A/ ĐẶT VẤN ĐỀ
B/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I/ PHÂN TÍCH KỸ NĂNG LĂNG NGHE
1. Khái niệm lắng nghe và kỹ năng lắng nghe
2. Các mức độ lắng nghe
3. Vai trò của lắng nghe
II/ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẮNG NGHE
III/ LIÊN HỆ VỚI THỰC TIỄN LẮNG NGHE CỦA BẢN THÂN
C/ KẾT THÚC VẤN ĐỀ
1
1
1
1
1
2
3
6
10
12
A/ ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngạn ngữ Nga có câu: "Con người mất 3 tuổi để học nói nhưng phải
mất cả cuộc đời để học lắng nghe". Thực vậy, lắng nghe không phải là bản
năng mà là nghệ thuật, kỹ năng cần rèn luyện lâu dài. Kỹ năng lắng
nghe là một trong những kỹ năng quan trọng trong việc phát triển mối quan
hệ thông qua giao tiếp . Làm thế nào để lắng nghe tốt là một việc không thể
thiếu trong việc nâng cao hiệu quả công việc và chất lượng trong những mối
quan hệ với người khác. Bài viết dưới đây là một vài ý kiến bàn luận của
nhóm về đề tài “Phân tích kỹ năng lắng nghe. Liên hệ với thực tiễn giao
tiếp của bản thân”.
B/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I/ PHÂN TÍCH KỸ NĂNG LĂNG NGHE
1.
1.1.
Khái niệm lắng nghe và kỹ năng lắng nghe
Lắng nghe:
Người ta thường nói: “Nói là bạc, im lặng là vàng, lắng nghe là kim
cương”. Vậy thế nào là lắng nghe?
Bình thường chúng ta nghe thấy những tiếng còi, xe cộ hay những tiếng
nói ngoài kia trong một phút. Những gì ta nghe được là đó gọi là nghe thấy.
Nghe thấy là quá trình 2ong âm đập vào màng nhĩ và chuyển lên não. Nghe
thấy là quá trình hoàn toàn tự nhiên từ khi bạn sinh ra đã như vậy rồi. Lúc ngủ
thì quá trình đó vẫn xảy ra.
Nhưng khi chúng ta nhắm mắt lại và cố nghe xem người ở phòng bên
cạnh đang nói gì? Đây chính là quá trình lắng nghe. Quá trình này nối tiếp
ngay sau quá trình nghe thấy. Nó biến đổi sóng âm thanh thành ngữ nghĩa.
Quá trình này cần sự tập trung và chú ý rất cao. Hay nói cách khách chúng ta
tập trung nghe cô giáo giảng bài một cách chăm chú với chú ý bên trong. Học
sinh nghe cô giáo giảng bài cũng gọi là lắng nghe nhưng có thể hiểu hoặc
không. Lắng nghe cũng là một phần của giao tiếp, nhưng thực tế trong giao
tiếp ta chỉ dùng 25 – 30% để lắng nghe người khác nói.
2
Như vậy, lắng nghe là một phần của giao tiếp, là quá trình tập trung
chú ý để giải mã sóng âm thanh thành ngữ nghĩa.
1.2.
Kỹ năng lắng nghe là gì?
Lắng nghe là động thái im lặng đón nhận mọi thông tin từ người nói.
Có thể là hiểu vấn đề hay không hiểu vấn đề. Đó là một thực tế. Vậy “kỹ
năng lắng nghe là gì?”. Người nghe bình thường sẽ nghe bằng hai tai nhưng
người có kỹ năng lắng nghe sẽ nghe bằng cái đầu của mình. Sở dĩ như vậy vì
ngoài sự im lặng của đôi tai nghe trực tiếp, họ còn nghe bằng ánh mắt bằng sự
phân tích tổng hợp để nhận biết thông tin một cách nhiều chiều, hiểu rõ hơn
về lượng thông tin vừa thu thập được từ người được truyền đạt. Nói cách
khách người có kỹ năng lắng nghe là người vận hành bộ não của mình cùng
với đôi tai. Người có kỹ năng lăng nghe thực sự sẽ tạo cảm giác thân thiện
gần gũi với người đang nói và người xung quanh. Khi đó người nói sẽ cảm
thấy vấn đề của mình đang nói đang được đối phương quan tâm, đón nhận
một cách nghiêm túc.
Như vậy, “kỹ năng lắng nghe” là sự tiếp nhận thông tin từ người nói
một cách chủ động với sự tập trung và biết kết hợp thính giác nghe trực
tiếpvới ánh mắt bằng sự phân tích tổng hợp để nhận biết thông tin một cách
nhiều chiều, hiểu rõ hơn về lượng thông tin vừa thu thập được từ người được
truyền đạt.
2.
Các mức độ lắng nghe
Tiến sĩ Keith ferrazzi chuyên gia bậc thầy giao tiếp miêu tả các chúng
ta lắng nghe theo 4 kiểu khách nhau:
+ Giả vờ nghe: là hình thức nghe mà không thực sự chú ý trong khi
tâm trí đang bận rộn với việc khác, người giả vờ nghe để làm người khác
quan tâm bằng cách lặp đi lặp lại một cách máy móc và đôi khi không đúng
chỗ như: “ừ, đúng, đúng…”.
3
+ Nghe có chọn lọc: chỉ nghe phần mình quan tâm, cách nghe này khó
có hiệu quả cao vì nghe không theo dõi liên tục nên không nắm hết ý nội dung
của người đối thoại đưa ra.
+ Chăm chú nghe, tập trung chú ý và sức lực vào những lời mình nghe
được để hiểu họ.
+ Nghe thấu cảm: còn rất ít người thực hiện mức độ nghe này, đây là
hình thức nghe cao nhất, là đặt mình vào vị trí, tình cảnh của người khác để
hiểu được họ có cảm nghĩ như thế nào. Khi nghe thấu cảm bạn sẽ đi sâu vào ý
kiến của người khác, qua đó bạn phát hiện, bạn nhìn cuộc đời theo cách nhìn
của người khác, bạn hiểu được tâm tư tình cảm của họ.
Dưới đây là sự minh họa bằng sơ đồ các mức độ lắng nghe:
3.
Vai trò của lắng nghe
Lắng nghe có vai trò rất quan trọng trong giao tiếp, là một trong
những yếu tố quyết định sự thành công trong công việc của con người. Bởi lẽ:
Thứ nhất, lắng nghe giúp cho con người thu thập thông tin từ đó nhân
ra ý của người khác không thể hiện bằng lời nói. Để thu thập thông tin thì con
người có rất nhiều cách khác nhau như: thông qua giao tiếp với người khác;
4
thông qua sách báo; thông qua truyền hình... Nhưng cách thu thập thông tin
nhiều nhất và hiệu quả nhất đó chính là thông qua quá trình giao tiếp với
người khác. Trong quá trình giao tiếp đó thì phương tiện được mọi người sử
dụng nhiều nhất đó chính là thông qua ngôn ngữ hay lời nói. Cuộc sống có rất
nhiều màu sắc khác nhau và con người cũng thế. Mỗi người có cách sử dụng
ngôn ngữ nói để biểu hiện thông tin khác nhau. Có người thì dùng ý muốn nói
hay thông tin được diễn đạt trực tiếp nêu trong lời nói. Nhưng lại có những
người không dùng lời nói trực tiếp mà muốn hiểu được ẩn ý trong lời nói của
họ thì cần lắng nghe. Khi lắng nghe chúng ta sẽ tập trung cao độ để tiếp
nhận thông tin và dùng trí óc mình để suy nghĩ tìm ra ý nghĩa ẩn ý thực sự
trong lời nói của đối phương.
Thứ hai, lắng nghe còn giúp ta thiết lập được mối quan hệ tốt. Khi
chúng ta chý ý lắng nghe người khác là chúng ta thể hiện sự quan tâm, tôn
trọng của mình đối với người ấy, từ đó chúng ta sẽ tạo ra sự đồng cảm, tương
giao lẫn nhau. Bạn sẽ cảm giác như thế nào nếu khi giao tiếp với bạn mà đối
phương không lắng nghe những điều bạn nói? Chắc chắn bạn cảm giác họ
không tôn trọng bạn và bạn không muốn giao tiếp với người đó nữa. Ngược
lại nếu bạn là người đang có chuyện không vui, có bực bội trong người khi đó
bạn muốn được chia sẻ với ai đó. Lúc này có một người lắng nghe bạn nói thì
bạn cảm giác thế nào? Tất nhiên là bạn cảm nhận được sự quan tâm, sự tôn
trọng của bạn người đó dành cho bạn. Thông qua sự lắng nghe, sự chia sẻ đó
mọi người hiểu nhau hơn đồng cảm với nhau hơn từ đó mối quan hệ của họ
ngày càng gắn bó và tốt đẹp hơn.
Thứ ba, lắng nghe sẽ giúp chúng ta có thể tìm ra giải pháp tối ưu để
giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Khi các bên cùng nhau lắng nghe thì
mọi người sẽ hiểu vấn đề đầy đủ, toàn diện và sâu sắc hơn để từ đó đề xuất
những giải pháp tối ưu cho vấn đề cần giải quyết như: đưa ra câu trả lời hợp
lý, giải quyết xung đột, tranh chấp, thuyết phục mọi người, đưa ra quyết
định... Chẳng hạn như đối với luật sư tư vấn vụ án xin ly hôn thì lắng nghe
5
thân chủ mình trình bày vấn đề giúp họ hiểu được vụ án đó như: lý do mà
người đó yêu cầu ly hôn, mâu thuẫn giữa hai người có thực sự sâu sắc đến
mức phải ly hôn không. Sau khi ly hôn thì vấn đề tài sản, con cái giải quyết
thế nào... Từ đó luật sư có thể đưa ra những lời tư vấn chuyên môn cho thân
chủ mình: có thể tình trạng chưa đến mức phải ly hôn thì không nên ly hôn;
nếu mâu thuẫn đã đến mức trầm trọng không thể tiếp tục cuộc hôn nhân thì tư
vấn cho thân chủ về trình tự thủ tục, chuẩn bị chứng cứ và hướng giải quyết
việc phân chia tài sản, quyền nuôi dưỡng con cái...
Thứ tư, lắng nghe giúp chúng ta tăng cường hợp tác từ đó mở rộng
mạng lưới hợp tác. Khi chú ý lắng nghe đối phương trình bày thì ta có thể
hiểu vấn đề hơn và hai bên có dễ đồng cảm, chia sẻ với nhau từ đó có tin
tưởng nhau hơn và mở rộng quan hệ hợp tác với nhau. Mỗi một người là một
mắt xích trong quan hệ hợp tác, vì vậy mà ở mắt xích nào cũng tăng cường sự
hợp tác chặt chẽ thì sẽ tạo nên một mạng lưới hợp tác rộng rãi,bền vững.
Thứ năm, lắng nghe giúp tăng tính hiệu quả của việc giải quyết vấn
đề. Khi chú ý lắng nghe thì chúng ta có thể nắm bắt nhanh chóng, chính xác,
khách quan. Vì khi đó chúng ta không chỉ nghe bằng tai mà còn có sự quan
sát cử chỉ động tác và nảy sinh suy nghĩ, dẫn tới có thể xem xét vấn đề một
cách toàn diện, khách quan, cho nên thông tin mà chúng ta nhận được sẽ
chính xác hơn rất nhiều so với trường hợp chúng ta không chú ý lắng nghe.
Theo các nghiên cứu khoa học hiện nay, thông tin được thể hiện ra bên ngoài
thì 55% thông qua cử chỉ hành động, 38 % là tốc độ nói và ngôn từ chỉ chiếm
7%. Như vậy, ta thấy thông tin được biểu thị nhiều nhất qua cử chỉ của người
nói.Vậy để hiểu chính xác, khách quan thông tin thì chúng ta phải chú ý lắng
nghe quan sát hành động cử chỉ của đối phương giao tiếp. Mặt khác khi chúng
ta chú ý lắng nghe thì sẽ tránh được tình trạng nghe nhầm, nghe không đầy đủ
thông tin dẫn đến việc thu thập thông tin thiếu chính xác khiến chúng ta
không hiểu hay hiểu sai vấn đề, khi đó chúng ta lại phải yêu cầu người nói
nói lại hay mất thời giờ để suy nghĩ về thông tin đó gây tốn kém thời gian.
6
Nói tóm lại, lắng nghe có vai trò rất quan trọng trong hoạt động nghề
luật cũng như trong đời sống. Lắng nghe là chìa khóa giúp con người có thể
mở cửa trái tim con người. Chính vì vậy mà chúng ta cần rèn luyện kĩ
năng lắng nghe.
II/ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẮNG NGHE
Trong thực tế có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc lắng nghe của cá
nhân như: thái độ lắng nghe, trình độ học vấn của người nghe, đặc điểm tâm
sinh lý của người nghe, môi trường, giọng nói, ngôn ngữ, tuổi tác của người
nói... Chẳng hạn người nói có giọng nói dễ nghe thì sẽ cuốn hút người nghe
và làm cho mọi người chú ý nghe hơn người nói ngọng hay dùng từ địa
phương thì người nghe sẽ không hiểu và không muốn nghe nữa. Ngoài ra.
những thói quen xấu như: lười suy nghĩ, cắt ngang lời của người nói, giả vờ
chú ý... đã làm giảm đi hiệu quả của lắng nghe. Vì vậy mà để rèn luyện được
kĩ năng lắng nghe thì cá nhân phải trải qua sự rèn luyện. Chu trình của lắng
nghe:
Sau đây nhóm xin trình bày cách rèn luyện kĩ năng lắng nghe.
•
Thứ nhất: Thái độ lắng nghe
Thái độ lắng nghe bao gồm sự tiếp xúc bằng mắt, nhìn về hướng người
đối diện, khẽ gật đầu mỗi khi muốn thể hiện sự đồng ý hay tán thành. Những
cử chỉ đó phải được thực hiện nhịp nhàng theo lời nói, và phải phù hợp với
7
thông tin đang trình bày. Thái độ lắng nghe ảnh hưởng rất lớn đến người nói,
nếu người nghe có thái độ lắng nghe tích cực sẽ kích thích người nói diễn đạt
tốt nhất ý kiến, quan điểm của họ vì thái độ lắng nghe của người nghe thế
hiện sự tôn trọng đối với người nói. Không nên đánh giá thấp hay tỏ ra coi
thường những gì đang lắng nghe, ví dụ: Không nên có thái độ thờ ơ, hững hờ
trước những điều đã biết rõ hay đã nghe qua, vì chưa chắc những điều bạn đã
nghe, đã biết thì sẽ không còn điều gì mới lạ nữa, hay chưa chắc bạn đã hiểu
hết về điều đó. Vẻ mặt cũng không được lộ sự thiếu tôn trọng hay sự xao
nhãng. Nếu có điều không đồng ý với người nói thì hãy đợi cho đến khi họ
trình bày hết quan điểm của mình.
• Thứ hai: Sự tập trung
Yếu tố đầu tiên để lắng nghe hiệu quả đối tác giao tiếp là tập trung. Tập
trung có nghĩa là trong một thời điểm chỉ làm một việc. Nhiều người tin
tưởng vào khả năng có thể làm tốt nhiều việc cùng một lúc hay một lý do
nào đó: thói quen, đang có việc bận … nhưng thực sự việc tiếp nhận thông tin
từ người nói sẽ bị giảm đi rất nhiều khi người nghe để một việc khác xen vào,
điều này là một phần không nhỏ dẫn đến việc giao tiếp không thành công.
Trong cùng một vấn đề có thể có rất nhiều cách hiểu khác nhau do nhận
thức, kiến thức mỗi người là khác nhau, điều đó không có nghĩa là một vấn đề
chỉ có duy nhất một cách hiểu đúng và những cách hiểu khác là sai. Tâm lý
của con người là cho những gì mình biết là đúng và có thái độ cảnh giác khi
tiếp xúc với những ý kiến trái chiều. Ngay trong việc truyền tải thông điệp từ
người này sáng người khác cũng có thể nảy sinh những cách hiểu khác nhau,
hãy tập trung lắng nghe để tìm ra được những điểm khác và giống, phát hiện
ra ý nghĩa thực sự từ những thông tin nhận được. Tập trung lắng nghe cũng là
biểu hiện tôn trọng người nói, giúp người nói có thêm sự tin tưởng để giao
tiếp một cách cởi mở hơn.
• Thứ ba: Sự phản hồi
8
Điều này có nghĩa là bạn đang muốn xác định lại những cảm nghĩ mà
người đối diện đã thể hiện thông qua bài đối thoại vừa rồi. Khi trò chuyện, ai
cũng đều muốn người khác lắng nghe suy nghĩ của mình, do đó hãy sử dụng
những kỹ thuật để khiến cho họ biết rằng bạn cũng đang thực sự chăm chú
lắng nghe. Sự phản hồi có thể được thể hiện bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ:
- Để hiểu được thông điệp của người gửi, yêu cầu người nghe phải xác
định lại thông điệp bằng cách trình bày lại nội dung của người nói theo cách
hiểu của mình hay bằng cách đặt câu hỏi để xác nhận. VD: Xác định cảm
xúc của người nói qua những câu: Dường như bạn đang …; Bạn đang cảm
thấy … phải không; … Xác định lại nội dung mà người nói muốn truyền đạt:
Ý bạn là thế này …; tui hiểu thế này có đúng không; … Về cùng một vấn đề,
có thể có nhiều cách hỏi phản hồi khác nhau: trực tiếp hay gián tiếp. Hãy
dùng chúng thường xuyên trong cuộc đối thoại.
- Ngoài những cách nói như trên, việc sử dụng những từ đệm: dạ, vâng
ạ, thế ạ, thật sao, phải không, … một cách hợp cũng là một cách phản hồi tích
cực thể hiện mình đang chăm chú lắng nghe ra hiểu cũng như thấy thích thú
với vấn đề đang được đề cập đến
- Để thể hiện sự chăm chú lắng nghe của mình, những biểu hiện phi
ngôn ngữ cũng là rất quan trọng. Nhìn vào mắt người nói, hơi rướn người về
phía họ hay những cái gật đầu khi đồng tình với quan điểm nào đó … là
những biểu hiện phi ngôn ngữ thường được sử dụng, thể hiện sự tích cực
tham gia và thấy hứng thú với những gì mình đang nghe. Nên tránh nhìn quá
chăm chú vào người nói hay có những hành động riêng như xem đồng hồ,
nghịch những đồ vật ... ngả người vào ghế khi ngồi … vì đây đều là những
biểu hiện không tích cực, thể hiện sự không thích thú, cảm giác nhàm chán
với vấn đề mà người nói đang nói.
• Thứ tư: Đặt câu hỏi
Có nhiều cách đặt câu hỏi khác nhau:
- Theo cách đặt câu hỏi thì có câu hỏi mở và câu hỏi đóng.
9
- Theo cách trả lời thì có câu hỏi trực tiếp và gián tiếp.
- Theo định hướng thì có câu hỏi định hướng và câu hỏi chiến lược.
Việc đặt câu hỏi đúng có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn vấn đề người
chúng ta đang giao tiếp quan tâm, nhưng nếu đặt câu hỏi sai thì có thể buổi
nói chuyện sẽ kết thúc không tốt đẹp. Nếu một người thanh niên đang mong
chờ sự thông cảm về sau khi mất việc làm hay sau cuộc chia tay với người
yêu, nhưng câu hỏi dành cho anh ta là: “Tại sao anh lại để mất một công việc
như thế? Anh không thể làm tốt hơn sau”; hay “Tại sao anh lại để cô ấy ra
đi? Đó là một cô gái tuyệt đẹp”, thì anh ta sẽ càng buồn hơn vì cảm giác mình
là một người thất bại. Trong hầu hết các trường hợp, người nói không muốn
được hỏi những câu bắt đầu bởi: “Tại sao…” vì thường thường những câu
như thế là những câu hỏi đóng mang ý nghĩa trách móc hay phê bình. Những
câu hỏi tốt sẽ là: “Anh cảm giác thế nào về chuyện đó?”, “Điều đó có nghĩa gì
đối với anh?”, “Tiếp theo anh sẽ làm gì?” Tất cả những ví dụ này đều nhằm
khơi gợi để khám phá chứ không hề có ý đánh giá hay nhận xét gì cả.
Câu hỏi đặt ra cũng sẽ tốt hơn nếu mang ý nghĩa gợi mở, giúp người nói
nảy sinh những ý tưởng mới. Cũng với ví dụ chàng trai vừa mất việc làm,
những câu hỏi như: “Anh có thể làm những việc … chứ?”… Kèm theo những
câu hỏi có thể là những lời khích lợi, động viên.
Một trong những các đặt câu hỏi thường được áp dụng là: Đầu tiên, hỏi
những câu hỏi bắt buộc phải hỏi làm trọng tâm, sau đó là những câu cần hỏi,
nếu còn thời gian mới đến các câu nên hỏi, các câu nêu hỏi là những câu
mang tính chất tìm hiểu thêm. Các câu hỏi nên xoay quanh các từ khóa như:
Nếu, Ai, Tại sao, Cái gì, Khi nào, Cách nào … Nên dùng những từ có mức độ
nhẹ, không mang tính áp đặt như: Theo ý kiến tui thì, theo cảm nhận tui thì…
Khi người nói trả lời câu hỏi thì cần lắng nghe để xem thái độ của họ với câu
hỏi của mình như thế nào.
10
Nên đặt những câu hỏi ngắn gọn, cụ thể vào vấn đề, tốt nhất mỗi một
vấn đề là một câu hỏi. Tập cho mình tư duy làm chủ để dẫn dắt vấn đề trong
các cuộc đối thoại.
• Thứ năm: Sự im lặng
Luôn luôn đặt những câu hỏi hay có những cử chi phi ngôn ngữ, ngôn
ngữ để phản hồi lại những gì người nói đang nói là điều quan trọng nhưng
không phải lúc nào cũng có thể áp dụng điều đó. Một người biết lắng nghe
cần có những khoảng lặng đan xen với những phản hồi. Thỉnh thoảng, chờ
đợi vài phút trong im lặng sẽ giúp người nói có thể khai thác hết những cảm
xúc thầm kín trong lòng. Làm chủ được sự im lặng, điều đó có nghĩa là bạn đã
thành công. Rèn luyện những kỹ năng này để trở thành một người lắng nghe
tốt, nhưng một người như thế không có nghĩa là họ không thể diễn tả những
cảm xúc của họ để đáp lại. Phải có lúc nào đó để nói, và lắng nghe. Sự quan
tâm đến người khác thể hiện ở chỗ, bạn cố gắng lắng nghe họ khi họ đang
trong tình trạng khủng hoảng. Những kỹ thuật này rất quan trọng và cực kỳ
hiệu quả nếu bạn muốn phát triển mối quan hệ bạn bè thân thiết hay có thể là
quan hệ tình cảm. Cố gắng lắng nghe sẽ giúp bạn nâng cao khả năng hiểu và
thông cảm mọi người, cũng như có cải thiện những kỹ năng giao tiếp tổng
quát.
III/ LIÊN HỆ VỚI THỰC TIỄN LẮNG NGHE CỦA BẢN THÂN
Lắng nghe có vai trò cực kì quan trọng đối với tất cả mọi người trong
cuộc sống cũng như trong công việc. Đối với sinh viên trường luật, kĩ năng
lắng nghe là một trong những kĩ năng không thể thiếu được.
Qua nhóm nghiên cứu và tự thể nghiệm bản thâ, chúng tui nhận thấy,
đa phần sinh viên luật nói riêng và con người nói chung không có kỹ năng
lắng nghe hiệu quả vì các nguyên nhân chủ yếu sau:
-
Thái độ lắng nghe chưa tốt: đôi khi bạn lắng nghe nhưng với một thái
độ không tiếp thu mà nghĩ rằng đã biết vấn đề đó rồi nên không cần nghe lại,
11
hay như khi lắng nghe bạn chỉ chú tâm tìm ra những khuyết điểm của người
nói mà không có tinh thần xây dựng.
-
Không chuẩn bị: điều này có thể làm giảm rất nhiều hiệu quả lắng
nghe. Do ta không kịp chuẩn bị hay mường tượng điều mình sắp nghe được
nên sẽ không kịp chuẩn bị tinh thần tiếp thu vấn đề đó hay nhập tâm được vào
lời người nói.
-
Hay do làm những việc khác trong lúc lắng nghe: Đây có lẽ là điều
nhiều sinh viên gặp phải, họ nghĩ trong lúc lắng nghe ta không có gì làm nên
thường làm các việc khác cùng lúc dẫn đến việc xao nhãng việc tập trung lắng
nghe, ví dụ: quay bút, nhắn tin,…
-
Không gian và thời gian chưa hợp lý: Một trong những điều làm bạn
không thể lắng nghe tốt là do môi trường xung quanh. Thí dụ, tiếng ồn của
công trường xây dựng, máy móc, xe cộ,… rất dễ thu hút sự chú ý của sinh
viên, dẫn tới việc lắng nghe bài giảng bị ngắt quãng.
Chính vì những lí do trên, nhóm cho rằng trước khi lắng nghe điều cần
làm là phải xác định trước mục đích nghe và tạo cho mình một mong muốn là
được nghe. Chuẩn bị những thông tin cần thiết trước khi nghe, đơn cử như: để
có một buổi nghe giảng tốt thì trước khi lên lớp sinh viên phải chuẩn bị bài ở
nhà, đọc giáo trình và các tài liệu có liên quan, ghi ra giấy nhớ những điều
mình chưa hiểu hay gạch chân những câu từ trong sách mà mình đánh giá là bất
hợp lý... Đây là bước chuẩn bị vô cùng quan trọng để việc lắng nghe bài giảng
của sinh viên đạt hiệu quả cao. Trong quá trình nghe giảng ở lớp thì chúng ta
phải lắng nghe một cách chủ động, hướng sự chú ý vào thầy cô và những gì
thầy cô đang giảng. Tạo một môi trường tốt để nghe như không được nói
chuyện riêng trong giờ học mà luôn giữ trật tự, cài đặt điện thoại ở chế độ
rung hay tắt điện thoại,... Luôn giữ khoảng cách hợp lý từ chỗ ngồi đến bục
giảng để có thể nghe rõ bài giảng bởi vì nếu ngồi ở xa bục giảng thì hiệu quả
nghe rất thấp, nhưng ngồi quá gần sẽ ảnh hưởng tới thị lực của bạn. Lựa chọn
tư thế ngồi phù hợp: ngồi thẳng lưng không gục xuống bàn, không nằm ngủ
12
trong giờ học, không lấy tay chống cằm, không đan tay trước mặt, mắt hướng
lên bảng hay hướng vào thầy cô… Chú ý nhìn lên bảng nếu như thầy cô viết
lên bảng. Luôn tập trung chú ý lắng nghe cố gắng loại bỏ hết các yếu tố ảnh
hưởng đến việc lắng nghe và làm cho mình sao nhãng. Có đầy đủ công cụ học
tập để sẵn sàng ghi chép lời giảng của thầy cô. Phải cố gắng tìm ra ý chính,
trốt lại vấn đề và ghi chép đầy đủ.Trong quá trình nghe giảng nếu chỗ nào
không hiểu thì trực tiếp nhờ thầy cô giải đáp hay vào giờ thảo luận hay giờ
tư vấn... Khi thầy cô hỏi bài thì mạnh dạn, hăng hái đưa ra ý kiến của mình.
Trong quá trình lắng nghe thầy cô giảng bài thì phải luôn đặt câu hỏi về bài.
Thỉnh thoảng gật đầu hay mỉm cười hợp lý để cho biết rằng bạn luôn lắng
nghe thầy cô.
Nhưng trên thực tế bản thân các thành viên trong nhóm vẫn chưa thực
sự rèn luyện cho mình một kĩ năng lắng nghe tốt. Nhiều khi còn đã chưa
chuẩn bị bài thật tốt ở nhà nên đôi khi việc lắng nghe thầy cô giảng bài vẫn
chưa đạt hiệu quả cao, cần rèn luyện nhiều.
C/ KẾT THÚC VẤN ĐỀ
Từ những phân tích trên đây, chúng ta đã có thể hiểu thấu đáo hơn về
kỹ năng lắng nghe và một số cách thức để rèn luyện nó. Đây là kỹ năng vô
cùng cần thiết đối với mỗi người nói chung và đặc biệt là đối với những người
“cầm cân nảy mực” trong tương lai. Không có một chuẩn mực nhất định nào
về cách thức rèn luyện kỹ năng lắng nghe. Tại mỗi hoàn cảnh giao tiếp, con
người sẽ có những cách thức rèn luyện riêng, nhưng tựu chung lại, họ luôn
cần có một trái tim chân thành để lắng nghe. Hành động hời hợt, thiếu kiên
nhẫn và mất tập trung trong bất cứ khung cảnh giao tiếp nào cũng làm cho
con người đánh mất kỹ năng lắng nghe và do đó hiệu quả, cũng như mục đích
giao tiếp sẽ không đạt được theo mong muốn ban đầu của họ.
các bạn copy vào word là được
B/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I/ PHÂN TÍCH KỸ NĂNG LĂNG NGHE
1. Khái niệm lắng nghe và kỹ năng lắng nghe
2. Các mức độ lắng nghe
3. Vai trò của lắng nghe
II/ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẮNG NGHE
III/ LIÊN HỆ VỚI THỰC TIỄN LẮNG NGHE CỦA BẢN THÂN
C/ KẾT THÚC VẤN ĐỀ
1
1
1
1
1
2
3
6
10
12
A/ ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngạn ngữ Nga có câu: "Con người mất 3 tuổi để học nói nhưng phải
mất cả cuộc đời để học lắng nghe". Thực vậy, lắng nghe không phải là bản
năng mà là nghệ thuật, kỹ năng cần rèn luyện lâu dài. Kỹ năng lắng
nghe là một trong những kỹ năng quan trọng trong việc phát triển mối quan
hệ thông qua giao tiếp . Làm thế nào để lắng nghe tốt là một việc không thể
thiếu trong việc nâng cao hiệu quả công việc và chất lượng trong những mối
quan hệ với người khác. Bài viết dưới đây là một vài ý kiến bàn luận của
nhóm về đề tài “Phân tích kỹ năng lắng nghe. Liên hệ với thực tiễn giao
tiếp của bản thân”.
B/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I/ PHÂN TÍCH KỸ NĂNG LĂNG NGHE
1.
1.1.
Khái niệm lắng nghe và kỹ năng lắng nghe
Lắng nghe:
Người ta thường nói: “Nói là bạc, im lặng là vàng, lắng nghe là kim
cương”. Vậy thế nào là lắng nghe?
Bình thường chúng ta nghe thấy những tiếng còi, xe cộ hay những tiếng
nói ngoài kia trong một phút. Những gì ta nghe được là đó gọi là nghe thấy.
Nghe thấy là quá trình 2ong âm đập vào màng nhĩ và chuyển lên não. Nghe
thấy là quá trình hoàn toàn tự nhiên từ khi bạn sinh ra đã như vậy rồi. Lúc ngủ
thì quá trình đó vẫn xảy ra.
Nhưng khi chúng ta nhắm mắt lại và cố nghe xem người ở phòng bên
cạnh đang nói gì? Đây chính là quá trình lắng nghe. Quá trình này nối tiếp
ngay sau quá trình nghe thấy. Nó biến đổi sóng âm thanh thành ngữ nghĩa.
Quá trình này cần sự tập trung và chú ý rất cao. Hay nói cách khách chúng ta
tập trung nghe cô giáo giảng bài một cách chăm chú với chú ý bên trong. Học
sinh nghe cô giáo giảng bài cũng gọi là lắng nghe nhưng có thể hiểu hoặc
không. Lắng nghe cũng là một phần của giao tiếp, nhưng thực tế trong giao
tiếp ta chỉ dùng 25 – 30% để lắng nghe người khác nói.
2
Như vậy, lắng nghe là một phần của giao tiếp, là quá trình tập trung
chú ý để giải mã sóng âm thanh thành ngữ nghĩa.
1.2.
Kỹ năng lắng nghe là gì?
Lắng nghe là động thái im lặng đón nhận mọi thông tin từ người nói.
Có thể là hiểu vấn đề hay không hiểu vấn đề. Đó là một thực tế. Vậy “kỹ
năng lắng nghe là gì?”. Người nghe bình thường sẽ nghe bằng hai tai nhưng
người có kỹ năng lắng nghe sẽ nghe bằng cái đầu của mình. Sở dĩ như vậy vì
ngoài sự im lặng của đôi tai nghe trực tiếp, họ còn nghe bằng ánh mắt bằng sự
phân tích tổng hợp để nhận biết thông tin một cách nhiều chiều, hiểu rõ hơn
về lượng thông tin vừa thu thập được từ người được truyền đạt. Nói cách
khách người có kỹ năng lắng nghe là người vận hành bộ não của mình cùng
với đôi tai. Người có kỹ năng lăng nghe thực sự sẽ tạo cảm giác thân thiện
gần gũi với người đang nói và người xung quanh. Khi đó người nói sẽ cảm
thấy vấn đề của mình đang nói đang được đối phương quan tâm, đón nhận
một cách nghiêm túc.
Như vậy, “kỹ năng lắng nghe” là sự tiếp nhận thông tin từ người nói
một cách chủ động với sự tập trung và biết kết hợp thính giác nghe trực
tiếpvới ánh mắt bằng sự phân tích tổng hợp để nhận biết thông tin một cách
nhiều chiều, hiểu rõ hơn về lượng thông tin vừa thu thập được từ người được
truyền đạt.
2.
Các mức độ lắng nghe
Tiến sĩ Keith ferrazzi chuyên gia bậc thầy giao tiếp miêu tả các chúng
ta lắng nghe theo 4 kiểu khách nhau:
+ Giả vờ nghe: là hình thức nghe mà không thực sự chú ý trong khi
tâm trí đang bận rộn với việc khác, người giả vờ nghe để làm người khác
quan tâm bằng cách lặp đi lặp lại một cách máy móc và đôi khi không đúng
chỗ như: “ừ, đúng, đúng…”.
3
+ Nghe có chọn lọc: chỉ nghe phần mình quan tâm, cách nghe này khó
có hiệu quả cao vì nghe không theo dõi liên tục nên không nắm hết ý nội dung
của người đối thoại đưa ra.
+ Chăm chú nghe, tập trung chú ý và sức lực vào những lời mình nghe
được để hiểu họ.
+ Nghe thấu cảm: còn rất ít người thực hiện mức độ nghe này, đây là
hình thức nghe cao nhất, là đặt mình vào vị trí, tình cảnh của người khác để
hiểu được họ có cảm nghĩ như thế nào. Khi nghe thấu cảm bạn sẽ đi sâu vào ý
kiến của người khác, qua đó bạn phát hiện, bạn nhìn cuộc đời theo cách nhìn
của người khác, bạn hiểu được tâm tư tình cảm của họ.
Dưới đây là sự minh họa bằng sơ đồ các mức độ lắng nghe:
3.
Vai trò của lắng nghe
Lắng nghe có vai trò rất quan trọng trong giao tiếp, là một trong
những yếu tố quyết định sự thành công trong công việc của con người. Bởi lẽ:
Thứ nhất, lắng nghe giúp cho con người thu thập thông tin từ đó nhân
ra ý của người khác không thể hiện bằng lời nói. Để thu thập thông tin thì con
người có rất nhiều cách khác nhau như: thông qua giao tiếp với người khác;
4
thông qua sách báo; thông qua truyền hình... Nhưng cách thu thập thông tin
nhiều nhất và hiệu quả nhất đó chính là thông qua quá trình giao tiếp với
người khác. Trong quá trình giao tiếp đó thì phương tiện được mọi người sử
dụng nhiều nhất đó chính là thông qua ngôn ngữ hay lời nói. Cuộc sống có rất
nhiều màu sắc khác nhau và con người cũng thế. Mỗi người có cách sử dụng
ngôn ngữ nói để biểu hiện thông tin khác nhau. Có người thì dùng ý muốn nói
hay thông tin được diễn đạt trực tiếp nêu trong lời nói. Nhưng lại có những
người không dùng lời nói trực tiếp mà muốn hiểu được ẩn ý trong lời nói của
họ thì cần lắng nghe. Khi lắng nghe chúng ta sẽ tập trung cao độ để tiếp
nhận thông tin và dùng trí óc mình để suy nghĩ tìm ra ý nghĩa ẩn ý thực sự
trong lời nói của đối phương.
Thứ hai, lắng nghe còn giúp ta thiết lập được mối quan hệ tốt. Khi
chúng ta chý ý lắng nghe người khác là chúng ta thể hiện sự quan tâm, tôn
trọng của mình đối với người ấy, từ đó chúng ta sẽ tạo ra sự đồng cảm, tương
giao lẫn nhau. Bạn sẽ cảm giác như thế nào nếu khi giao tiếp với bạn mà đối
phương không lắng nghe những điều bạn nói? Chắc chắn bạn cảm giác họ
không tôn trọng bạn và bạn không muốn giao tiếp với người đó nữa. Ngược
lại nếu bạn là người đang có chuyện không vui, có bực bội trong người khi đó
bạn muốn được chia sẻ với ai đó. Lúc này có một người lắng nghe bạn nói thì
bạn cảm giác thế nào? Tất nhiên là bạn cảm nhận được sự quan tâm, sự tôn
trọng của bạn người đó dành cho bạn. Thông qua sự lắng nghe, sự chia sẻ đó
mọi người hiểu nhau hơn đồng cảm với nhau hơn từ đó mối quan hệ của họ
ngày càng gắn bó và tốt đẹp hơn.
Thứ ba, lắng nghe sẽ giúp chúng ta có thể tìm ra giải pháp tối ưu để
giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Khi các bên cùng nhau lắng nghe thì
mọi người sẽ hiểu vấn đề đầy đủ, toàn diện và sâu sắc hơn để từ đó đề xuất
những giải pháp tối ưu cho vấn đề cần giải quyết như: đưa ra câu trả lời hợp
lý, giải quyết xung đột, tranh chấp, thuyết phục mọi người, đưa ra quyết
định... Chẳng hạn như đối với luật sư tư vấn vụ án xin ly hôn thì lắng nghe
5
thân chủ mình trình bày vấn đề giúp họ hiểu được vụ án đó như: lý do mà
người đó yêu cầu ly hôn, mâu thuẫn giữa hai người có thực sự sâu sắc đến
mức phải ly hôn không. Sau khi ly hôn thì vấn đề tài sản, con cái giải quyết
thế nào... Từ đó luật sư có thể đưa ra những lời tư vấn chuyên môn cho thân
chủ mình: có thể tình trạng chưa đến mức phải ly hôn thì không nên ly hôn;
nếu mâu thuẫn đã đến mức trầm trọng không thể tiếp tục cuộc hôn nhân thì tư
vấn cho thân chủ về trình tự thủ tục, chuẩn bị chứng cứ và hướng giải quyết
việc phân chia tài sản, quyền nuôi dưỡng con cái...
Thứ tư, lắng nghe giúp chúng ta tăng cường hợp tác từ đó mở rộng
mạng lưới hợp tác. Khi chú ý lắng nghe đối phương trình bày thì ta có thể
hiểu vấn đề hơn và hai bên có dễ đồng cảm, chia sẻ với nhau từ đó có tin
tưởng nhau hơn và mở rộng quan hệ hợp tác với nhau. Mỗi một người là một
mắt xích trong quan hệ hợp tác, vì vậy mà ở mắt xích nào cũng tăng cường sự
hợp tác chặt chẽ thì sẽ tạo nên một mạng lưới hợp tác rộng rãi,bền vững.
Thứ năm, lắng nghe giúp tăng tính hiệu quả của việc giải quyết vấn
đề. Khi chú ý lắng nghe thì chúng ta có thể nắm bắt nhanh chóng, chính xác,
khách quan. Vì khi đó chúng ta không chỉ nghe bằng tai mà còn có sự quan
sát cử chỉ động tác và nảy sinh suy nghĩ, dẫn tới có thể xem xét vấn đề một
cách toàn diện, khách quan, cho nên thông tin mà chúng ta nhận được sẽ
chính xác hơn rất nhiều so với trường hợp chúng ta không chú ý lắng nghe.
Theo các nghiên cứu khoa học hiện nay, thông tin được thể hiện ra bên ngoài
thì 55% thông qua cử chỉ hành động, 38 % là tốc độ nói và ngôn từ chỉ chiếm
7%. Như vậy, ta thấy thông tin được biểu thị nhiều nhất qua cử chỉ của người
nói.Vậy để hiểu chính xác, khách quan thông tin thì chúng ta phải chú ý lắng
nghe quan sát hành động cử chỉ của đối phương giao tiếp. Mặt khác khi chúng
ta chú ý lắng nghe thì sẽ tránh được tình trạng nghe nhầm, nghe không đầy đủ
thông tin dẫn đến việc thu thập thông tin thiếu chính xác khiến chúng ta
không hiểu hay hiểu sai vấn đề, khi đó chúng ta lại phải yêu cầu người nói
nói lại hay mất thời giờ để suy nghĩ về thông tin đó gây tốn kém thời gian.
6
Nói tóm lại, lắng nghe có vai trò rất quan trọng trong hoạt động nghề
luật cũng như trong đời sống. Lắng nghe là chìa khóa giúp con người có thể
mở cửa trái tim con người. Chính vì vậy mà chúng ta cần rèn luyện kĩ
năng lắng nghe.
II/ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẮNG NGHE
Trong thực tế có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc lắng nghe của cá
nhân như: thái độ lắng nghe, trình độ học vấn của người nghe, đặc điểm tâm
sinh lý của người nghe, môi trường, giọng nói, ngôn ngữ, tuổi tác của người
nói... Chẳng hạn người nói có giọng nói dễ nghe thì sẽ cuốn hút người nghe
và làm cho mọi người chú ý nghe hơn người nói ngọng hay dùng từ địa
phương thì người nghe sẽ không hiểu và không muốn nghe nữa. Ngoài ra.
những thói quen xấu như: lười suy nghĩ, cắt ngang lời của người nói, giả vờ
chú ý... đã làm giảm đi hiệu quả của lắng nghe. Vì vậy mà để rèn luyện được
kĩ năng lắng nghe thì cá nhân phải trải qua sự rèn luyện. Chu trình của lắng
nghe:
Sau đây nhóm xin trình bày cách rèn luyện kĩ năng lắng nghe.
•
Thứ nhất: Thái độ lắng nghe
Thái độ lắng nghe bao gồm sự tiếp xúc bằng mắt, nhìn về hướng người
đối diện, khẽ gật đầu mỗi khi muốn thể hiện sự đồng ý hay tán thành. Những
cử chỉ đó phải được thực hiện nhịp nhàng theo lời nói, và phải phù hợp với
7
thông tin đang trình bày. Thái độ lắng nghe ảnh hưởng rất lớn đến người nói,
nếu người nghe có thái độ lắng nghe tích cực sẽ kích thích người nói diễn đạt
tốt nhất ý kiến, quan điểm của họ vì thái độ lắng nghe của người nghe thế
hiện sự tôn trọng đối với người nói. Không nên đánh giá thấp hay tỏ ra coi
thường những gì đang lắng nghe, ví dụ: Không nên có thái độ thờ ơ, hững hờ
trước những điều đã biết rõ hay đã nghe qua, vì chưa chắc những điều bạn đã
nghe, đã biết thì sẽ không còn điều gì mới lạ nữa, hay chưa chắc bạn đã hiểu
hết về điều đó. Vẻ mặt cũng không được lộ sự thiếu tôn trọng hay sự xao
nhãng. Nếu có điều không đồng ý với người nói thì hãy đợi cho đến khi họ
trình bày hết quan điểm của mình.
• Thứ hai: Sự tập trung
Yếu tố đầu tiên để lắng nghe hiệu quả đối tác giao tiếp là tập trung. Tập
trung có nghĩa là trong một thời điểm chỉ làm một việc. Nhiều người tin
tưởng vào khả năng có thể làm tốt nhiều việc cùng một lúc hay một lý do
nào đó: thói quen, đang có việc bận … nhưng thực sự việc tiếp nhận thông tin
từ người nói sẽ bị giảm đi rất nhiều khi người nghe để một việc khác xen vào,
điều này là một phần không nhỏ dẫn đến việc giao tiếp không thành công.
Trong cùng một vấn đề có thể có rất nhiều cách hiểu khác nhau do nhận
thức, kiến thức mỗi người là khác nhau, điều đó không có nghĩa là một vấn đề
chỉ có duy nhất một cách hiểu đúng và những cách hiểu khác là sai. Tâm lý
của con người là cho những gì mình biết là đúng và có thái độ cảnh giác khi
tiếp xúc với những ý kiến trái chiều. Ngay trong việc truyền tải thông điệp từ
người này sáng người khác cũng có thể nảy sinh những cách hiểu khác nhau,
hãy tập trung lắng nghe để tìm ra được những điểm khác và giống, phát hiện
ra ý nghĩa thực sự từ những thông tin nhận được. Tập trung lắng nghe cũng là
biểu hiện tôn trọng người nói, giúp người nói có thêm sự tin tưởng để giao
tiếp một cách cởi mở hơn.
• Thứ ba: Sự phản hồi
8
Điều này có nghĩa là bạn đang muốn xác định lại những cảm nghĩ mà
người đối diện đã thể hiện thông qua bài đối thoại vừa rồi. Khi trò chuyện, ai
cũng đều muốn người khác lắng nghe suy nghĩ của mình, do đó hãy sử dụng
những kỹ thuật để khiến cho họ biết rằng bạn cũng đang thực sự chăm chú
lắng nghe. Sự phản hồi có thể được thể hiện bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ:
- Để hiểu được thông điệp của người gửi, yêu cầu người nghe phải xác
định lại thông điệp bằng cách trình bày lại nội dung của người nói theo cách
hiểu của mình hay bằng cách đặt câu hỏi để xác nhận. VD: Xác định cảm
xúc của người nói qua những câu: Dường như bạn đang …; Bạn đang cảm
thấy … phải không; … Xác định lại nội dung mà người nói muốn truyền đạt:
Ý bạn là thế này …; tui hiểu thế này có đúng không; … Về cùng một vấn đề,
có thể có nhiều cách hỏi phản hồi khác nhau: trực tiếp hay gián tiếp. Hãy
dùng chúng thường xuyên trong cuộc đối thoại.
- Ngoài những cách nói như trên, việc sử dụng những từ đệm: dạ, vâng
ạ, thế ạ, thật sao, phải không, … một cách hợp cũng là một cách phản hồi tích
cực thể hiện mình đang chăm chú lắng nghe ra hiểu cũng như thấy thích thú
với vấn đề đang được đề cập đến
- Để thể hiện sự chăm chú lắng nghe của mình, những biểu hiện phi
ngôn ngữ cũng là rất quan trọng. Nhìn vào mắt người nói, hơi rướn người về
phía họ hay những cái gật đầu khi đồng tình với quan điểm nào đó … là
những biểu hiện phi ngôn ngữ thường được sử dụng, thể hiện sự tích cực
tham gia và thấy hứng thú với những gì mình đang nghe. Nên tránh nhìn quá
chăm chú vào người nói hay có những hành động riêng như xem đồng hồ,
nghịch những đồ vật ... ngả người vào ghế khi ngồi … vì đây đều là những
biểu hiện không tích cực, thể hiện sự không thích thú, cảm giác nhàm chán
với vấn đề mà người nói đang nói.
• Thứ tư: Đặt câu hỏi
Có nhiều cách đặt câu hỏi khác nhau:
- Theo cách đặt câu hỏi thì có câu hỏi mở và câu hỏi đóng.
9
- Theo cách trả lời thì có câu hỏi trực tiếp và gián tiếp.
- Theo định hướng thì có câu hỏi định hướng và câu hỏi chiến lược.
Việc đặt câu hỏi đúng có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn vấn đề người
chúng ta đang giao tiếp quan tâm, nhưng nếu đặt câu hỏi sai thì có thể buổi
nói chuyện sẽ kết thúc không tốt đẹp. Nếu một người thanh niên đang mong
chờ sự thông cảm về sau khi mất việc làm hay sau cuộc chia tay với người
yêu, nhưng câu hỏi dành cho anh ta là: “Tại sao anh lại để mất một công việc
như thế? Anh không thể làm tốt hơn sau”; hay “Tại sao anh lại để cô ấy ra
đi? Đó là một cô gái tuyệt đẹp”, thì anh ta sẽ càng buồn hơn vì cảm giác mình
là một người thất bại. Trong hầu hết các trường hợp, người nói không muốn
được hỏi những câu bắt đầu bởi: “Tại sao…” vì thường thường những câu
như thế là những câu hỏi đóng mang ý nghĩa trách móc hay phê bình. Những
câu hỏi tốt sẽ là: “Anh cảm giác thế nào về chuyện đó?”, “Điều đó có nghĩa gì
đối với anh?”, “Tiếp theo anh sẽ làm gì?” Tất cả những ví dụ này đều nhằm
khơi gợi để khám phá chứ không hề có ý đánh giá hay nhận xét gì cả.
Câu hỏi đặt ra cũng sẽ tốt hơn nếu mang ý nghĩa gợi mở, giúp người nói
nảy sinh những ý tưởng mới. Cũng với ví dụ chàng trai vừa mất việc làm,
những câu hỏi như: “Anh có thể làm những việc … chứ?”… Kèm theo những
câu hỏi có thể là những lời khích lợi, động viên.
Một trong những các đặt câu hỏi thường được áp dụng là: Đầu tiên, hỏi
những câu hỏi bắt buộc phải hỏi làm trọng tâm, sau đó là những câu cần hỏi,
nếu còn thời gian mới đến các câu nên hỏi, các câu nêu hỏi là những câu
mang tính chất tìm hiểu thêm. Các câu hỏi nên xoay quanh các từ khóa như:
Nếu, Ai, Tại sao, Cái gì, Khi nào, Cách nào … Nên dùng những từ có mức độ
nhẹ, không mang tính áp đặt như: Theo ý kiến tui thì, theo cảm nhận tui thì…
Khi người nói trả lời câu hỏi thì cần lắng nghe để xem thái độ của họ với câu
hỏi của mình như thế nào.
10
Nên đặt những câu hỏi ngắn gọn, cụ thể vào vấn đề, tốt nhất mỗi một
vấn đề là một câu hỏi. Tập cho mình tư duy làm chủ để dẫn dắt vấn đề trong
các cuộc đối thoại.
• Thứ năm: Sự im lặng
Luôn luôn đặt những câu hỏi hay có những cử chi phi ngôn ngữ, ngôn
ngữ để phản hồi lại những gì người nói đang nói là điều quan trọng nhưng
không phải lúc nào cũng có thể áp dụng điều đó. Một người biết lắng nghe
cần có những khoảng lặng đan xen với những phản hồi. Thỉnh thoảng, chờ
đợi vài phút trong im lặng sẽ giúp người nói có thể khai thác hết những cảm
xúc thầm kín trong lòng. Làm chủ được sự im lặng, điều đó có nghĩa là bạn đã
thành công. Rèn luyện những kỹ năng này để trở thành một người lắng nghe
tốt, nhưng một người như thế không có nghĩa là họ không thể diễn tả những
cảm xúc của họ để đáp lại. Phải có lúc nào đó để nói, và lắng nghe. Sự quan
tâm đến người khác thể hiện ở chỗ, bạn cố gắng lắng nghe họ khi họ đang
trong tình trạng khủng hoảng. Những kỹ thuật này rất quan trọng và cực kỳ
hiệu quả nếu bạn muốn phát triển mối quan hệ bạn bè thân thiết hay có thể là
quan hệ tình cảm. Cố gắng lắng nghe sẽ giúp bạn nâng cao khả năng hiểu và
thông cảm mọi người, cũng như có cải thiện những kỹ năng giao tiếp tổng
quát.
III/ LIÊN HỆ VỚI THỰC TIỄN LẮNG NGHE CỦA BẢN THÂN
Lắng nghe có vai trò cực kì quan trọng đối với tất cả mọi người trong
cuộc sống cũng như trong công việc. Đối với sinh viên trường luật, kĩ năng
lắng nghe là một trong những kĩ năng không thể thiếu được.
Qua nhóm nghiên cứu và tự thể nghiệm bản thâ, chúng tui nhận thấy,
đa phần sinh viên luật nói riêng và con người nói chung không có kỹ năng
lắng nghe hiệu quả vì các nguyên nhân chủ yếu sau:
-
Thái độ lắng nghe chưa tốt: đôi khi bạn lắng nghe nhưng với một thái
độ không tiếp thu mà nghĩ rằng đã biết vấn đề đó rồi nên không cần nghe lại,
11
hay như khi lắng nghe bạn chỉ chú tâm tìm ra những khuyết điểm của người
nói mà không có tinh thần xây dựng.
-
Không chuẩn bị: điều này có thể làm giảm rất nhiều hiệu quả lắng
nghe. Do ta không kịp chuẩn bị hay mường tượng điều mình sắp nghe được
nên sẽ không kịp chuẩn bị tinh thần tiếp thu vấn đề đó hay nhập tâm được vào
lời người nói.
-
Hay do làm những việc khác trong lúc lắng nghe: Đây có lẽ là điều
nhiều sinh viên gặp phải, họ nghĩ trong lúc lắng nghe ta không có gì làm nên
thường làm các việc khác cùng lúc dẫn đến việc xao nhãng việc tập trung lắng
nghe, ví dụ: quay bút, nhắn tin,…
-
Không gian và thời gian chưa hợp lý: Một trong những điều làm bạn
không thể lắng nghe tốt là do môi trường xung quanh. Thí dụ, tiếng ồn của
công trường xây dựng, máy móc, xe cộ,… rất dễ thu hút sự chú ý của sinh
viên, dẫn tới việc lắng nghe bài giảng bị ngắt quãng.
Chính vì những lí do trên, nhóm cho rằng trước khi lắng nghe điều cần
làm là phải xác định trước mục đích nghe và tạo cho mình một mong muốn là
được nghe. Chuẩn bị những thông tin cần thiết trước khi nghe, đơn cử như: để
có một buổi nghe giảng tốt thì trước khi lên lớp sinh viên phải chuẩn bị bài ở
nhà, đọc giáo trình và các tài liệu có liên quan, ghi ra giấy nhớ những điều
mình chưa hiểu hay gạch chân những câu từ trong sách mà mình đánh giá là bất
hợp lý... Đây là bước chuẩn bị vô cùng quan trọng để việc lắng nghe bài giảng
của sinh viên đạt hiệu quả cao. Trong quá trình nghe giảng ở lớp thì chúng ta
phải lắng nghe một cách chủ động, hướng sự chú ý vào thầy cô và những gì
thầy cô đang giảng. Tạo một môi trường tốt để nghe như không được nói
chuyện riêng trong giờ học mà luôn giữ trật tự, cài đặt điện thoại ở chế độ
rung hay tắt điện thoại,... Luôn giữ khoảng cách hợp lý từ chỗ ngồi đến bục
giảng để có thể nghe rõ bài giảng bởi vì nếu ngồi ở xa bục giảng thì hiệu quả
nghe rất thấp, nhưng ngồi quá gần sẽ ảnh hưởng tới thị lực của bạn. Lựa chọn
tư thế ngồi phù hợp: ngồi thẳng lưng không gục xuống bàn, không nằm ngủ
12
trong giờ học, không lấy tay chống cằm, không đan tay trước mặt, mắt hướng
lên bảng hay hướng vào thầy cô… Chú ý nhìn lên bảng nếu như thầy cô viết
lên bảng. Luôn tập trung chú ý lắng nghe cố gắng loại bỏ hết các yếu tố ảnh
hưởng đến việc lắng nghe và làm cho mình sao nhãng. Có đầy đủ công cụ học
tập để sẵn sàng ghi chép lời giảng của thầy cô. Phải cố gắng tìm ra ý chính,
trốt lại vấn đề và ghi chép đầy đủ.Trong quá trình nghe giảng nếu chỗ nào
không hiểu thì trực tiếp nhờ thầy cô giải đáp hay vào giờ thảo luận hay giờ
tư vấn... Khi thầy cô hỏi bài thì mạnh dạn, hăng hái đưa ra ý kiến của mình.
Trong quá trình lắng nghe thầy cô giảng bài thì phải luôn đặt câu hỏi về bài.
Thỉnh thoảng gật đầu hay mỉm cười hợp lý để cho biết rằng bạn luôn lắng
nghe thầy cô.
Nhưng trên thực tế bản thân các thành viên trong nhóm vẫn chưa thực
sự rèn luyện cho mình một kĩ năng lắng nghe tốt. Nhiều khi còn đã chưa
chuẩn bị bài thật tốt ở nhà nên đôi khi việc lắng nghe thầy cô giảng bài vẫn
chưa đạt hiệu quả cao, cần rèn luyện nhiều.
C/ KẾT THÚC VẤN ĐỀ
Từ những phân tích trên đây, chúng ta đã có thể hiểu thấu đáo hơn về
kỹ năng lắng nghe và một số cách thức để rèn luyện nó. Đây là kỹ năng vô
cùng cần thiết đối với mỗi người nói chung và đặc biệt là đối với những người
“cầm cân nảy mực” trong tương lai. Không có một chuẩn mực nhất định nào
về cách thức rèn luyện kỹ năng lắng nghe. Tại mỗi hoàn cảnh giao tiếp, con
người sẽ có những cách thức rèn luyện riêng, nhưng tựu chung lại, họ luôn
cần có một trái tim chân thành để lắng nghe. Hành động hời hợt, thiếu kiên
nhẫn và mất tập trung trong bất cứ khung cảnh giao tiếp nào cũng làm cho
con người đánh mất kỹ năng lắng nghe và do đó hiệu quả, cũng như mục đích
giao tiếp sẽ không đạt được theo mong muốn ban đầu của họ.
các bạn copy vào word là được