Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối
1. Lý do chọn đề tài
Du lic̣ h tâm linh là môṭ trong nhƣ̃ng loaị hình du lic̣ h tƣơng đối mớ i , có xu
hƣớ ng phát triển khá rôn ̣ g . Hiên ̣ nay, loại hình du lịch này thƣc ̣ sƣ̣ đã và đang rất phát
triển ở nhiều quốc gia trên thế giới đặc biệt là ở Châu Á nhƣ Ấn Độ, Nhật Bản, Trung
Quốc, Thái Lan. Ở Việt Nam, du lic̣ h tâm linh thƣờ ng gắn vớ i hoạt động hành hƣơng
tớ i các trung tâm tín ngƣỡng tôn giáo , đăc ̣ biêṭ là các trung tâm tín ngƣỡng thờ Mâu ̃
trên khắp cả nƣớ c đã phát triển tƣ̀ rất sớ m và trở thành tâp ̣ tuc ̣ lâu đờ i trong xã hôị . Tuy
nhiên, hoạt động này chƣa thể coi là môṭ loại hình du lịch thƣc ̣ sƣ̣ do sƣ̣ phát triển
manh nha, mang tính cuc ̣ bô ̣điạ phƣơng và thiếu tính hê ̣thống.
Ở Hà Nội, tín ngƣỡng Mẫu có nhiều điều kiện phát triển và trở thành sản phẩm
du lịch đặc thù trong chính sách phát triển du lịch chung của quốc gia. Dƣới góc độ
kinh doanh du lịch thì tín ngƣỡng thờ Mẫu là một tài nguyên văn hóa, một di sản văn
hóa quý giá cần đƣợc khai thác hiệu quả, làm sống dậy truyền thống cha ông vớ i nhƣ̃ng
nét đẹp truyền thống. Việc tổ chức khai thác tốt và phát triển đa dạng các loại hình du
lịch văn hóa, trong đó có du lịch tâm linh bên cạnh các loại hình du lịch khác là động
lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển xứng với tiềm năng du lịch vốn có của Thủ đô. Hơn
thế nữa, việc này sẽ góp phần vào việc bảo tồn và gìn giữ vốn văn hóa truyền thống đặc
sắc của dân tộc trong thời kỳ hội nhập và tƣơng lai của nƣớc nhà một cách bền vững.
Mặc dù vậy, nguồn tài nguyên quý giá này chƣa thực sự trở thành một sản phẩm du
lịch văn hóa.
Để có thể khai thác và sử dụng tối ƣu các giá trị văn hóa của tín ngƣỡng Mâu ̃
cho hoạt động du lịch tín ngƣỡng tôn giáo trở thành một sản phẩm du lịch thực sự thì
việc xây dựng tour, tuyến, nghiên cứu hoàn chỉnh tài liệu về các điểm tham quan tín
ngƣỡng, tuyên truyền quảng bá, giáo dục ý thức cộng đồng và tổ chức các hoạt động
dịch vụ phụ trợ tại các điểm tham quan du lịch văn hóa tín ngƣỡng mang tính đặc thù
này là việc làm hết sức cần thiết.
Với những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Thƣc ̣ tran ̣ g và giải phá p
phát triển du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng thờ Mẫu ở Hà Nội” làm đề tài nghiên
cứu cho luận văn của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Qua nghiên cứu, tác giả đã tìm hiểu đƣợc một số ấn phẩm tài liệu, giáo trình và
luận văn về hai vấn đề chính của luận văn đó là văn hóa tín ngƣỡng tôn giáo và phát
triển du lịch văn hóa. Các tác phẩm này giúp cho ngƣời đọc hiểu sâu sắc và khoa học
hơn về văn hóa dân tộc, văn hóa tín ngƣỡng tôn giáo và phƣơng thức áp dụng vào thực
tiễn phục vụ cho hoạt động du lịch phát triển một cách bền vững, đồng thời là nguồn tƣ
liệu quý giá giúp cho bản thân tác giả nghiên cứu, tìm hiểu phục vụ cho luận văn này.
Tài liệu nghiên cứu về tín ngưỡng Mẫu
Một số tác giả đã nghiên cứu và đƣa ra những lý luận cơ bản về văn hóa tín
ngƣỡng và tín ngƣỡng thờ Mẫu nói chung ở Việt Nam nhƣ:
- Tác giả Ngô Đức Thịnh là chủ biên cuốn “Đạo Mẫu Việt Nam” xuất bản năm
1996, chỉnh sửa bổ sung và tái bản năm 2012 [41]; cuốn “Đạo Mẫu và các hình thức
Saman trong các tộc ngƣời ở Việt Nam và Châu Á” năm 2004 [42] hay cuốn “Lên đồng
- hành trình của thần linh và thân phận” năm 2010 [43]. Ở những tác phẩm này, tác giả
đã từng bƣớc diễn trình về lịch sử phát triển từ tục thờ Nữ thần đến tín ngƣỡng Mẫu và
đƣa ra những luận chứng khẳng định tín ngƣỡng Mẫu ở Việt Nam đã trở thành Đạo Mẫu.
- GS. Vũ Ngọc Khánh, tác giả cuốn “Tín ngƣỡng dân gian Việt Nam” (2001),
tái bản có sửa chữa, đã trình bày khái quát về các tín ngƣỡng dân gian Việt Nam,
trong đó có tín ngƣỡng thờ Mẫu, tín ngƣỡng Tam phủ - Tứ phủ trong tác phẩm này - Tác giả Trƣơng Sĩ Hùng là chủ biên cuốn “Lịch sử tín ngƣỡng Đông Nam Á”
xuất bản năm 2000, tái bản năm 2003 [17]. Trong tác phẩm này, tác giả đã giới thiệu
về tín ngƣỡng thờ Mẫu và lễ hội thờ Mẫu qua đó tác giả kết luận tín ngƣỡng thờ Mẫu ở
Việt Nam mang sắc thái điển hình ở Đông Nam Á.
Trong những tác phẩm của mình, các tác giả Nguyễn Chí Bền (tác giả cuốn
Văn hóa dân gian những phác thả) [7], tác giả Trƣơng Quốc Thắng (tác giả cuốn Lễ hội
dân gian ở Nam bộ) [38], và tác giả Nguyễn Đăng Duy (tác giả cuốn Văn hóa tâm linh) [12]
đã nghiên cứu và đề cập đến tục thờ Mẫu ở Nam bộ và con đƣờng đƣa tín ngƣỡng thờ Mẫu
ở miền Bắc vào miền Nam..
- Năm 2004, tác giả Đặng Văn Lung đƣa ra cuốn “Văn hóa Thánh Mẫu” với rất
nhiều tâm huyết dƣới góc độ văn hóa - lịch sử và văn học, ông đã dẫn chứng khá nhiều
tƣ liệu về các “Mẫu” nhƣng lại chƣa thực sự đặt vấn đề ở góc độ tín ngƣỡng tôn giáo
[23].
- Tác giả Mai Thanh Hải năm 2005 có tác phẩm “Tìm hiểu tín ngƣỡng truyền
thống Việt Nam” với quan điểm thờ Mẫu ở Việt Nam có cội nguồn bản địa và thờ Mẫu
xuất phát từ triết lý nhân sinh [15].
Về phát triển du lịch tín ngưỡng tôn giáo.
Cùng với các tài liệu về tín ngƣỡng và văn hóa tâm linh của các tác giả, nhà
nghiên cứu Việt Nam đã nêu ở trên, còn có một số công trình, tài liệu nghiên cứu về
phát triển du lịch văn hóa tâm linh tín ngƣỡng nhƣ:
- Cuốn sách chuyên khảo “Ứng xử văn hóa trong du lịch” của các tác giả Trần Thúy
Anh (chủ biên), Nguyễn Thu Thủy, Nguyễn Thị Anh Hoa, năm 2010. Cuốn sách đƣơc ̣ các
tác giả đề cập tới việc tính cấp thiết của việc nghiên cứu và áp dụng văn hóa vào hoạt động
du lic̣ h ở V iêṭ Nam thông qua viêc ̣phân tích, diên ̃ trình pháttriển của văn hóavà những ứng
xƣ̉ , sƣ̣ tƣơng tác lân ̃ nhau giƣ̃a văn hóa vớ i các lin ̃ h vƣc ̣ của cuôc ̣ sống tƣ̀ truyền thống đến
hiên ̣ đaị mà trong đó lin ̃ h vƣc ̣ du lic̣ h là môṭ đaị diên ̣ trong thể hiên ̣ văn hóa và ƣ́ ng xƣ̉ văn
hóa của mỗi một dân tộc . Đặc biệt, ở chƣơng III trong mục : Đi tìm câu trả lờ i nhằm han ̣ chế nhƣ̃ng ảnh hƣở ng không tích cƣc ̣ của cách thế ƣ́ ng xƣ̉ ngƣờ i Viêṭ đối vớ i hoaṭ đôn ̣ g du l,ic̣ h
đã thƣc ̣ sƣ̣ là nhƣ̃ng đóng góp vô cùg n thiết thƣc ̣ cho viêc ̣ thúc đẩy phát triển văn hóa tối ƣu
và bền vững trong giai đoạn hội nhập và giao lƣu văn hóa quốc . tế
- Giáo trình Du lịch văn hóa “Chương 2. Các kỹ năng, nghiệp vụ du lịch văn hóa –
mục 3. Đền thờ Mẫu tam tòa”, của các tác giả Trần Thúy Anh (chủ biên), Triệu Thế Việt,
Nguyễn Thu Thủy, Phạm Thị Bích Thủy, năm 2011. Trong đo,́ nhóm tác giả đã đƣa các vấn
đề lý luận về nghiệp vụ du lịch gắn với từng kỹ năng trong việc nghiên cứ,unhân ̣ diên ̣ và
khai thác môṭ cách chi tiết tƣ̀ ng khía can ̣ h , góc độ của các di sản văn hóa đặc biệt là các di
sản văn hóa tâm linh tín ngƣỡng cho hoạt động du lịch nhằm khẳng định tính đặc th , ù thiêng
liêng của di sản văn hóa truyền thống , giúp truyền tụng , phát huy và bảo tồn các giá trị văn
hóa cội nguồn của dân tộ.c
- Luân ̣ án tiến sỹ “Khai thá c cá c giá tri ̣văn hó a truyền thống phuc ̣ vụ phá t triển
du lic ̣ h (Nghiên cứ u trườ ng hơp ̣ là ng Mông Phụ , xã Đường Lâm, Thị xã Sơn Tây, Tỉnh
Hà Tây)”, tác giả Đào Duy Tuấn, năm 2012.
- Luận văn thạc sỹ “Tổ chức hoạt động du lic ̣ h t ại các di tích thờ Mẫu trên đia ̣
bàn Hà Nội (Qua nghiên cứu trường hợp phủ Tây Hồ)”, tác giả Nguyễn Quang Trung,
năm 2014.
Các luận án, luân ̣ văn về du lic̣ h văn hóa và du lịch tín ngƣ ỡng trên cũng tập
trung nghiên cứu về các giá tri ̣văn hóa đăc ̣ sắc truyền thống vớ i hoaṭ đôn ̣ g du lic̣ h và
việc triển khai các phƣơng pháp tổ chức hƣớng dẫn, tham quan cho khách du lịch tại
các điểm du lịch văn hóa tín ngƣỡng đăc ̣ thù và đƣa ra các giải pháp phù hợp nhằm góp
phần phát triển bền vững cho phát triển ngành du lịch Việt Nam nói chung, du lịch văn
hóa và du lịch tâm linh tín ngƣỡng nói riêng.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích: + Vận dụng những kiến thức đã học, hệ thống hóa các vấn đề về cơ sở lý luận, tín
ngƣỡng thờ Mẫu của ngƣời Việt vùng châu thổ sông Hồng, Hà Nội. Xác định những
giá trị có thể khai thác cho phát triển du lịch tại các điểm tín ngƣỡng loại này.
+ Từ lý luận và thực tiễn khai thác du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng Mẫu ở Hà Nội,
đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh hoạt động du lịch dựa trên việc khai thác các giá
trị của các điểm tín ngƣỡng thờ Mẫu tại Hà Nội.
- Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiến về tín ngƣỡng, tín
ngƣỡng thờ Mẫu, những cơ sở hình thành và tồn tại của tín ngƣỡng thờ Mẫu, những
quan niệm về con ngƣời và cuộc sống con ngƣời biểu hiện trong tín ngƣỡng thờ Mẫu
của ngƣời Việt vùng châu thổ sông Hồng, Hà Nội.
+ Xác định những nội dung , giá trị phục vụ du lịch trên phƣơng diện hoạt động
tham quan, hƣớng dẫn khách du lịch tại các điểm tín ngƣỡng thờ Mẫu của ngƣời Việt
vùng châu thổ sông Hồng, Hà Nội.
+ Phân tích đánh giá thực trạng khai thác các giá trị của các điểm tín ngƣỡng
thờ Mẫu ở Hà Nội cho phát triển du lịch.
+ Đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh khai thác các giá trị của các điểm tín
ngƣỡng thờ Mẫu ở Hà Nội cho phát triển du lịch.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
+ Những giá trị văn hóa trong tín ngƣỡng Mẫu Tam phủ - Tứ phủ, các đền, phủ,
điện thờ tƣ̣ Mẫu và các không gian trƣng bày về tín ngƣỡng Mẫu của ngƣời Việt ở khu
vực Hà Nội: tục thờ, kiến trúc, nghệ thuật diễn xƣớng, lễ hôị , sinh hoạt cộng đồng….
+ Hoạt động tham quan - du lịch tại các đền thờ Mẫu, các điểm tham quan, bảo
tàng có không gian trƣng bày và giớ i thiêu ̣ về tín ngƣỡng Mẫu tại Hà Nội.
- Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian : Các điểm di tích tín ngƣỡng Mẫu tại Hà Nội , luận văn tập
trung nghiên cứu trƣờng hợp tại các đền Dầm (Xâm Dƣơng) và đền Đại Lộ thuộc xã
Ninh Sở , Huyện Thƣờng Tín, Hà Nội; phủ Tây Hồ và một số ngôi c hùa có ban thờ
Mâu ̃ ở Hà Nội.
+ Về thờ i gian : Tác giả tiến hành nghiên cứu và thực hiện luân ̣ văn tron g thờ i
gian tƣ̀ đầu tháng 9 năm 2013.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện nghiên cứu về phát triển du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng thờ
Mẫu ở Hà Nội tác giả đã kết hợp sử dụng nhiều phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ:
Phƣơng pháp thu thập, xử lý thông tin; phƣơng pháp thực địa. Ngoài ra, các mối
tƣơng quan giữa đề tài nghiên cứu và các nhân tố khác cũng đƣợc xem xét một cách
khách quan, đồng bộ để kết quả nghiên cứu đạt đƣợc chính xác và thực tiễn.
- Phƣơng pháp thu thập tài liệu và xử lý thông tin: đây là phƣơng pháp chủ yếu
trong quá trình nghiên cứu khoá luận dựa trên những nguồn tài liệu tìm hiểu đƣợc về
tín ngƣỡng thờ Mẫu, du lịch trong khuôn khổ tín ngƣỡng Mẫu qua sách báo, internet,
nguồn tƣ liệu của Sở Văn hóa – Thể thao – Du lịch... Qua đó, đánh giá thực trạng phát
triển du lịch tín ngƣỡng ở các điểm du lịch tín ngƣỡng thờ Mẫu.
- Phƣơng pháp thực địa: Đi thực tế tại các điểm tham quan du lịch có tín ngƣỡng
thờ Mẫu trong phạm vi nghiên cứu, qua đó điều tra trực tiếp bằng quan sát, phỏng vấn,
chụp ảnh... đây là hình thƣ́ c nghiên c ứu nhằm khám phá , điều chỉnh và bổ sung các
thang đo, sử dụng kỹ năng phỏng vấn trực tiếp với khách hàng. Các câu hỏi ban đầu
đƣợc thiết kế là bảng hỏi mở để thu thập thêm các thông tin thích hợp từ phía khách
hàng và các chuyên gia. Thực hiện bƣớc này để tìm thêm các thông tin mới, bổ sung
vào mô hình nghiên cứu cũng nhƣ loại bỏ các thông tin, chỉ số không thích hợp nhằm
tạo ra một bảng hỏi phù hợp cho nghiên cứu chính thức.
Các đối tƣợng đƣợc tiến hành thảo luận, phỏng vấn là khách du lịch tại điểm tín
ngƣỡng gồm nhiều đối tƣợng khác nhau, đến đây với nhiều mục đích khác nhau. Việc này nhằm xem xét các yếu tố nào làm hài lòng du khách, du khách hàng mong đợi điều
gì. Bƣớc này thực hiện qua các cuộc phỏng vấn trực tiếp 40 du khách đang hiện diện
tại điểm tín ngƣỡng, trên cơ sở đó điều chỉnh lại các câu hỏi cho phù hợp. Các điểm
khảo sát gồm: đền Dầm, đền Đại Lộ, Phủ Tây Hồ là ba điểm trọng tâm. Tìm hiểu tiềm
năng phát triển du lịch tín ngƣỡng thờ Mẫu, thực trạng phát triển du lịch tín ngƣỡng ở
các điểm du lịch loại này.
- Phƣơng pháp điều tra xã hội học: Qua việc tiếp cận thực tế tại một số điểm di tích
tín ngƣỡng trọng điểm (Đền Dầm, đền Lộ, Phủ Tây Hồ) ở Hà Nội, thực hiện điều tra bằng
bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp khách du lịch nhằm nghiên cứu nhu cầu, xu hƣớng của họ
trong hoạt động tham quan, tìm hiểu, chiêm bái, hành lễ.. và hiểu đƣợc thị trƣờng du lịch
tiềm năng về du lịch tâm linh tín ngƣỡng cho phát triển du lịch.
Bảng câu hỏi này đã ki ểm định lại các thang đo, điều chỉnh lại ngôn ngữ cho dễ
hiểu và rõ ràng, có bổ sung và loại bớt ra các thông tin không phù hợp. Các bảng câu hỏi
đƣợc gửi đến các du khách đã và đang tham gia các hoạt động du lịch tại điểm. Với tổng
số mẫu gửi đến khách hàng là 150, kết quả hồi đáp là 130 phiếu (tỷ lệ 86,7%), trong đó
có 15 mẫu đƣợc xem là không hợp lệ vì bỏ sót, không cho ý kiến các thông tin chính, ý
kiến không rõ ràng. Cuối cùng số phiếu đƣợc đƣa vào phân tích là 115 mẫu.
- Phƣơng pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến trực tiếp từ các chuyên gia và các
báo cáo khoa học của các chuyên gia về bảo tồn, phát huy các giá trị của tín ngƣỡng tại
cơ sở thờ tƣ, đi ̣ ểm phục vụ du lịch nhằm đƣa ra các giải pháp phù hợp với loại hình du
lịch đặc thù này cho phát triển du lịch.
6. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo và phần phụ lục,
phần nội dung của luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Một số vấn đề chung về du lịch và tín ngƣỡng Mẫu
Chƣơng 2: Thực trạng phát triển du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng Mẫu ở Hà Nội Chƣơng 3: Một số đề xuất giải pháp nhằm tăng cƣờng khai thác giá trị của các đền,
phủ thờ Mẫu cho phát triển du lịch
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
1. Lý do chọn đề tài
Du lic̣ h tâm linh là môṭ trong nhƣ̃ng loaị hình du lic̣ h tƣơng đối mớ i , có xu
hƣớ ng phát triển khá rôn ̣ g . Hiên ̣ nay, loại hình du lịch này thƣc ̣ sƣ̣ đã và đang rất phát
triển ở nhiều quốc gia trên thế giới đặc biệt là ở Châu Á nhƣ Ấn Độ, Nhật Bản, Trung
Quốc, Thái Lan. Ở Việt Nam, du lic̣ h tâm linh thƣờ ng gắn vớ i hoạt động hành hƣơng
tớ i các trung tâm tín ngƣỡng tôn giáo , đăc ̣ biêṭ là các trung tâm tín ngƣỡng thờ Mâu ̃
trên khắp cả nƣớ c đã phát triển tƣ̀ rất sớ m và trở thành tâp ̣ tuc ̣ lâu đờ i trong xã hôị . Tuy
nhiên, hoạt động này chƣa thể coi là môṭ loại hình du lịch thƣc ̣ sƣ̣ do sƣ̣ phát triển
manh nha, mang tính cuc ̣ bô ̣điạ phƣơng và thiếu tính hê ̣thống.
Ở Hà Nội, tín ngƣỡng Mẫu có nhiều điều kiện phát triển và trở thành sản phẩm
du lịch đặc thù trong chính sách phát triển du lịch chung của quốc gia. Dƣới góc độ
kinh doanh du lịch thì tín ngƣỡng thờ Mẫu là một tài nguyên văn hóa, một di sản văn
hóa quý giá cần đƣợc khai thác hiệu quả, làm sống dậy truyền thống cha ông vớ i nhƣ̃ng
nét đẹp truyền thống. Việc tổ chức khai thác tốt và phát triển đa dạng các loại hình du
lịch văn hóa, trong đó có du lịch tâm linh bên cạnh các loại hình du lịch khác là động
lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển xứng với tiềm năng du lịch vốn có của Thủ đô. Hơn
thế nữa, việc này sẽ góp phần vào việc bảo tồn và gìn giữ vốn văn hóa truyền thống đặc
sắc của dân tộc trong thời kỳ hội nhập và tƣơng lai của nƣớc nhà một cách bền vững.
Mặc dù vậy, nguồn tài nguyên quý giá này chƣa thực sự trở thành một sản phẩm du
lịch văn hóa.
Để có thể khai thác và sử dụng tối ƣu các giá trị văn hóa của tín ngƣỡng Mâu ̃
cho hoạt động du lịch tín ngƣỡng tôn giáo trở thành một sản phẩm du lịch thực sự thì
việc xây dựng tour, tuyến, nghiên cứu hoàn chỉnh tài liệu về các điểm tham quan tín
ngƣỡng, tuyên truyền quảng bá, giáo dục ý thức cộng đồng và tổ chức các hoạt động
dịch vụ phụ trợ tại các điểm tham quan du lịch văn hóa tín ngƣỡng mang tính đặc thù
này là việc làm hết sức cần thiết.
Với những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Thƣc ̣ tran ̣ g và giải phá p
phát triển du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng thờ Mẫu ở Hà Nội” làm đề tài nghiên
cứu cho luận văn của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Qua nghiên cứu, tác giả đã tìm hiểu đƣợc một số ấn phẩm tài liệu, giáo trình và
luận văn về hai vấn đề chính của luận văn đó là văn hóa tín ngƣỡng tôn giáo và phát
triển du lịch văn hóa. Các tác phẩm này giúp cho ngƣời đọc hiểu sâu sắc và khoa học
hơn về văn hóa dân tộc, văn hóa tín ngƣỡng tôn giáo và phƣơng thức áp dụng vào thực
tiễn phục vụ cho hoạt động du lịch phát triển một cách bền vững, đồng thời là nguồn tƣ
liệu quý giá giúp cho bản thân tác giả nghiên cứu, tìm hiểu phục vụ cho luận văn này.
Tài liệu nghiên cứu về tín ngưỡng Mẫu
Một số tác giả đã nghiên cứu và đƣa ra những lý luận cơ bản về văn hóa tín
ngƣỡng và tín ngƣỡng thờ Mẫu nói chung ở Việt Nam nhƣ:
- Tác giả Ngô Đức Thịnh là chủ biên cuốn “Đạo Mẫu Việt Nam” xuất bản năm
1996, chỉnh sửa bổ sung và tái bản năm 2012 [41]; cuốn “Đạo Mẫu và các hình thức
Saman trong các tộc ngƣời ở Việt Nam và Châu Á” năm 2004 [42] hay cuốn “Lên đồng
- hành trình của thần linh và thân phận” năm 2010 [43]. Ở những tác phẩm này, tác giả
đã từng bƣớc diễn trình về lịch sử phát triển từ tục thờ Nữ thần đến tín ngƣỡng Mẫu và
đƣa ra những luận chứng khẳng định tín ngƣỡng Mẫu ở Việt Nam đã trở thành Đạo Mẫu.
- GS. Vũ Ngọc Khánh, tác giả cuốn “Tín ngƣỡng dân gian Việt Nam” (2001),
tái bản có sửa chữa, đã trình bày khái quát về các tín ngƣỡng dân gian Việt Nam,
trong đó có tín ngƣỡng thờ Mẫu, tín ngƣỡng Tam phủ - Tứ phủ trong tác phẩm này - Tác giả Trƣơng Sĩ Hùng là chủ biên cuốn “Lịch sử tín ngƣỡng Đông Nam Á”
xuất bản năm 2000, tái bản năm 2003 [17]. Trong tác phẩm này, tác giả đã giới thiệu
về tín ngƣỡng thờ Mẫu và lễ hội thờ Mẫu qua đó tác giả kết luận tín ngƣỡng thờ Mẫu ở
Việt Nam mang sắc thái điển hình ở Đông Nam Á.
Trong những tác phẩm của mình, các tác giả Nguyễn Chí Bền (tác giả cuốn
Văn hóa dân gian những phác thả) [7], tác giả Trƣơng Quốc Thắng (tác giả cuốn Lễ hội
dân gian ở Nam bộ) [38], và tác giả Nguyễn Đăng Duy (tác giả cuốn Văn hóa tâm linh) [12]
đã nghiên cứu và đề cập đến tục thờ Mẫu ở Nam bộ và con đƣờng đƣa tín ngƣỡng thờ Mẫu
ở miền Bắc vào miền Nam..
- Năm 2004, tác giả Đặng Văn Lung đƣa ra cuốn “Văn hóa Thánh Mẫu” với rất
nhiều tâm huyết dƣới góc độ văn hóa - lịch sử và văn học, ông đã dẫn chứng khá nhiều
tƣ liệu về các “Mẫu” nhƣng lại chƣa thực sự đặt vấn đề ở góc độ tín ngƣỡng tôn giáo
[23].
- Tác giả Mai Thanh Hải năm 2005 có tác phẩm “Tìm hiểu tín ngƣỡng truyền
thống Việt Nam” với quan điểm thờ Mẫu ở Việt Nam có cội nguồn bản địa và thờ Mẫu
xuất phát từ triết lý nhân sinh [15].
Về phát triển du lịch tín ngưỡng tôn giáo.
Cùng với các tài liệu về tín ngƣỡng và văn hóa tâm linh của các tác giả, nhà
nghiên cứu Việt Nam đã nêu ở trên, còn có một số công trình, tài liệu nghiên cứu về
phát triển du lịch văn hóa tâm linh tín ngƣỡng nhƣ:
- Cuốn sách chuyên khảo “Ứng xử văn hóa trong du lịch” của các tác giả Trần Thúy
Anh (chủ biên), Nguyễn Thu Thủy, Nguyễn Thị Anh Hoa, năm 2010. Cuốn sách đƣơc ̣ các
tác giả đề cập tới việc tính cấp thiết của việc nghiên cứu và áp dụng văn hóa vào hoạt động
du lic̣ h ở V iêṭ Nam thông qua viêc ̣phân tích, diên ̃ trình pháttriển của văn hóavà những ứng
xƣ̉ , sƣ̣ tƣơng tác lân ̃ nhau giƣ̃a văn hóa vớ i các lin ̃ h vƣc ̣ của cuôc ̣ sống tƣ̀ truyền thống đến
hiên ̣ đaị mà trong đó lin ̃ h vƣc ̣ du lic̣ h là môṭ đaị diên ̣ trong thể hiên ̣ văn hóa và ƣ́ ng xƣ̉ văn
hóa của mỗi một dân tộc . Đặc biệt, ở chƣơng III trong mục : Đi tìm câu trả lờ i nhằm han ̣ chế nhƣ̃ng ảnh hƣở ng không tích cƣc ̣ của cách thế ƣ́ ng xƣ̉ ngƣờ i Viêṭ đối vớ i hoaṭ đôn ̣ g du l,ic̣ h
đã thƣc ̣ sƣ̣ là nhƣ̃ng đóng góp vô cùg n thiết thƣc ̣ cho viêc ̣ thúc đẩy phát triển văn hóa tối ƣu
và bền vững trong giai đoạn hội nhập và giao lƣu văn hóa quốc . tế
- Giáo trình Du lịch văn hóa “Chương 2. Các kỹ năng, nghiệp vụ du lịch văn hóa –
mục 3. Đền thờ Mẫu tam tòa”, của các tác giả Trần Thúy Anh (chủ biên), Triệu Thế Việt,
Nguyễn Thu Thủy, Phạm Thị Bích Thủy, năm 2011. Trong đo,́ nhóm tác giả đã đƣa các vấn
đề lý luận về nghiệp vụ du lịch gắn với từng kỹ năng trong việc nghiên cứ,unhân ̣ diên ̣ và
khai thác môṭ cách chi tiết tƣ̀ ng khía can ̣ h , góc độ của các di sản văn hóa đặc biệt là các di
sản văn hóa tâm linh tín ngƣỡng cho hoạt động du lịch nhằm khẳng định tính đặc th , ù thiêng
liêng của di sản văn hóa truyền thống , giúp truyền tụng , phát huy và bảo tồn các giá trị văn
hóa cội nguồn của dân tộ.c
- Luân ̣ án tiến sỹ “Khai thá c cá c giá tri ̣văn hó a truyền thống phuc ̣ vụ phá t triển
du lic ̣ h (Nghiên cứ u trườ ng hơp ̣ là ng Mông Phụ , xã Đường Lâm, Thị xã Sơn Tây, Tỉnh
Hà Tây)”, tác giả Đào Duy Tuấn, năm 2012.
- Luận văn thạc sỹ “Tổ chức hoạt động du lic ̣ h t ại các di tích thờ Mẫu trên đia ̣
bàn Hà Nội (Qua nghiên cứu trường hợp phủ Tây Hồ)”, tác giả Nguyễn Quang Trung,
năm 2014.
Các luận án, luân ̣ văn về du lic̣ h văn hóa và du lịch tín ngƣ ỡng trên cũng tập
trung nghiên cứu về các giá tri ̣văn hóa đăc ̣ sắc truyền thống vớ i hoaṭ đôn ̣ g du lic̣ h và
việc triển khai các phƣơng pháp tổ chức hƣớng dẫn, tham quan cho khách du lịch tại
các điểm du lịch văn hóa tín ngƣỡng đăc ̣ thù và đƣa ra các giải pháp phù hợp nhằm góp
phần phát triển bền vững cho phát triển ngành du lịch Việt Nam nói chung, du lịch văn
hóa và du lịch tâm linh tín ngƣỡng nói riêng.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích: + Vận dụng những kiến thức đã học, hệ thống hóa các vấn đề về cơ sở lý luận, tín
ngƣỡng thờ Mẫu của ngƣời Việt vùng châu thổ sông Hồng, Hà Nội. Xác định những
giá trị có thể khai thác cho phát triển du lịch tại các điểm tín ngƣỡng loại này.
+ Từ lý luận và thực tiễn khai thác du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng Mẫu ở Hà Nội,
đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh hoạt động du lịch dựa trên việc khai thác các giá
trị của các điểm tín ngƣỡng thờ Mẫu tại Hà Nội.
- Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiến về tín ngƣỡng, tín
ngƣỡng thờ Mẫu, những cơ sở hình thành và tồn tại của tín ngƣỡng thờ Mẫu, những
quan niệm về con ngƣời và cuộc sống con ngƣời biểu hiện trong tín ngƣỡng thờ Mẫu
của ngƣời Việt vùng châu thổ sông Hồng, Hà Nội.
+ Xác định những nội dung , giá trị phục vụ du lịch trên phƣơng diện hoạt động
tham quan, hƣớng dẫn khách du lịch tại các điểm tín ngƣỡng thờ Mẫu của ngƣời Việt
vùng châu thổ sông Hồng, Hà Nội.
+ Phân tích đánh giá thực trạng khai thác các giá trị của các điểm tín ngƣỡng
thờ Mẫu ở Hà Nội cho phát triển du lịch.
+ Đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh khai thác các giá trị của các điểm tín
ngƣỡng thờ Mẫu ở Hà Nội cho phát triển du lịch.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
+ Những giá trị văn hóa trong tín ngƣỡng Mẫu Tam phủ - Tứ phủ, các đền, phủ,
điện thờ tƣ̣ Mẫu và các không gian trƣng bày về tín ngƣỡng Mẫu của ngƣời Việt ở khu
vực Hà Nội: tục thờ, kiến trúc, nghệ thuật diễn xƣớng, lễ hôị , sinh hoạt cộng đồng….
+ Hoạt động tham quan - du lịch tại các đền thờ Mẫu, các điểm tham quan, bảo
tàng có không gian trƣng bày và giớ i thiêu ̣ về tín ngƣỡng Mẫu tại Hà Nội.
- Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian : Các điểm di tích tín ngƣỡng Mẫu tại Hà Nội , luận văn tập
trung nghiên cứu trƣờng hợp tại các đền Dầm (Xâm Dƣơng) và đền Đại Lộ thuộc xã
Ninh Sở , Huyện Thƣờng Tín, Hà Nội; phủ Tây Hồ và một số ngôi c hùa có ban thờ
Mâu ̃ ở Hà Nội.
+ Về thờ i gian : Tác giả tiến hành nghiên cứu và thực hiện luân ̣ văn tron g thờ i
gian tƣ̀ đầu tháng 9 năm 2013.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện nghiên cứu về phát triển du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng thờ
Mẫu ở Hà Nội tác giả đã kết hợp sử dụng nhiều phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ:
Phƣơng pháp thu thập, xử lý thông tin; phƣơng pháp thực địa. Ngoài ra, các mối
tƣơng quan giữa đề tài nghiên cứu và các nhân tố khác cũng đƣợc xem xét một cách
khách quan, đồng bộ để kết quả nghiên cứu đạt đƣợc chính xác và thực tiễn.
- Phƣơng pháp thu thập tài liệu và xử lý thông tin: đây là phƣơng pháp chủ yếu
trong quá trình nghiên cứu khoá luận dựa trên những nguồn tài liệu tìm hiểu đƣợc về
tín ngƣỡng thờ Mẫu, du lịch trong khuôn khổ tín ngƣỡng Mẫu qua sách báo, internet,
nguồn tƣ liệu của Sở Văn hóa – Thể thao – Du lịch... Qua đó, đánh giá thực trạng phát
triển du lịch tín ngƣỡng ở các điểm du lịch tín ngƣỡng thờ Mẫu.
- Phƣơng pháp thực địa: Đi thực tế tại các điểm tham quan du lịch có tín ngƣỡng
thờ Mẫu trong phạm vi nghiên cứu, qua đó điều tra trực tiếp bằng quan sát, phỏng vấn,
chụp ảnh... đây là hình thƣ́ c nghiên c ứu nhằm khám phá , điều chỉnh và bổ sung các
thang đo, sử dụng kỹ năng phỏng vấn trực tiếp với khách hàng. Các câu hỏi ban đầu
đƣợc thiết kế là bảng hỏi mở để thu thập thêm các thông tin thích hợp từ phía khách
hàng và các chuyên gia. Thực hiện bƣớc này để tìm thêm các thông tin mới, bổ sung
vào mô hình nghiên cứu cũng nhƣ loại bỏ các thông tin, chỉ số không thích hợp nhằm
tạo ra một bảng hỏi phù hợp cho nghiên cứu chính thức.
Các đối tƣợng đƣợc tiến hành thảo luận, phỏng vấn là khách du lịch tại điểm tín
ngƣỡng gồm nhiều đối tƣợng khác nhau, đến đây với nhiều mục đích khác nhau. Việc này nhằm xem xét các yếu tố nào làm hài lòng du khách, du khách hàng mong đợi điều
gì. Bƣớc này thực hiện qua các cuộc phỏng vấn trực tiếp 40 du khách đang hiện diện
tại điểm tín ngƣỡng, trên cơ sở đó điều chỉnh lại các câu hỏi cho phù hợp. Các điểm
khảo sát gồm: đền Dầm, đền Đại Lộ, Phủ Tây Hồ là ba điểm trọng tâm. Tìm hiểu tiềm
năng phát triển du lịch tín ngƣỡng thờ Mẫu, thực trạng phát triển du lịch tín ngƣỡng ở
các điểm du lịch loại này.
- Phƣơng pháp điều tra xã hội học: Qua việc tiếp cận thực tế tại một số điểm di tích
tín ngƣỡng trọng điểm (Đền Dầm, đền Lộ, Phủ Tây Hồ) ở Hà Nội, thực hiện điều tra bằng
bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp khách du lịch nhằm nghiên cứu nhu cầu, xu hƣớng của họ
trong hoạt động tham quan, tìm hiểu, chiêm bái, hành lễ.. và hiểu đƣợc thị trƣờng du lịch
tiềm năng về du lịch tâm linh tín ngƣỡng cho phát triển du lịch.
Bảng câu hỏi này đã ki ểm định lại các thang đo, điều chỉnh lại ngôn ngữ cho dễ
hiểu và rõ ràng, có bổ sung và loại bớt ra các thông tin không phù hợp. Các bảng câu hỏi
đƣợc gửi đến các du khách đã và đang tham gia các hoạt động du lịch tại điểm. Với tổng
số mẫu gửi đến khách hàng là 150, kết quả hồi đáp là 130 phiếu (tỷ lệ 86,7%), trong đó
có 15 mẫu đƣợc xem là không hợp lệ vì bỏ sót, không cho ý kiến các thông tin chính, ý
kiến không rõ ràng. Cuối cùng số phiếu đƣợc đƣa vào phân tích là 115 mẫu.
- Phƣơng pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến trực tiếp từ các chuyên gia và các
báo cáo khoa học của các chuyên gia về bảo tồn, phát huy các giá trị của tín ngƣỡng tại
cơ sở thờ tƣ, đi ̣ ểm phục vụ du lịch nhằm đƣa ra các giải pháp phù hợp với loại hình du
lịch đặc thù này cho phát triển du lịch.
6. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo và phần phụ lục,
phần nội dung của luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Một số vấn đề chung về du lịch và tín ngƣỡng Mẫu
Chƣơng 2: Thực trạng phát triển du lịch tại một số điểm tín ngƣỡng Mẫu ở Hà Nội Chƣơng 3: Một số đề xuất giải pháp nhằm tăng cƣờng khai thác giá trị của các đền,
phủ thờ Mẫu cho phát triển du lịch
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links