Chẳng phải riêng gì rượu bia.
Ngày xưa chuyện thuốc lá cũng vậy. Nếu bạn không biết hút thuốc lá, người ta sẽ chê bạn về "năng lực hành vi". Còn nếu bạn hút thuốc lá mà hút một mình, không mời những người xung quanh thì bạn sẽ được "đánh giá" về "tư cách đạo đức".
Ấy là chuyện ngày xưa. Cũng ngày xưa ông Mác có nói rằng "hạ tầng cơ sở" (kinh tế) sẽ quyết định "thượng tầng kiến trúc" (văn hóa, chính trị, xã hội, nhận thức....) và cũng có sự ảnh hưởng ngược.
Ngày nay, chả ai quan tâm đến và đánh giá việc bạn hút thuốc và mời thuốc nữa. Điều đó chứng tỏ kinh tế đã phát triển tới mức điếu thuốc 555 chẳng còn giá trị lớn lao để đánh giá "đạo đức và năng lực". Ấy là cái điếu thuốc không còn giá trị, nhưng chai rượu vẫn còn. Ta cũng thấy hiện nay chỉ ở những nước nghèo, người ta vẫn đánh giá nhau đủ thứ trên đời qua việc rượu.
Ở Việt Nam mình có có dạng "đánh giá năng lực hành vi" thông qua số lượng con trai và con gái người ấy có nữa.
Nói chung là những nước nghèo, người ta có tính "tập thể" và rất quan tâm đến nhau, rất thích gây ảnh hưởng lên "nhận thức" của người khác. Ở những nước giàu, người ta có tính cá nhân. Điều này trước đây đôi khi người ta nhầm lẫn rằng đó là sự khác biệt giữa văn hoá Đông và Tây, nhưng thực tế đã chứng minh rằng đó là quan niệm không đúng. Hàn Quốc khi cùng kiệt họ quan niệm chẳng khác gì Việt Nam, khi khá khá lên một tí họ chẳng còn quan tâm gì đến "tư cách đạo đức" của nhau nữa. Họ bắt đầu sống rất cá nhân.
Không biết rằng mọi người có nghĩ rằng tính "tập thể" và thích "đánh giá" nhau là "bản sắc dân tộc" cần giữ gìn không nhỉ? Thế thì thử nghĩ xem chúng ta có nên quay lại với quan niệm đánh giá "năng lực hành vi" và "tư cách đạo đức" thông qua việc hút thuốc hay không.