Mình xin trích 1 đoạn về nguyên nhân khủng hoảng tài chính 2008 ở Mỹ trên báo Thanh Niên của 2 tác giả : giáo sư kinh tế Trần Văn Thọ và phó giáo sư kinh tế và quản trị kinh doanh Trần Lê Anh. Bạn đọc tham tiềmo.
Hơi dài tí nhưng rất chính xác và dễ hiểu. Bạn có thể tìm thêm các bài viết về financial crisis bằng cách vào ThanhnienOnline search.
Nguyên nhân trực tiếp và rõ ràng nhất của cuộc khủng hoảng tài chính lần này là sự suy sụp của thị trường bất động sản. Ở Mỹ, gần như hầu hết người dân khi mua nhà là phải vay trước ngân hàng và trả lại lãi lẫn vốn trong một thời (gian) gian dài sau đó. Do đó, có một sự liên hệ rất chặt chẽ giữa tình hình lãi suất và tình trạng của thị trường bất động sản. Khi lãi suất thấp và dễ vay mượn thì người ta đổ xô đi mua nhà, đẩy giá nhà cửa lên cao; khi lãi suất cao thì thị trường giậm chân, người bán nhiều hơn người mua, đẩy giá nhà xuống thấp.
Có ba yếu tố chính vừa khởi làm ra (tạo) nên bong bóng trong thị trường bất động sản. Thứ nhất, bắt đầu từ năm 2001, để giúp nền kinh tế thoát khỏi trì trệ, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) vừa liên tục hạ thấp lãi suất, dẫn đến chuyện các ngân hàng cũng hạ lãi suất cho vay trước mua bất động sản (mặc dù những loại lãi suất cho vay trước mua nhà do các ngân hàng thương mại ấn định bao giờ cũng cao hơn nhiều so với lãi suất cơ bản của Fed, nhưng mức độ cao hay thấp của chúng bao giờ cũng phụ thuộc vào lãi suất cơ bản). Vào giữa năm 2000 thì lãi suất cơ bản của Fed là trên 6% nhưng sau đó lãi suất này liên tục được cắt giảm, cho đến giữa năm 2003 thì chỉ còn 1%.
Thứ nhì, về phương diện sở có nhà cửa, chính sách chung của chính phủ lúc bấy giờ là khuyến khích và làm ra (tạo) điều kiện cho dân cùng kiệt và các nhóm dân da màu được vay trước dễ dàng hơn để mua nhà. Việc này phần lớn được thực hiện thông qua hai công ty được bảo trợ bởi chính phủ là Fannie Mae và Freddie Mac.
Hai công ty này giúp đổ vốn vào thị trường bất động sản bằng cách mua lại các khoản cho vay của các ngân hàng thương mại, biến chúng thành các loại chứng từ được bảo đảm bằng các khoản vay thế chấp (mortgage-backed securities - MBS) - ( chú thích MBS ở dưới ), rồi bán lại cho các nhà đầu tư ở Phố Wall, đặc biệt là các ngân hàng đầu tư lớn như Bear Stearns và Merrill Lynch.
Thứ ba, như vừa trình bày ở trên, bởi vì có sự biến đổi các khoản cho vay thành các công cụ đầu tư cho nên thị trường tín dụng để phục vụ cho thị trường bất động sản bất còn là sân chơi duy nhất của các ngân hàng thương mại hay các công ty chuyên cho vay thế chấp bất động sản nữa. Nó vừa trở nên một sân chơi mới cho các nhà đầu tư, có tiềm năng huy động dòng vốn từ khắp nơi đổ vào, kể cả dòng vốn ngoại quốc.
+ MBS :
Điểm đặc biệt ở đây là bởi vì chuyện hình thành, mua bán, và bảo hiểm MBS là không cùng phức tạp cho nên nó diễn ra gầncoi nhưngoài tầm kiểm soát thông thường của chính phủ. Bởi vì thiếu sự kiểm soát cần thiết cho nên lòng tham và tính mạo hiểm vừa trở nên phổ biến ở các nhà đầu tư. Bên cạnh đó, bởi vì có thể bán lại phần lớn các khoản vay để các công ty khác biến chúng thành MBS, các ngân hàng thương mại vừa trở nên mạo hiểm hơn trong chuyện cho vay, bất chấp tiềm năng trả nợ của người vay.