tiếng
với những cuốn sách về toàn cầu hóa như “chiếc xe Lexus và cây ô
liu”(1999); “ Thế giới phẳng” (2004) đã cho rằng “thế giới bây giờ là một thế
giới phẳng...” Nhưng trong lần quay trở lại Việt Nam gần đây chính ông đã
phải phải thú nhận rằng chỉ trong mười năm, thế giới đã thay đổi quá nhiều do
tốc độ kết nối khủng khiếp của toàn cầu hóa mang lại khiến những gì viết
trong sách không còn bắt kịp “thế giới ngày càng phẳng hơn so với thời tôi
viết sách này. Chúng ta chuyển từ kết nối sang siêu kết nối. Quan hệ giữa
chúng ta chuyển từ liên kết thành phụ thuộc lẫn nhau chỉ trong vòng 1 thập
kỷ…Rất tiếc, thời đó tui không đủ thật thà để viết "thế giới đang trở nên
phẳng hơn", thay vì chọn "thế giới phẳng”. 1
Những chia sẻ của Thomas cho thấy sự phát triển của toàn cầu hóa
chưa hề có dấu hiệu dừng lại thậm chí toàn cầu hóa vẫn ngày càng mạnh mẽ
lan tỏa khắp mọi con đường, ngõ hẻm trên thế giới, không trừ lĩnh vực nào,
không quốc gia tổ chức nào có thể đứng ngoài sự “siêu kết nối” và “phụ
thuộc lẫn nhau” của toàn cầu hóa. Thế giới dường như đã nhỏ lại rất nhiều so
với nhiều thập kỷ trước.
Tuy nhiên, khi toàn cầu hóa xâm nhập ngày càng sâu vào các lĩnh vực
của nhân loại bên cạnh những mặt tích cực toàn cầu hóa mang tới thì vẫn kèm
theo cả những mặt trái. Những mặt tiêu cực này cũng đã tác động và ảnh
hưởng nhiều tới văn hóa, chính trị, đời sống, xã hội của con người và gây nên
1
You must be registered for see links
những làn sóng phản đối, chống lại toàn cầu hóa gay gắt. Dẫn đến sự ra đời
của các phong trào chống đối toàn cầu hóa. Phong trào chống toàn cầu hóa có
nhiều thành phần tham gia khác nhau, có nhiều đặc điểm, tính chất, mục đích
khác nhau và diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới. Những phong trào này xuất
hiện không phải chỉ ở những nước đang phát triển, nơi chịu nhiều áp bức, đè
nén mà còn cả ở những nước phát triển, họ cũng phải chịu những tác động
nhất định trong quá trình hội nhập của toàn cầu hóa ảnh hưởng tới đời sống
kinh tế - xã hội như thất nghiệp hay ô nhiễm môi trường, phân hóa giàu nghèo
rõ rệt…
Ở Việt Nam, thuật ngữ “toàn cầu hóa” không còn xa lạ, và Việt Nam
cũng đang trong quá trình hội nhập từng phần với toàn cầu hóa. Tuy nhiên khi
nhắc tới các thuật ngữ “chống toàn cầu hóa” “phong trào chống toàn cầu hóa”
hay “phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa” thì dường như khá mới mẻ
và hầu như chưa nhiều các công trình nghiên cứu về đề tài này. Mặc dù Việt
Nam cũng nhận biết được những tác động gồm tích cực và tiêu cực, những
mặt trái của toàn cầu hóa. Nhằm làm rõ thêm kiến thức và hiểu biết về các
“phong trào chống đối toàn cầu hóa” giúp chúng ta nhận thức được những
điểm tích cực và những mặt chưa tích cực của toàn cầu hóa. Hơn nữa, làm đa
dạng góc nhìn, đánh giá chính xác về các phong trào chống toàn cầu hóa để
luôn vững vàng trước sự tác động của nó đối với các cá nhân, tổ chức và quốc
gia. Đồng thời đây cũng là đóng góp nhất định giúp cho sự phát triển của toàn
cầu hóa ngày một hoàn thiện hơn, giảm bớt các mặt tiêu cực hơn. Chính vì
vậy tui quyết định chon đề tài “phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới”
để làm đề tài nghiên cứu trong luận văn thạc sĩ của mình. Đồng thời, muốn
cung cấp thêm một lượng thông tin hữu ích cho việc nghiên cứu và tìm hiểu
sâu hơn về đề tài này.6
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Tình hình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu về toàn cầu hóa và những mặt trái của nó không còn là đề
tài mới, có rất nhiều công trình nghiên cứu, sách, tạp chí về đề tài này. Nhưng
nghiên cứu về hiện tượng và phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới thì
lại rất mới mẻ, chưa đi sâu và khái quát được về định nghĩa, nguyên nhân,
thực trạng và tác động của chống toàn cầu hóa với thế giới và đặc biệt với
Việt Nam. Trong các công trình nghiên cứu trong nước nổi bật một số sách,
bài viết sau :
Trước hết là cuốn Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa và vấn
đề đặt ra với Việt Nam do TS. Nguyễn Thị Quế, PGS,TS. Nguyễn Hoàng
Giáp và ThS. Mai Hoài Anh đồng chủ biên (NXB Chính trị Quốc gia Hà nội –
2008) gồm 6 chương. Trong đó làm rõ định nghĩa khái quát về xu thế toàn cầu
hoá và tìm hiểu về sự ra đời phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá, cũng
như mục tiêu, tính chất, đặc điểm, nội dung và hình thức đấu tranh của phong
trào chống mặt trái của toàn cầu hoá. Đưa ra những kết quả và xu hướng của
phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá. Đánh giá Việt Nam với phong
trào chống mặt trái của toàn cầu hoá và những vấn đề đặt ra với Việt Nam
trước xu thế toàn cầu hoá. Đây cũng là một trong số ít những nghiên cứu về
chống đối toàn cầu hóa, nhưng còn chưa đi sâu vào thực trạng các phong trào.
Ở trong luận văn này sẽ có những điểm mới nhằm làm rõ những thực trạng
đấu tranh của phong trào chống đối toàn cầu hóa.
Ngoài ra, cuốn Toàn cầu hoá hôm nay và thế giới thứ ba của Trần Nhu
(NXB Trẻ, TP. HCM, 2001) cũng đã giới thiệu về những mặt trái của toàn
cầu hóa và những phản ứng cửa thế giới thứ ba đối với toàn cầu hóa và đưa ra
những khuyến nghị với các nước thế giới thứ ba.7
Trong bài viết “Khảo sát và suy nghĩ về hiện tượng “chống toàn cầu
hóa””, (tạp chí Kinh tế và chính trị thế giới (Trung Quốc), số 2, 2001) của
Long Trung Anh đã khái quát hóa hiện tượng chống toàn cầu hóa trên thế
giới, qua đó đưa ra các đánh giá của mình về phong trào.
Một số bài báo như Những nét mới của phong trào phản toàn cầu hóa
hiện nay của Nguyễn An Ninh đưa ra những góc nhìn về các sắc thái chính trị
, hình thức tập hợp lực lượng của phong trào.
Ngoài ra còn có một trang web cũng viết khá ngắn gọn về những phong trào
chống toàn cầu hóa.
Có thể thấy, các nghiên cứu trong nước còn chưa nhiều những nghiên
cứu về vấn đề này.Trong khi đó các nguồn tài liệu nước ngoài thì khá dồi dào
và đa dạng hơn rất nhiều hơn so với tình hình nghiên cứu ở trong nước.
Tình hình nghiên cứu nước ngoài
Phong trào chống toàn cầu hóa đã thu hút rất nhiều sự quan tâm nghiên
cứu trên thế giới từ khi bắt đầu hình thành và khi trở thành một phong trào
toàn cầu. Trong đó đáng chú ý là các tác giả:
Thomas Friedman, với hai cuốn sách đã được dịch sang tiếng Việt bao
gồm Chiếc xe Lexus và cây Ôliu (1999) miêu tả khá kỹ các nguyên nhân của
sự chống đối, tâm lý chống đối và hành vi chống đối toàn cầu hóa. Phân tích
hiện tượng chống đối một cách khái quát, toàn diện và đưa ra các định hướng
giúp nhân loại có thể thích nghi được với toàn cầu hóa, không bị lùi lại phía
sau. Còn cuốn Thế giới phẳng (2004) cho thấy những đặc điểm, tính chất toàn
cầu hóa dẫn tới những tác động đối với con người và tốc độ đổi thay rất nhanh
của toàn cầu hóa.
Bên cạnh Thomas Friedman, các tác giả viết về các phong trào chống
đối rất nổi tiếng bao gồm:8
AK Thompson có cuốn sách Black Bloc, White Riot: AntiGlobalization and the Genealogy of Dissent, xuất bản năm 2010. Trong cuốn
sách của ông, ông đã viết về các cuộc biểu tình chống lại toàn cầu hóa với
những cuộc chiến bạo lực thực sự . Qua đó, cho thấy những góc tối của toàn
cầu hóa và sự bùng nổ của con người những mặt trái mà toàn cầu hóa mang
tới.
Với cuốn The battle of the story of: The battle of Seattle, David Solnit
and RBbBeca Solnit đã miêu tả rất kỹ về cuộc chiến ở Seattle, để cho thấy rõ
bức tranh chống đối của toàn cầu hóa tại nơi được coi là dấu ấn lịch sử chống
lại mặt trái của toàn cầu hóa, một mảng tối của nhân loại trong những năm
đầu thế kỉ XXI.
Luis A. Fernadez với cuốn Policing Dissent Social Control and the
Anti-Globalization Movement đã đưa các phong trào xã hội liên quan tới việc
chống đối toàn cầu hóa phân tích cụ thể, sau đó đã chỉ ra những cách
để kiểm soát nó không biến những cuộc chống đối hòa bình thành những
cuộc bạo loạn trên toàn thế giới.
Cuốn Globalizations from below: Transnational Activists and Protest
Networks cũng viết rất hay về sự toàn cầu hóa từ bên dưới, đó là những tầng
lớp thấp kém hơn, chịu nhiều tác động của toàn cầu hóa và các mạng lưới
chống đối toàn cầu hóa. Đây được đánh giá là những thành phần chính yếu trong
các phong trào chống đối toàn cầu hóa.Các tác giả này đã cho thấy một góc
nhìn khác nhau về các phong trào chống toàn cầu hóa trên toàn cầu.
Viết về các phong trào xã hội trong đó nổi bật là Diễn đàn Xã hội Thế
giới, tác giả Teivo Teivainen đã giới thiệu cuốn sách The World Social Forum
and global democratisation: learning from Porto Alegre, nói về diễn đàn,9
hình thức hoạt động và những thành viên tham gia trong cuộc gặp tại Porto
Alegre tại Braxin, qua đó cung cấp thêm những thông tin về diễn đàn này cho
người đọc có thêm những kiến thức.
Bên cạnh các cuốn sách viết về sự chống đối toàn cầu hóa, có rất nhiều
những bài báo, tham luận của các tác giả khắp nơi trên thế giới. Đây cũng là
một nguồn tư liệu hữu ích để tui tham khảo và có thể hoàn thành luận văn của
mình. Ngoài ra còn một lượng lớn các website với những thông tin góp phần
làm rõ những đặc điểm, hiện trạng của các phong trào.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích
Tìm hiểu về hiện tượng chống toàn cầu hóa ở trên thế giới, nghiên cứu
vấn đề nhằm một mặt tìm hiểu rõ hơn quá trình toàn cầu hóa và phong trào
đấu tranh chống toàn cầu hóa, cụ thể là sự ra đời, phát triển, tổ chức và hoạt
động của toàn cầu hóa và phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa. Từ đó
thấy rõ tầm quan trọng của phong trào chống toàn cầu hóa hiện nay.
Góp phần phân tích, làm rõ và thấy được thực trạng của phong trào đấu
tranh chống toàn cầu hóa hiện nay trên thế giới nói chung và Việt Nam nói
riêng.
Tổng quát được các vấn đề đặt ra và triển vọng của phong trào đấu
tranh chống toàn cầu hóa.
Nhiệm vụ
Từ những cơ sở của mục đích, luận văn sẽ có những nhiệm vụ sau:
Một là, đưa ra khái quát định nghĩa, khái niệm về toàn cầu hóa, hiện
tượng chống toàn cầu hóa và phong trào chống toàn cầu hóa.10
Hai là, chỉ ra các điểm tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa dẫn đến
các nguyên nhân chính dẫn tới các phong trào chống toàn cầu hóa trên
thế giới hiện nay.
Ba là, đánh giá thực tiễn các phong trào chống toàn cầu hóa trên thế
giới hiện nay qua đó đưa ra được những tác động của phong trào đối
với thế giới và Việt Nam.
Bốn là, đề xuất những dự báo về phong trào này trên thế giới trong
những năm tới đây .
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng của đề tài nghiên cứu tập trung vào một số các quốc gia phát
triển và đang phát triển, các nhóm, tổ chức nổi để làm rõ được thực trạng đấu
tranh của các phong trào này trên thế giới.
Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu được bắt đầu từ khi các phong trào chống toàn cầu
hóa hình thành từ cuối những năm 80 của thế kỉ XX cho tới nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
Phương pháp luận
Phương pháp luận được vận dụng trong luận văn là các lý luận quan hệ
quốc tế, lý luận kinh tế học chính trị và xã hội học về xung đột xã hội nhằm
làm rõ các nguyên nhân, đặc điểm, thực trạng của phong trào.
Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phối kết hợp các phương pháp nghiên cứu lịch sử, phân tích,
case-study, so sánh, tổng hợp để làm rõ sự hình thành, phát triển, thực trạng11
của hiện tượng chống đối toàn cầu hóa cũng như đưa ra các dự báo cho tương
lai của phong trào.
6. Những đóng góp mới của luận văn
Làm rõ các khái niệm và nguồn gốc của phong trào chống toàn cầu hóa,
phân tích các nguyên nhân và đánh giá thực trạng của phong trào qua đó chỉ
ra các tác động của các phong trào đối với thế giới và đặc biệt với Việt Nam.
Đồng thời đưa ra những dự báo của phong trào đối với thế giới trong một số
năm tới đây.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn có thể cung cấp một mảng kiến thức nhỏ cho những ai chưa
hiểu về mặt trái của toàn cầu hóa và chưa hiểu về các phong trào chống toàn
cầu hóa. Để có cái nhìn đúng đắn với các phong trào và tầm quan trọng của
một lực lượng chính trị mới đang nổi lên chống lại những bất bình đằng,
mong muốn có được sự dân chủ, công bằng trên thế giới.
Đồng thời, có thể đóng góp trở thành tài liệu tham khảo phục vụ cho
công tác giảng dạy hay nghiên cứu.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, các phần phụ lục , kết cấu luận văn gồm
có 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về toàn cầu hóa và hiện tượng chống toàn cầu
hóa
Chương 2: Thực trạng phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
Chương 3: Tác động của phong trào Chống toàn cầu hóa đối với đời
sống kinh tế, chính trị và văn hóa thế giới.12
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TOÀN CẦU HÓA VÀ HIỆN TƯỢNG
CHỐNG TOÀN CẦU HÓA
1.1. Toàn cầu hóa
1.1.1 Khái niệm về toàn cầu hóa
Bước sang giữa thập kỉ thứ hai của thế kỉ XXI toàn cầu hóa vẫn đang là
thuật ngữ rất nóng và đang tiếp tục được nghiên cứu. Chưa có một định nghĩa
nhất quán nào để giải thích cho thuật ngữ “toàn cầu hóa” một cách chuẩn mực
nhất. Các định nghĩa của toàn cầu hóa đến nay chỉ mang tính chất tương đối,
giải thích một cách khái quát nhất nguồn gốc, tính chất, đặc điểm...của toàn
cầu hóa, giúp con người có thể dễ dàng khái quát hơn về toàn cầu hóa.
Có thể thấy rằng toàn cầu hóa không phải là một hiện tượng mới xuất
hiện. Toàn cầu hóa thực chất là một quá trình. Từ thời xa xưa các quốc gia
sống biệt lập với nền kinh tế tự cung tự cấp cho chính quốc gia mình. Chỉ khi
kinh tế hàng hóa ra đời và phát triển các quốc gia mới bắt đầu có nhu cầu
quan hệ, buôn bán, giao thương nhưng chủ yếu dưới hình thức thương mại lẻ
tẻ, từng khu vực, từng vùng chứ chưa trao đổi, giao thương trên toàn thế giới.
Tới thế kỷ XVI với sự phát triển của CNTB, với nhiều phát minh mới
trong khoa học kỹ thuật đã giúp cho sự giao lưu, giao tiếp của con người trên
toàn thế giới tăng lên. Sang tới thế kỉ XVIII cuộc đại cách mạng khoa học đầu
tiên biến nền sản xuất kinh tế thủ công lên nền đại công nghiệp cơ khí. Các
nước lớn như Anh, Pháp, Đức, Hoa Kỳ đòi hỏi nguồn lực sản xuất lớn, bắt
đầu đi tìm kiếm và xâm lược thuộc địa lẫn nhau và quá trình quốc tế hóa đã
dần bắt đầu.13
Thế kỉ XX vào giai đoạn phát triển cao nhất của CNTB và tiếp tục của
quá trình quốc tế hóa trong điều kiện mới, mức độ cao.2 Trong thời gian này,
với nhu cầu phát triển và sự thiếu hụt các nguồn lực tăng lên một cách nhanh
chóng, các quốc gia phát triển tìm mọi cách để thâu tóm các nguồn lực ở các
nước kém phát triển hơn và đẩy thế giới vào hai cuộc chiến tranh với quy mô
chưa từng có trong lịch sử nhân loại đó là hai cuộc chiến tranh thế giới I và II.
Sau các cuộc chiến đó, các quốc gia bắt đầu phân chia các khu vực ảnh
hưởng, xây dựng những luật lệ buôn bán quốc tế và đồng thời có những quy
định về việc cắt giảm hàng rào thuế quan. Đồng thời, với sức sản xuất lớn đòi
hỏi phải có một lực lượng sản xuất hùng hậu, nên các cuộc di dân Âu – Mỹ,
Úc, Á- Âu, Phi- Âu, Mỹ đã trở nên phổ biến và làm cho sự giao lưu trao đổi
hàng hóa, nhận lực đã bắt đầu chạm tới phạm vi toàn cầu.
Với sự phát triển mạnh mẽ của thế giới, những thập niên cuối của thế kỉ
XX và những năm đầu của thế kỉ XXI, gắn liền với sự bùng nổ cuộc cách
mạng thông tin. Làn sóng toàn cầu hóa hiện nay có nhiều yếu tố chưa từng có
tiền lệ. Nhờ sự vươn xa của internet đã làm thay đổi cuộc sống của con người
ở nhiều nơi hơn, với chi phí rẻ hơn bao giờ hết – và tốc độ thay đổi đó nhanh
chóng đến mức khó có thể hi vọng ghi chép lại được.
Và giai đoạn này đánh dấu một sự thay đổi về lịch sử, khi toàn cầu hóa
đã bắt đầu len lỏi vào từng quốc gia khu vực trên thế giới. Các dòng vốn chảy
đi khắp nơi trên toàn thế giới, các công ty xuyên quốc gia có mặt khắp mọi
nơi. Giờ đây, khó để biết một chiếc máy tính xách tay từ khâu sản xuất, lắp
ráp và viết phần mềm đã qua bao nhiêu quốc gia, đó là những quốc gia nào
trước khi đến tay người sử dụng. Bởi sự hội nhập và liên kết toàn cầu đã làm
cho mọi thứ được chuyên môn hóa với từng khu vực, từng quốc gia khác
nhau. Với sự phát triển của mạng lưới thông tin và quản trị mạng, con người
2 Nguyễn Đức Bình, Toàn cầu hóa và phương pháp tiếp cận nghiên cứu, NXB CTQG , tr 1314
cũng dễ dàng quản lý thông qua mạng lưới này, dù có cách nơi làm việc nửa
vòng trái đất.
Số liệu thống kê về thương mại cho thấy, từ năm 1950 đến năm 1997,
kim ngạch thương mại hàng hóa toàn cầu trung bình mỗi năm tăng lên 6%.
Một yếu tố đáng ghi nhận nữa là sự bùng nổ các hoạt động sát nhập và thôn
tính của các công ty. Theo Hội nghị Liên hiệp quốc tế về thương mại và phát
triển: “tổng giá trị các phi vụ sát nhập này lên tới 411 tỷ USD vào năm 1998,
có nghĩa là tăng 74% so với năm 1997 và ngay con số của năm 1997 cũng đã
tăng 47% so với năm 1996”3. Như vậy, toàn cầu hóa đã diễn ra như một quá
trình do nhu cầu phát triển cấp thiết do chính con người tạo ra trong một thời
gian dài và bùng nổ ở cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI.
Nếu nhìn từ lý thuyết, toàn cầu hóa không phải xuất hiện một cách tự
nhiên mà nó phát sinh và phát triển từ chủ nghĩa tự do mới đi kèm là nền kinh
tế thị trường của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tự do mới nghĩa luôn hướng tới
sự cam kết cao nhất về tự do cá nhân, niềm tin vào thị trường tự do và phản
đối sự can thiệp của nhà nước trong đó. Chủ nghĩa tự do cho rằng việc can
thiệp của nhà nước quá sâu vào thị trường sẽ làm cho thị trường bị trì trệ và
không phát triển được đồng nghĩa với việc các yếu tố xã hội khác cũng bị suy
giảm theo. Để thị trường được tự do phát triển và tự điều phối sẽ làm cho các
tầng lớp trong xã hội được cạnh tranh lành mạnh, người cùng kiệt sẽ được giàu
hơn, xã hội sẽ là một xã hội dân chủ và văn minh.
Các “lực lượng chính của chủ nghĩa tự do mới là IMF, WB, WTO”4.
Đây chính là các tổ chức hỗ trợ cho thị thị trường, giúp đỡ cho các thị trường
gặp khó khăn và bất ổn bằng cách cho mượn các khoản vay ưu đãi, các khoản
trợ cấp và ràng buộc họ bởi một số các điều khoản, yêu cầu. Do đó, đây cũng
3 Roland Blum, Toàn cầu hoá, Báo cáo điều tra 1963, Quốc hội, Uỷ ban đối ngoại, 1999, tr. 7
4 George Ritzer, The globalization: The essentials, John Wiley & Sons Ltd, 2011, tr. 4215
chính là một nguyên nhân dẫn đến việc chống đối nhằm vào các tổ chức này ở
nhiều nơi trên thế giới. Vì họ cho rằng các tổ chức này thay mặt cho một số
nước, dùng tiền thông qua các tổ chức để buộc các nước khác phải có những
điều chỉnh hay có những chính sách không hợp lý để làm lợi cho các nước
thâu tóm thông qua các tổ chức kia. Nghĩa là để nhận được viện trợ từ các tổ
chức, các quốc gia tiếp nhận phải tái cấu trúc nền kinh tế và xã hội của họ phù
hợp với lý thuyết của chủ nghĩa tự do mới và điều này gây ra sự cưỡng ép, bất
bình đẳng, thiếu dân chủ cho các nước chịu viện trợ từ các tổ chức này.
Toàn cầu hóa là một xu thế khách quan. Toàn cầu hóa là một lực lượng
bảo vệ và giữ gìn, không vì sự hội nhập toàn cầu hay lợi dụng sự hội nhập
toàn cầu để xóa bỏ nó.
Bên cạnh đó, các mạng lưới xã hội dân chủ vẫn đang có rất nhiều nỗ
lực trong việc đẩy mạnh hoàn tất việc tập hợp các lực lượng tham gia vào
phong trào thông qua việc đồng hóa và chuyển đổi thành xu thế chính trị - tư
tưởng. Điều này thể hiện rõ sự đồng nhất chính trị và cơ cấu hóa tổ chức thể
hiện thông qua tiến trình của WSF. Là lực lượng mới nên phong trào đã góp
phần lên án và ngăn chặn sự bành trướng toàn cầu hóa tư bản chủ nghĩa trên
phạm vi toàn cầu, phản đối chiến tranh, trở thành bạn đồng minh của phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế và các phong trào dân chủ. Như vậy cùng
với sự phát triển của xu thế toàn cầu hóa, mặt tiêu cực của toàn cầu hóa sẽ gia
tăng và do đó phong trào chống toàn cầu hóa cũng có bước phát triển mới, sẽ
tập hợp được nhiều lực lượng chính trị - xã hội, sẽ trở thành một phong trào
có tác động tích cực tới mọi lĩnh vực của đời sống thế giới, sẽ là một lực
lượng cần có sự liên minh chiến lược. Giống như GPA một mạng lưới tuy
không có lãnh đạo, không có trụ sở những đã mang tới một sự thay đổi mới
về sự liên kết lẫn nhau giữa các thành phần tham gia chống đối nhờ sức mạnh
của mạng truyền thông. Một bước ngoặt cho các phong trào xã hội lấy đó là
tôn chỉ để phát triển các phong trào.
Các cuộc biểu tình trong nước và quốc tế tiếp tục ở bên ngoài của các
tổ chức tài chính quốc tế hiện thân nhiều phong trào toàn cầu bao gồm các
cuộc đình công của công đoàn ở Hàn Quốc, chiến đấu chống lại tư nhân nước
Bolivia và Nam Phi, vận động quần chúng của xã hội dân sự ở Argentina sau
sụp đổ kinh tế của đất nước năm 2001, cuộc đấu tranh chống lại sự phát triển
của các đập thủy điện ở nông thôn Ấn Độ, kháng cự của Indonesia trong bối
cảnh của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, các hoạt động của
phong trào nông dân không có đất đai tại Brazil, những nỗ lực của châu Phi63
để bảo đảm tiếp cận với thuốc điều trị AIDS chung chi phí thấp, và các cuộc
biểu tình ở Trung Mỹ chống lại việc thông qua các hiệp định thương mại với
Hoa Kỳ. Tất cả sẽ làm cho các phong trào ngày càng lớn mạnh hơn và các
mạng lưới liên kết sẽ trở nên mạnh mẽ, phủ sóng xa hơn
Về mặt kinh tế:
Những thành công của các phong trào ở Seattle 1999 hay Cancun 2003
và những cuộc phản kháng mạnh mẽ nhắm vào các tổ chức quốc tế, các tập
đoàn tư bản xuyên quốc gia như một cơn lốc mạnh mẽ buộc các tổ chức, các
công ty tư bản phải xem xét, đánh giá lại một cách khách quan hơn về toàn
cầu hóa, về cách thúc đẩy nó, phải quan tâm hơn tới các giải pháp
mới nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của tiến trình này. Trên thực tế, trong
thời gian qua, phong trào này đã có ảnh hưởng nhất định tới các quyết định
của nhiều nước và tổ chức quốc tế liên quan đến những vấn đề cụ thể trong
tiến trình toàn cầu hóa. Tại nhiều hội nghị và diễn đàn đa phương trong thời
gian gần đây, các nước nhấn mạnh hơn những vấn đề như cải cách các thiết
chế tài chính thế giới (IMF, WB). Nhiều nước phát triển cam kết xóa nợ cho
các nước nghèo, dành nhiều ưu đãi đặc biệt hơn cho các nước đang phát triển,
dành quan tâm thảo luận nhiều hơn về các vấn đề lao động, môi trường, của
toàn cầu hóa. Phong trào đã buộc Ngân hàng thế giới và Qũy tiền tệ thế giới
có thái độ tích cực hơn trong chính sách cũng như hành động như buộc phải
mở cửa thị trường tư bản nhiều hơn.
Những kết quả tích cực, nhất là của Hội nghị UNCTAD 10 tại Bangkok
tháng 02/2000 và của Hội nghị Thượng đỉnh Nam - Nam tại Cuba tháng
4/2000, đã phản ánh khá rõ việc các nước cùng kiệt và đang phát triển đang tăng
cường tập hợp lại để có tiếng nói chung đòi thiết lập những mối quan hệ quốc
tế công bằng hơn, trong đó các nước cùng kiệt và đang phát triển phải được
hưởng những ưu đãi cần thiết để phát triển. Một mặt sẽ buộc các công ty64
xuyên quốc gia và các nước nhìn chung phải quan tâm hơn tới vấn đề tạo
thêm công ăn việc làm, cải thiện điều kiện làm việc, giữ gìn môi trường. Mặt
khác, chúng cũng tác động trực tiếp vào quá trình chuẩn bị cho các vòng đàm
phán mới các các hiệp định của một số nhóm, tổ chức.
Sự phát triển của phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa là lời cảnh
tỉnh cho những thế lực muốn sử dụng toàn cầu hóa như một công cụ để duy trì
sự nô dịch kiểu mới nhằm đặt thế giới theo sự kiểm soát của mình.
Về mặt văn hóa xã hội:
Phong trào chống toàn cầu hóa buộc người ta chú ý và nhận ra mặt trái
của toàn cầu hóa, thấy được hiện thực và có chính sách điều chỉnh cụ thể
nhằm hạn chế. Với hình ảnh về cái chết đầy ám ảnh của chàng trai 23 tuổi
trong cuộc biểu tình ở Genoa, Italia phủ sóng trên khắp thế giới đã cho thấy
rằng đó không còn là vấn đề của một quốc gia, hay của một đảng phái nào.
Những gì mà toàn cầu hóa gây ra là vấn đề của toàn nhân loại. Nó phải được
thay đổi để giúp cho đời sống con người được đảm bảo và nâng cao hơn. Bên
cạnh đó, những phong trào này đã đưa nhân loại xích lại gần nhau hơn. Có tác
dụng nâng cao nhận thức cho mỗi người, luôn ý thức được giá trị của mình.
Luôn trong tâm thế đấu tranh để mang lại một thế giới tốt đẹp hơn.
Thêm vào đó, các phong trào phần nào góp phần thay đổi những chính
sách xã hội, chính sách lao động của các tập đoàn lớn, buộc họ vào đối xử tốt
hơn với nhân công, có những chính sách hợp lý, không để người lao động
luôn trong tình trạng bị bóc lột thậm tệ với điều kiện sống tồi tàn.
Bên cạnh những tác động về chính trị, các phong trào cũng góp phần cho thấy
văn hóa của mỗi quốc gia cần được giữ gìn và bảo tồn, cũng không thể áp
dụng những giá trị văn hóa của mỗi quốc gia lên các quốc gia khác. Họ đã
đưa ra những lời cảnh tình nhằm hạn chế sự du nhập ồ ạt của các giá trị văn
hóa ngoại lai vào văn hóa các nước, các khu vực. Điều này cũng nhằm nâng65
cao ý thức của mọi người hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa của quốc gia
mình để giữ gìn và bảo tồn.
ước mình.
Đối với an ninh quốc gia
Có thể thấy xu hướng toàn cầu hóa đang đặt ra cho nền an ninh mỗi
quốc gia những vấn đề mới và khác so với trước. Bên cạnh những vấn đề như
khủng bố, chiến tranh, bạo động thì những phong trào biểu tình dù là ôn hòa
cũng hết sức phức tạp.Việc chuẩn bị kĩ lưỡng như tại phong trào Genoa 2001
vẫn xảy ra những điểm đen đáng tiếc cho thấy những tác động không hề nhỏ
của những phong trào phản đối mặt trái của toàn cầu hóa này. Buộc các nước
các tổ chức phải suy xét lại, có những chính sách đúng đắn, thích hợp với
những người tham gia biểu tình. Để giữ được sự ổn định cho các quốc gia, các
khu vực. Vấn đề an ninh quốc gia cần gắn chặt vấn đề này với các yêu cầu
phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, giũ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
và phát triển con người để đảm bảo an ninh cho mỗi quốc gia.
Một số tác động tiêu cực
Đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa giúp con người nhìn nhận
sâu sắc hơn về những mặt trái của toàn cầu hóa. Nhưng trong quá trình phản
kháng của các phong trào cũng đã đem lại một số trở ngại cho quá trình vận
động và phát triển của xu thế toàn cầu hóa.
Các phong trào phần nào đó đã gây cản trở trong việc giao thương giữa
các quốc gia khiến cho các nước không tận dụng được lợi thế cạnh tranh của
mình, không tận dụng được tiềm lực tài nguyên của mình khiến các quốc gia
không chuyên môn hóa sản xuất cũng như trao đổi hàng hóa, dịch vụ.66
Một số cuộc họp của các tổ chức quốc tế đã bị đình trễ, giao thông và an ninh
tại các địa điểm luôn ở trong tình trạng căng thẳng ảnh hưởng tới an ninh xã
hội.
Tuy mục đích ban đầu là rút ngắn sự phân hóa giàu cùng kiệt nhưng việc
cản trở giao thương vô hình chung làm sản xuất trong nước trì trệ khiến cuộc
sống của người dân trong xã hội gặp không ít khó khăn.
Một số phong trào đã dẫn tới những thương vong không đáng có,
những hình ảnh về việc cảnh sát bắt giữ, ném hơi ga, người bị thương nhập
viện hay bị chết là những hình ảnh xấu của phong trào. Nó làm cho sự tin
tưởng vào các phong trào bị giảm sút đi ít nhiều.
Một số tổ chức cực đoan sẽ lợi dụng các phong trào chống toàn cầu hóa
để phát động các cuộc bạo động, khủng bố mang tính chất tiêu cực gây ảnh
hưởng xấu đến xã hội và nên kinh tế toàn cầu.
3.3.2 Tác động của phong trào với Việt Nam
Việt Nam và quan điểm về phong trào chống toàn cầu hóa.
Việt Nam cũng nằm trong làn sóng tác động của toàn cầu hóa nên
không thể tránh khỏi những tác động tiêu cực của nó, đồng thời cũng chịu
những tác động nhất định của những phong trào chống đối toàn cầu hóa. Mặc
dù không tham gia vào các phong trào chống đối toàn cầu hóa. Nhưng Việt
Nam cũng nhận định rõ các mặt trái của toàn cầu hóa và đưa ra những đánh
giá nhằm có một hướng đi đúng đắn. Với phong trào này Đảng ta nhìn nhận
và nêu ra trong các văn kiện của Đại hội. Trong Văn kiện đại hội IX đã thấy
rõ “tính hai mặt của toàn cầu hóa”73 và phong trào chống mặt trái của toàn cầu
73 Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam họp từ ngày 19-4-2001 đến ngày
22-4-2001 tại thủ đô Hà Nội67
hóa là một tất yếu khách quan. Đảng ta quan niệm phong trào chống mặt trái
toàn cầu hóa về thực chất là một cuộc đấu tranh giữa các lợi ích, mà chủ thể là
các lợi ích này là các giai cấp, dân tộc, quốc gia, tập đoàn. Nhận thức rõ nội
dung của phong trào là thiết lập một trật tự thế giới mới như mục đích của thế
giới đã đề ra.
Trong bối cảnh thế giới như vậy, Việt Nam xác định phải chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, vừa hợp vừa bảo vệ của chính mình vì một trật tự kinh
tế quốc tế công bằng, chống lại những áp đặt phi lý của những thế lực cường
quyền, của các tập đoãn lũng đoạn xuyên quốc gia.
Đảng quán triệt phải nắm vững hai mặt hợp tác và đấu tranh trong quan
hệ quốc tế, những lợi ích trùng hợp thì hợp tác còn ngược lại thì đấu tranh.
“Trong hợp tác có đấu tranh để bảo vệ lợi ích dân tộc và chủ quyền quốc gia.
Đấu tranh để tiến tới hợp tác chứ không phải để thủ tiêu hợp tác” 74. Cần thúc
đẩy quan hệ hợp tác với các nước lớn bình đẳng bởi các nước lớn muốn bao
trùm nhưng họ cũng phải hợp tác, vì thế chúng ta tranh thủ mở rộng mối quan
hệ đa phương tạo môi trường hòa bình ổn định nhưng hợp tác với những
nguyên tắc nhất định.
Đảng ta cũng hoàn chỉnh và bổ sung các chính sách về hội nhâp kinh tế
quốc tế. Đảng đấu tranh nhưng trong hòa bình, dùng mối quan hệ hợp tác để
làm mất đi âm mưu thâu tóm của tư bản. Với phương châm là “chủ động và
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế
trên các lĩnh vực khác”75. Đây là phương pháp đấu tranh hữu hiệu mà Việt
Nam đang tiến hành.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links