Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ...........................................................................................4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu......................................................................4
4. Giả thiết khoa học................................................................................................5
5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ..........................................................................5
6. Nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................................................5
7. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................5
8. Những đóng góp mới của luận văn. .....................................................................6
9. Cấu trúc của luận văn ..........................................................................................6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .................................... 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu về bản đồ khái niệm...........................................................7
1.1.1. Nghiên cứu BĐKN trên thế giới ....................................................................7
1.1.2. Nghiên cứu BĐKN ở Việt Nam .....................................................................7
1.2. Một số vấn đề lý luận liên quan đến thiết kế và sử dụng BĐKN trong dạy học
Sinh học. .................................................................................................................8
1.2.1. Sự hình thành và phát triển khái niệm trong dạy học Sinh học .......................8
1.2.2 Khái niệm.......................................................................................................9
1.2.3. Sự hình thành khái niệm Sinh học................................................................ 11
1.2.4. Sự phát triển khái niệm ................................................................................ 13
1.2.5. Bản đồ khái niệm........................................................................................ 14
1.3. Cơ sở khoa học của việc thiết kế và sử dụng BĐKN trong dạy học................. 19
1.3.1. Cơ sở lý luận................................................................................................ 19
1.3.2. Cơ sở thực tiễn dạy học - Kết quả khảo sát thực trạng dạy học sinh học nói
chung và dạy học chương "Sinh trưởng và phát triển” (SH 11 – THPT) nói riêng.. 24
CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BẢN ĐỒ KHÁI NIỆM TRONG
DẠY HỌC CHƯƠNG " SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN" (SH 11-
THPT). ........................................................................................................ 30
2.1. Cấu trúc, nội dung chương Sinh trưởng và phát triển (SH 11 - THPT)............ 30
2.1.1. Cấu trúc, nội dung chương trình Sinh học 11 THPT..................................... 30
2.1.2. Cấu trúc nội dung chương III “Sinh trưởng và phát triển” ( SH 11 - THPT) 31
2.2. Các nguyên tắc thiết kế BĐKN....................................................................... 32
2.2.1. Nguyên tắc tiếp cận cấu trúc hệ thống.......................................................... 32
2.2.2. Nguyên tắc thống nhất giữa mục tiêu - nội dung - phương pháp - phương
tiện dạy học ........................................................................................................... 33
2.2.3. Nguyên tắc phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh ............................. 35
2.3. Thiết kế BĐKN chương ST và PT (Sinh học 11) ............................................ 36
2.3.1. Quy trình chung thiết kế BĐKN................................................................... 36
2.3.2. Công cụ xây dựng bản đồ khái niệm ............................................................ 38
2.3.3. Hệ thống các BĐKN chương Sinh trưởng và phát triển (SH 11-THPT) ....... 39
2.4. Sử dụng BĐKN trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển (SH 11-
THPT) ................................................................................................................... 40
2.4.1. Sử dụng BĐKN trong dạy kiến thức mới ..................................................... 41
2.4.2. Sử dụng BĐKN trong hoàn thiện tri thức..................................................... 44
2.4.3. Sử dụng BĐKN trong kiểm tra, đánh giá ..................................................... 47
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................. 50
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm................................................................ 50
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 50
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. ............................................................... 50
3.3.1. Phương án thực nghiệm sư phạm ................................................................. 50
3.3.2. Chọn trường thực nghiệm ............................................................................ 50
3.3.3. Chọn giáo viên và lớp tham gia thực nghiệm ............................................... 51
3.3.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm: .................................................................... 52
3.3.5. Phương pháp phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm.................................. 53
3.4. Kết quả phân tích thực nghiệm ....................................................................... 53
3.4.1. Kết quả phân tích định lượng....................................................................... 53
3.4.2. Phân tích định tính....................................................................................... 62
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................ 63
1. Kết luận............................................................................................................. 63
2. Đề nghị.............................................................................................................. 64
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................65
PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ những văn bản có tính pháp lí cao về đổi mới và phát triển sự
nghiệp GD & ĐT ở nước ta trong thời kì đổi mới.
Phương hướng phát triển GD&ĐT trong sự nghiệp đổi mới đất nước đã được
xác định rõ trong kết luận của Bộ Chính trị về việc thực hiện Nghị quyết TƯ 2 khóa
VIII:”Để đáp ứng yêu cầu sự nghiệp CNH, HĐH đất nước trong bối cảnh hội nhập
quốc tế, sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước ta phải đổi mới căn bản và toàn diện,
mạnh mẽ”[4].
Trong thời kì đổi mới, với mục tiêu thực hiện CNH, HĐH đất nước, Đảng ta
đã xác định rõ vị trí và tầm quan trọng của GD &ĐT:”Thực sự coi giáo dục và đào
tạo là quốc sách hàng đầu, Nhận thức sâu sắc giáo dục và đào tạo cùng với khoa học
và công nghệ là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, đầu tư
cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” [1].
Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội đã chỉ rõ”Đổi mới nội dung
chương trình, SGK, PP dạy và học phải được thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và
đổi mới trang thiết bị DH; tổ chức đánh giá, thi cử, chuẩn hóa trường sở, đào tạo,
bồi dưỡng GV và công tác quản lí GD”[31].
Chỉ thị 58-CT/TW của Bộ Chính trị ngày 17/10/2000 đã chỉ rõ nhiệm vụ trọng
tâm của ngành giáo dục là: “... đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác giáo dục và
đào tạo ở mọi cấp học, bậc học và ngành học”[5].
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: " Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo
cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”[6].
Chỉ thị số 29/2001/CT Bộ Giáo dục và đào tạo cũng đã đưa ra mục tiêu cụ thể:
“ Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục, đào tạo ... theo hướng sử dụng CNTT
như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giáo dục, học tập ở
tất cả các môn học”[2].
Luật Giáo dục 5/2005 khẳng định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc
điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc
theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [32].
Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định mục tiêu về kĩ năng học tập môn SH
là:"Phát triển kĩ năng học tập, đặc biệt là tự học; biết thu thập và xử lí thông tin;lập
bảng biểu, sơ đồ, đồ thị, làm việc cá nhân và làm việc theo nhóm; làm báo cáo nhỏ,
trình bày trước tổ, lớp” [7].
Như vậy, đổi mới PPDH là một nhiệm vụ hết sức quan trọng của sự nghiệp
phát triển GD & ĐT ở nước ta. Hiện nay, xu thế chung của việc đổi mới PPDH là sử
dụng các PPDH phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS; chuyển từ hình
thức GV giữ vai trò trung tâm trong giờ học và có nhiệm vụ truyền đạt thông tin cho
HS sang hình thức HS giữ vai trò trung tâm, GV tổ chức hoạt động nhận thức của HS
qua đó phát huy tích tích cực, độc lập và sáng tạo của HS. GV dạy HS cách học thông
qua quá trình dạy, rèn luyện kĩ năng học tập cho HS để vừa phát huy tính tích cực
nhận thức vừa rèn luyện phương pháp tự học, chuyển thành phong cách học tập độc
lập, sáng tạo, thành năng lực để học suốt đời [26].
Như vậy, đổi mới PPDH để nâng cao chất lượng giáo dục, khơi dậy và phát
huy tiềm năng của người học, góp phần phát triển giáo dục toàn diện, nhằm đào tạo ra
các thế hệ con người năng động, sáng tạo để đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao
của xã hội, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
1.2. Xuất phát từ những ưu điểm của bản đồ khái niệm
Sử dụng BĐKN trong DH là một hướng nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả
quá trình DH và hình thành kỹ năng tư duy khoa học cho HS. BĐKN là một công cụ
hữu ích giúp người học tóm tắt nội dung học tập, tiết kiệm thời gian, tăng khả năng
nhớ bài, dễ tái hiện và hệ thống hóa kiến thức trong chương trình học. Thay vì việc
phải ghi nhớ cả bài học, HS chỉ cần nhớ những KN then chốt do vậy tiết kiệm được
thời gian cho việc ghi nhớ. Mặt khác khi thiết lập mối quan hệ giữa các KN bằng các
mũi tên và hình ảnh thì việc ghi nhớ và vận dụng kiến thức sẽ thuận lợi hơn, tạo được
nhiều hứng thú cho học sinh với môn học. Đối với việc vận dụng tri thức, HS chỉ cần
thực hiện một thao tác tư duy là chuyển từ ngôn ngữ “bản đồ” sang ngôn ngữ “ngữ
nghĩa”. Từ sơ đồ này, HS hình dung, liên tưởng, tái hiện và phát triển kiến thức một
cách logic từ đó giúp cho HS vận dụng kiến thức chính xác và hiệu quả hơn.
BĐKN là công cụ hữu ích để hệ thống hoá nội dung tài liệu giáo khoa.Việc tổ
chức tài liệu học tập thành một hệ thống cho phép tạo nên hệ thống kiến thức cho HS
từ đó có tác dụng rèn luyện cho HS năng lực tư duy khái quát (tư duy hệ thống), rèn
luyện phát triển tư duy sáng tạo. Qua sự hướng dẫn của GV, HS có thể tự bồi dưỡng
phương pháp tự học, tự nghiên cứu, thảo luận , làm việc theo nhóm… đây là một hoạt
động có hiệu quả, ảnh hưởng tích cực đến khả năng tư duy, hợp tác và thói quen học
tập trong suốt cuộc đời của HS.
BĐKN có thể được thiết kế bằng nhiều phần mềm khác nhau, trong đó Cmap
Tools là một trong những phần mềm chuyên dụng có nhiều đặc điểm ưu việt, dễ sử
dụng, đem lại nhiều tiện ích. Đây là phân mềm miễn phí, cho phép liên kết với các dữ
liệu (các hình ảnh, biểu tượng, video, âm thanh, các bảng biểu…), tạo nên một sự tích
hợp giữa BĐKN với công nghệ hiện đại làm cho BĐKN trở thành một công cụ học
tập trực quan, sinh động, linh hoạt theo hướng đa dạng hoá - một công cụ đa năng cho
người dạy và người học.
Sử dụng BĐKN trong DH sẽ thuận lợi cho GV trong việc tổ chức các hoạt
động và rèn luyện kĩ năng cho HS. Đặc biệt thông qua tổ chức các hoạt động DH
bằng BĐKN, GV sẽ rèn luyện cho HS phương pháp tư duy logic khoa học và phương
pháp học tập hiệu quả, qua đó tạo hứng thú học tập và nâng cao chất lượng học tập
cho HS.
BĐKN được sử dụng hiệu quả trong nhiều khâu của quá trình dạy học như:
nghiên cứu tài liệu mới, củng cố kiến thức,kiểm tra đánh giá, hướng dẫn HS tự học.
1.3. Xuất phát từ đặc điểm tình hình giáo dục tại địa phương
- Lạng Sơn là một tỉnh miền núi thuộc vùng Đông bắc, với đa số học sinh là
người dân tộc thiểu số. Tại các huyện đa số học sinh THPT phải đi học xa nhà, có em
còn phải ở trọ, điều kiện kinh tế còn khó khăn hơn các khu vực khác, gia đình học
sinh làm kinh tế nông nghiệp là chính nên các em thường là lao động chính trong gia đình và thời gian dành cho việc học tập cũng ít hơn. Tuy nhiên, cũng rất nhiều em có
ý thức học tập tốt, chăm chỉ, cần cù, có ý thức sử dụng công nghệ thông tin trong học
tập. Đây là điểm mạnh để chúng ta tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong
dạy học.
- Trong những năm gần đây các trường phổ thông của Lạng Sơn cũng đã tăng
cường các thiết bị dạy học đặc biệt là thiết bị ứng dụng công nghệ thông tin như máy
tính, máy chiếu, mạng internet. Tuy số lượng vẫn còn hạn chế so với nhu cầu giảng
dạy, các giáo viên cũng đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục, có nhiều phương pháp dạy học tích cực đã được ứng dụng.
1.4. Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức chương Sinh trưởng và phát triển
(SH 11 - THPT).
Các kiến thức về sinh trưởng và phát triển thuộc SGK SH 11 - THPT là sự phát
triển kế tiếp từ các lớp trước đó (từ lớp 6 – THCS) và được đề cập ở cấp độ cơ thể, là
các kiến thức sinh học đại cương, những kiến thức khái quát hoá, đi sâu vào các quy
luật và cơ chế của quá trình sinh trưởng, phát triển ở thực vật và động vật. Các KN
trong chương sinh trưởng và phát triển tiếp cận theo cấu trúc - hệ thống.Để HS thuận
lợi hơn trong việc lĩnh hội những KN, đòi hỏi người dạy phải có phương tiện và
những cách thức tổ chức học tập, rèn luyện cho người học cách tư duy logic và hệ
thống: phải biết hệ thống hoá các KN, sâu chuỗi các KN, đưa KN mới học vào hệ
thống các KN... Một trong số đó là sử dụng BĐKN.
Xuất phát từ những lí do trên chúng tui chọn đề tài “Thiết kế và sử dụng bản
đồ khái niệm trong dạy học chương " Sinh trưởng và phát triển" (SH 11 -
THPT).
2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế và sử dụng BĐKN nhằm góp phần nâng cao kết quả học tập của học
sinh trong quá trình dạy học chương “Sinh trưởng và phát triển” (SH 11 – THPT).
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Sinh học 11- THPT
- Đối tượng nghiên cứu: Bản đồ khái niệm chương “Sinh trưởng và phát triển”
(SH 11 – THPT).
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ...........................................................................................4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu......................................................................4
4. Giả thiết khoa học................................................................................................5
5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ..........................................................................5
6. Nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................................................5
7. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................5
8. Những đóng góp mới của luận văn. .....................................................................6
9. Cấu trúc của luận văn ..........................................................................................6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .................................... 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu về bản đồ khái niệm...........................................................7
1.1.1. Nghiên cứu BĐKN trên thế giới ....................................................................7
1.1.2. Nghiên cứu BĐKN ở Việt Nam .....................................................................7
1.2. Một số vấn đề lý luận liên quan đến thiết kế và sử dụng BĐKN trong dạy học
Sinh học. .................................................................................................................8
1.2.1. Sự hình thành và phát triển khái niệm trong dạy học Sinh học .......................8
1.2.2 Khái niệm.......................................................................................................9
1.2.3. Sự hình thành khái niệm Sinh học................................................................ 11
1.2.4. Sự phát triển khái niệm ................................................................................ 13
1.2.5. Bản đồ khái niệm........................................................................................ 14
1.3. Cơ sở khoa học của việc thiết kế và sử dụng BĐKN trong dạy học................. 19
1.3.1. Cơ sở lý luận................................................................................................ 19
1.3.2. Cơ sở thực tiễn dạy học - Kết quả khảo sát thực trạng dạy học sinh học nói
chung và dạy học chương "Sinh trưởng và phát triển” (SH 11 – THPT) nói riêng.. 24
CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BẢN ĐỒ KHÁI NIỆM TRONG
DẠY HỌC CHƯƠNG " SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN" (SH 11-
THPT). ........................................................................................................ 30
2.1. Cấu trúc, nội dung chương Sinh trưởng và phát triển (SH 11 - THPT)............ 30
2.1.1. Cấu trúc, nội dung chương trình Sinh học 11 THPT..................................... 30
2.1.2. Cấu trúc nội dung chương III “Sinh trưởng và phát triển” ( SH 11 - THPT) 31
2.2. Các nguyên tắc thiết kế BĐKN....................................................................... 32
2.2.1. Nguyên tắc tiếp cận cấu trúc hệ thống.......................................................... 32
2.2.2. Nguyên tắc thống nhất giữa mục tiêu - nội dung - phương pháp - phương
tiện dạy học ........................................................................................................... 33
2.2.3. Nguyên tắc phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh ............................. 35
2.3. Thiết kế BĐKN chương ST và PT (Sinh học 11) ............................................ 36
2.3.1. Quy trình chung thiết kế BĐKN................................................................... 36
2.3.2. Công cụ xây dựng bản đồ khái niệm ............................................................ 38
2.3.3. Hệ thống các BĐKN chương Sinh trưởng và phát triển (SH 11-THPT) ....... 39
2.4. Sử dụng BĐKN trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển (SH 11-
THPT) ................................................................................................................... 40
2.4.1. Sử dụng BĐKN trong dạy kiến thức mới ..................................................... 41
2.4.2. Sử dụng BĐKN trong hoàn thiện tri thức..................................................... 44
2.4.3. Sử dụng BĐKN trong kiểm tra, đánh giá ..................................................... 47
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................. 50
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm................................................................ 50
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 50
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. ............................................................... 50
3.3.1. Phương án thực nghiệm sư phạm ................................................................. 50
3.3.2. Chọn trường thực nghiệm ............................................................................ 50
3.3.3. Chọn giáo viên và lớp tham gia thực nghiệm ............................................... 51
3.3.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm: .................................................................... 52
3.3.5. Phương pháp phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm.................................. 53
3.4. Kết quả phân tích thực nghiệm ....................................................................... 53
3.4.1. Kết quả phân tích định lượng....................................................................... 53
3.4.2. Phân tích định tính....................................................................................... 62
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................ 63
1. Kết luận............................................................................................................. 63
2. Đề nghị.............................................................................................................. 64
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................65
PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ những văn bản có tính pháp lí cao về đổi mới và phát triển sự
nghiệp GD & ĐT ở nước ta trong thời kì đổi mới.
Phương hướng phát triển GD&ĐT trong sự nghiệp đổi mới đất nước đã được
xác định rõ trong kết luận của Bộ Chính trị về việc thực hiện Nghị quyết TƯ 2 khóa
VIII:”Để đáp ứng yêu cầu sự nghiệp CNH, HĐH đất nước trong bối cảnh hội nhập
quốc tế, sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước ta phải đổi mới căn bản và toàn diện,
mạnh mẽ”[4].
Trong thời kì đổi mới, với mục tiêu thực hiện CNH, HĐH đất nước, Đảng ta
đã xác định rõ vị trí và tầm quan trọng của GD &ĐT:”Thực sự coi giáo dục và đào
tạo là quốc sách hàng đầu, Nhận thức sâu sắc giáo dục và đào tạo cùng với khoa học
và công nghệ là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, đầu tư
cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” [1].
Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội đã chỉ rõ”Đổi mới nội dung
chương trình, SGK, PP dạy và học phải được thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và
đổi mới trang thiết bị DH; tổ chức đánh giá, thi cử, chuẩn hóa trường sở, đào tạo,
bồi dưỡng GV và công tác quản lí GD”[31].
Chỉ thị 58-CT/TW của Bộ Chính trị ngày 17/10/2000 đã chỉ rõ nhiệm vụ trọng
tâm của ngành giáo dục là: “... đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác giáo dục và
đào tạo ở mọi cấp học, bậc học và ngành học”[5].
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: " Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo
cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”[6].
Chỉ thị số 29/2001/CT Bộ Giáo dục và đào tạo cũng đã đưa ra mục tiêu cụ thể:
“ Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục, đào tạo ... theo hướng sử dụng CNTT
như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giáo dục, học tập ở
tất cả các môn học”[2].
Luật Giáo dục 5/2005 khẳng định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc
điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc
theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [32].
Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định mục tiêu về kĩ năng học tập môn SH
là:"Phát triển kĩ năng học tập, đặc biệt là tự học; biết thu thập và xử lí thông tin;lập
bảng biểu, sơ đồ, đồ thị, làm việc cá nhân và làm việc theo nhóm; làm báo cáo nhỏ,
trình bày trước tổ, lớp” [7].
Như vậy, đổi mới PPDH là một nhiệm vụ hết sức quan trọng của sự nghiệp
phát triển GD & ĐT ở nước ta. Hiện nay, xu thế chung của việc đổi mới PPDH là sử
dụng các PPDH phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS; chuyển từ hình
thức GV giữ vai trò trung tâm trong giờ học và có nhiệm vụ truyền đạt thông tin cho
HS sang hình thức HS giữ vai trò trung tâm, GV tổ chức hoạt động nhận thức của HS
qua đó phát huy tích tích cực, độc lập và sáng tạo của HS. GV dạy HS cách học thông
qua quá trình dạy, rèn luyện kĩ năng học tập cho HS để vừa phát huy tính tích cực
nhận thức vừa rèn luyện phương pháp tự học, chuyển thành phong cách học tập độc
lập, sáng tạo, thành năng lực để học suốt đời [26].
Như vậy, đổi mới PPDH để nâng cao chất lượng giáo dục, khơi dậy và phát
huy tiềm năng của người học, góp phần phát triển giáo dục toàn diện, nhằm đào tạo ra
các thế hệ con người năng động, sáng tạo để đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao
của xã hội, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
1.2. Xuất phát từ những ưu điểm của bản đồ khái niệm
Sử dụng BĐKN trong DH là một hướng nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả
quá trình DH và hình thành kỹ năng tư duy khoa học cho HS. BĐKN là một công cụ
hữu ích giúp người học tóm tắt nội dung học tập, tiết kiệm thời gian, tăng khả năng
nhớ bài, dễ tái hiện và hệ thống hóa kiến thức trong chương trình học. Thay vì việc
phải ghi nhớ cả bài học, HS chỉ cần nhớ những KN then chốt do vậy tiết kiệm được
thời gian cho việc ghi nhớ. Mặt khác khi thiết lập mối quan hệ giữa các KN bằng các
mũi tên và hình ảnh thì việc ghi nhớ và vận dụng kiến thức sẽ thuận lợi hơn, tạo được
nhiều hứng thú cho học sinh với môn học. Đối với việc vận dụng tri thức, HS chỉ cần
thực hiện một thao tác tư duy là chuyển từ ngôn ngữ “bản đồ” sang ngôn ngữ “ngữ
nghĩa”. Từ sơ đồ này, HS hình dung, liên tưởng, tái hiện và phát triển kiến thức một
cách logic từ đó giúp cho HS vận dụng kiến thức chính xác và hiệu quả hơn.
BĐKN là công cụ hữu ích để hệ thống hoá nội dung tài liệu giáo khoa.Việc tổ
chức tài liệu học tập thành một hệ thống cho phép tạo nên hệ thống kiến thức cho HS
từ đó có tác dụng rèn luyện cho HS năng lực tư duy khái quát (tư duy hệ thống), rèn
luyện phát triển tư duy sáng tạo. Qua sự hướng dẫn của GV, HS có thể tự bồi dưỡng
phương pháp tự học, tự nghiên cứu, thảo luận , làm việc theo nhóm… đây là một hoạt
động có hiệu quả, ảnh hưởng tích cực đến khả năng tư duy, hợp tác và thói quen học
tập trong suốt cuộc đời của HS.
BĐKN có thể được thiết kế bằng nhiều phần mềm khác nhau, trong đó Cmap
Tools là một trong những phần mềm chuyên dụng có nhiều đặc điểm ưu việt, dễ sử
dụng, đem lại nhiều tiện ích. Đây là phân mềm miễn phí, cho phép liên kết với các dữ
liệu (các hình ảnh, biểu tượng, video, âm thanh, các bảng biểu…), tạo nên một sự tích
hợp giữa BĐKN với công nghệ hiện đại làm cho BĐKN trở thành một công cụ học
tập trực quan, sinh động, linh hoạt theo hướng đa dạng hoá - một công cụ đa năng cho
người dạy và người học.
Sử dụng BĐKN trong DH sẽ thuận lợi cho GV trong việc tổ chức các hoạt
động và rèn luyện kĩ năng cho HS. Đặc biệt thông qua tổ chức các hoạt động DH
bằng BĐKN, GV sẽ rèn luyện cho HS phương pháp tư duy logic khoa học và phương
pháp học tập hiệu quả, qua đó tạo hứng thú học tập và nâng cao chất lượng học tập
cho HS.
BĐKN được sử dụng hiệu quả trong nhiều khâu của quá trình dạy học như:
nghiên cứu tài liệu mới, củng cố kiến thức,kiểm tra đánh giá, hướng dẫn HS tự học.
1.3. Xuất phát từ đặc điểm tình hình giáo dục tại địa phương
- Lạng Sơn là một tỉnh miền núi thuộc vùng Đông bắc, với đa số học sinh là
người dân tộc thiểu số. Tại các huyện đa số học sinh THPT phải đi học xa nhà, có em
còn phải ở trọ, điều kiện kinh tế còn khó khăn hơn các khu vực khác, gia đình học
sinh làm kinh tế nông nghiệp là chính nên các em thường là lao động chính trong gia đình và thời gian dành cho việc học tập cũng ít hơn. Tuy nhiên, cũng rất nhiều em có
ý thức học tập tốt, chăm chỉ, cần cù, có ý thức sử dụng công nghệ thông tin trong học
tập. Đây là điểm mạnh để chúng ta tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong
dạy học.
- Trong những năm gần đây các trường phổ thông của Lạng Sơn cũng đã tăng
cường các thiết bị dạy học đặc biệt là thiết bị ứng dụng công nghệ thông tin như máy
tính, máy chiếu, mạng internet. Tuy số lượng vẫn còn hạn chế so với nhu cầu giảng
dạy, các giáo viên cũng đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục, có nhiều phương pháp dạy học tích cực đã được ứng dụng.
1.4. Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức chương Sinh trưởng và phát triển
(SH 11 - THPT).
Các kiến thức về sinh trưởng và phát triển thuộc SGK SH 11 - THPT là sự phát
triển kế tiếp từ các lớp trước đó (từ lớp 6 – THCS) và được đề cập ở cấp độ cơ thể, là
các kiến thức sinh học đại cương, những kiến thức khái quát hoá, đi sâu vào các quy
luật và cơ chế của quá trình sinh trưởng, phát triển ở thực vật và động vật. Các KN
trong chương sinh trưởng và phát triển tiếp cận theo cấu trúc - hệ thống.Để HS thuận
lợi hơn trong việc lĩnh hội những KN, đòi hỏi người dạy phải có phương tiện và
những cách thức tổ chức học tập, rèn luyện cho người học cách tư duy logic và hệ
thống: phải biết hệ thống hoá các KN, sâu chuỗi các KN, đưa KN mới học vào hệ
thống các KN... Một trong số đó là sử dụng BĐKN.
Xuất phát từ những lí do trên chúng tui chọn đề tài “Thiết kế và sử dụng bản
đồ khái niệm trong dạy học chương " Sinh trưởng và phát triển" (SH 11 -
THPT).
2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế và sử dụng BĐKN nhằm góp phần nâng cao kết quả học tập của học
sinh trong quá trình dạy học chương “Sinh trưởng và phát triển” (SH 11 – THPT).
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Sinh học 11- THPT
- Đối tượng nghiên cứu: Bản đồ khái niệm chương “Sinh trưởng và phát triển”
(SH 11 – THPT).
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links