hongchi0502
New Member
Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỞ ĐẦU
Thừa kế với bản chất là một quan hệ tài sản, bản di chúc cũng được coi như một loại “hợp đồng” đặc biệt. Di chúc là sự thể hiện ý chí của người có tài sản trong việc định đoạt tài sản của mình cho người khác sau khi mình đã chết. Là chủ sở hữu của tài sản, cá nhân có quyền định đoạt cho bất kì cá nhân hay tổ chức nào cũng được, ngược lại cũng có thể không cho ai đó hưởng tài sản của mình sau khi mình qua đời. Tuy nhiên, khi nhìn nhận vấn đề một cách tổng quan, xét dưới cả góc độ pháp lí và đạo lí, pháp luật nhận thấy cá nhân phải có trách nhiệm với một số đối tượng nhất định. Trách nhiệm ở đây là trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng… giữa những người tronbg gia đình với nhau, những người có quan hệ ruột thịt gắn bó với nhau. Vì thế, khi một người chết đi mà không định đoạt tài sản của mình cho những người thân thuộc đó thì pháp luật hạn chế quyền định đoạt đó. Quy định này được cụ thể hoá trong Điều 669 Bộ luật Dân sự Việt Nam 2005, trong đó xác định một số người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.
NỘI DUNG
1. Pháp luật quy định như thế nào?
Phần di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc lần đầu tiên được quy định trong Thông tư 81 ngày 24/7/1981 của Tòa án nhân dân tối cao. Theo Thông tư này, nếu bằng di chúc người có di sản định đoạt, vì lợi ích của người khác, một phần tài sản lớn hơn giá trị của di sản trừ đi giá trị các “phần tài sản cho những người thừa kế bắt buộc” thì các phần di sản được hưởng theo di chúc sẽ bị cắt giảm theo yêu cầu của những người này. Những người “thừa kế bắt buộc” bao gồm vợ, chồng; con chưa thành niên, con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động, bố mẹ già yếu và túng thiếu. Phần này được ấn định bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Kế thừa các quy định tại Thông tư 81, Pháp lệnh Thừa kế năm 1990 bổ sung: 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật được tính bằng cách giả định toàn bộ di sản được chia theo pháp luật (Điều 20). Pháp lệnh cũng thay cụm từ “phần tài sản cho những người thừa kế bắt buộc” thành “những người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc”.
Sau Pháp lệnh Thừa kế, Bộ luật Dân sự (BLDS) 1995 và 2005 tiếp tục quy định về vấn đề này. Cụ thể, Điều 669 BLDS năm 2005 quy định về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc như sau:
Điều 669. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hay chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hay họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:
1.Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
2.Con đã thành niên mà không có khả năng lao động.
*) Một số khái niệm cần hiểu:
- Thừa kế
Thừa kế là sự dịch chuyển tài sản (chuyển giao quyền sở hữu) tài sản của người chết cho những người thừa kế.
- Quyền thừa kế
Quyền thừa kế là một quyền cơ bản của công dân, được nhà nước bảo hộ. Trong Điều 58, Hiến pháp Việt Nam năm 1992 đã quy định: “ Nhà nước bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp và quyền thừa kế của công dân. Bộ luật dân sự năm 2005 đã cụ thể hóa Điều 58 Hiến pháp 1992 tại phần thứ 4 có tiêu đề : “Thừa kế” để đáp ứng yêu cầu cơ bản của mọi tầng lớp công dân trong xã hội.
Quyền thừa kế hiểu theo nghĩa rộng: là một chế định pháp luật bao gồm tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh mối quan hệ về dịch chuyển tài sản từ người chết cho những người còn sống khác theo ý chí của họ được thể hiện trong di chúc hay theo ý chí của nhà nước được thể hiện trong các quy phạm pháp luật.
Theo nghĩa hep, quyền thừa kế được hiểu là một quyền năng dân sự chủ quan của chủ thể có quyền để lại di sản thừa kế hay có quyền hưởng di sản thừa kế của người chết để lại theo ý chí của người đó hay theo quy định của pháp luật.
- Di chúc
Điều 646. Di chúc
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết
- Người thừa kế
Điều 635. Người thừa kế
Người thừa kế là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hay sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trong trường hợp người thừa kế theo di chúc là cơ quan, tổ chức thì phải là cơ quan, tổ chức tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
- Di sản
Điều 634. Di sản
Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác
Điều 18. Người thành niên, người chưa thành niên
Người từ đủ 18 tuổi trở lên là người thành niên.
Người chưa đủ 18 tuổi là người chưa thành niên
- Không có khả năng lao động
Lao động là hoạt động quan trọng nhất của con người, tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần của xã hội. (Bộ Luật Lao động)
Từ đó ta có thể hiểu không có khả năng lao động là không có khả năng tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần cho xã hội.
2. Sự khác nhau giữa thừa kế theo di chúc, theo pháp luật và không phụ thuộc vào nội dung di chúc
- Khi nào thì áp dụng điều 669?
Như trong điều luật đã nêu, Điều 699 chỉ được áp dụng khi người để lại di sản có di chúc, di chúc đó có hiệu lực pháp luật, tuy nhiên những người được quy định trong Điều 669 không được hưởng di sản hay chỉ được hưởng ít hơn hai phần ba suất của một người được hưởng theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật.
- Khi nào thì chia di sản thừa kế theo pháp luật?
Điều 675. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật
1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong những trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;
c) Những người thừa kế theo di chúc đều chết trước hay chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn vào thời điểm mở thừa kế;
d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hay từ chối quyền nhận di sản.
2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:
a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;
b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;
c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối quyền nhận di sản, chết trước hay chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn vào thời điểm mở thừa kế.
- Khi nào thì chia di sản theo di chúc?
Khi người chết có di chúc, di chúc đó có hiệu lực pháp luật thì tài sản được chia theo di chúc. Nếu di chúc chỉ định đoạt một phần tài sản thì chỉ phần tài sản đó được chia theo di chúc.
Trên thực tế những người được nhận di sản hầu như chỉ quan tâm đến việc mình được nhận phần di sản bằng bao nhiêu và mình có muốn nhận phần di sản đó không. Nhưng khi nhìn dưới góc độ pháp luật, để bảo vệ các quan hệ sở hữu xuất phát từ việc thừa kế và đảm bảo sự công bằng của pháp luật, ta cần làm rõ sự khác nhau giữa việc thừa kế theo Điều 669 với các hình thức thừa kế khác.
Chúng ta biết rằng, dựa vào hình thức dịch chuyển tài sản từ người chết sang cho người còn sống, pháp luật thừa kế chia di sản thành hai loại: di sản thừa kế theo di chúc và di sản thừa kế theo pháp luật.
Nếu việc dịch chuyển tài sản theo ý chí của người để lại di sản được thể hiện trong một bản di chúc có hiệu lực pháp luật, phần di sản được dịch chuyển đó được gọi là di sản thừa kế theo di chúc. Phần di sản thừa kế theo di chúc sẽ được phân cho những người thừa kế theo di chúc theo ý chí của người lập di chúc. Đối chiếu với đặc điểm này, di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc không thể là di sản thừa kế theo di chúc bởi lẽ, phần di sản này hoàn toàn nằm ngoài ý chí của người lập di chúc. Người lập di chúc đã không chỉ định cho những người này được hưởng di sản trong di chúc của mình. Điều này thể hiện ngay tại tên gọi của điều luật “người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc”.
Nếu người chết không lập di chúc hay tuy có lập nhưng di chúc nhưng di chúc không phù hợp với yêu cầu của pháp luật thì di sản của họ được phân chia theo pháp luật, phần di sản đó được gọi là di sản thừa kế theo pháp luật. Tuy nhiên, tại Điều 675 BLDS quy định những trường hợp thừa kế theo pháp luật không có khoản nào đề cập đến việc di chuyển phần di sản được hưởng không phụ thuộc vào nội dung di chúc cho những người thừa kế được liệt kê tại Điều 669 là thừa kế theo pháp luật.
Như vậy, có thể khẳng định di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc không phải là di sản thừa kế theo pháp luật. Điều này còn được thể hiện trong việc dịch chuyển phần di sản này cho những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Nếu xác định đây là di sản thừa kế theo pháp luật thì theo nguyên tắc nó sẽ phải được chia đều cho tất cả những người thừa kế của người để lại di sản, mỗi người sẽ được hưởng “một suất”, nhưng theo quy định tại Điều 669 thì phần di sản này chỉ được chia cho một số những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người để lại di sản (con đã thành niên chỉ được nhận phần di sản này khi thỏa mãn điều kiện “không có khả năng lao động”) và mỗi người chỉ được hưởng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Điều 669 quy định người được thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc là những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất là cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên và con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động của người để lại di sản. Tuy nhiên, không phải tất cả những người có những mối quan hệ trên với người để lại di sản đều là người được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc; để được nhận phần di sản thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc những người này còn phải thỏa mãn các điều kiện:
- Người lập di chúc không cho họ hưởng di sản hay chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật (2/3 một suất theo luật được xác định bằng cách giả định toàn bộ di sản chia theo pháp luật)
- Không thuộc trường hợp những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 BLDS
- Không thuộc trường hợp những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại Khoản 1 Điều 643 BLDS
Khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện nói trên, thì những người này sẽ được hưởng một phần di sản tối thiểu bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Phần di sản mà những người được quy định tại Điều 669 được hưởng gọi là phần di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc. Phần di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc cũng là một phần di sản được trích ra từ khối tài sản của người chết để lại sau khi thanh toán xong các nghĩa vụ về tài sản và các chi phí liên quan đến di sản. Tuy nhiên phần di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc không phải là di sản thừa kế theo di chúc. Bởi lẽ di sản thừa kế theo di chúc là phần di sản được dịch chuyển theo ý chí của người để lại di sản thông qua bản di chúc có hiệu lực pháp luật. Riêng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc hoàn toàn nằm ngoài sự định đoạt của người lập di chúc. Đối với di sản thừa kế theo pháp luật, là việc dịch chuyển di sản theo quy định của pháp luật trong trường hợp người chết không lập di chúc hay có lập di chúc nhưng di chúc vô hiệu, phần di sản thừa kế theo pháp luật chia cho người thừa kế theo hàng thừa kế. Nhưng theo Điều 669, di sản không phụ thuộc nội dung di chúc chỉ được chia cho một số người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất và thoả mãn những điều kiện pháp luật quy định. Dễ thấy, phần di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc cũng như phần di sản theo nội dung di chúc và phần di sản theo pháp luật đều là di sản. Phần không phụ thuộc vào nội dung di chúc cũng được xác định sau khi thanh toán nghĩa vụ tài sản và các khoản chi phí liên quan. Toàn bộ di sản thừa kế dùng hết để thanh toán nghĩa vụ tài sản và các chi phí liên quan thì sẽ không còn di sản thừa kế để chia cho những nguời thừa kế cũng như thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Nếu di sản vẫn còn, ta xem xét các khả năng:
- Người chết không có di chúc, hay có nhưng vô hiệu một phần hay toàn bộ: khi không có di chúc thì cũng không đặt ra vấn đề hưởng di sản không phụ thuộc vào nôj dung di chúc. Toàn bộ di sản chia theo pháp luật.
- Nếu có di chúc nhưng có hiệu lực một phần, phần di sản vô hiệu sẽ chia theo pháp luật. Di sản theo di chúc là phần còn lại sau khi trừ đi phần không có hiệu lực, phần di sản thừa kế theo di chúc tiếp tục bị cắt giảm nếu người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc chưa nhận được 2/3 một suất.
Ở đây có sự chuyển hoá từ di sản thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật thành di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Phần di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc trong trường hợp này vừa được tạo thành từ di sản thừa kế theo di chúc vừa được tạo thành từ di sản thừa kế theo pháp luật. Lúc này người thừa kế nhận phần di sản này lại là người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Theo Điều 643, không quy định về trường hợp một người sẽ không được hưởng di sản theo pháp luật nếu họ hưởng di sản theo di chúc và ngược lại nên có thể hiểu là một người vừa có thể hưởng theo di chúc vừa có thể hưởng theo pháp luật. Tức là một người có thể hưởng di sản theo 2 tư cách. Nhưng 1 người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc không thể đồng thời là người thừa kế theo di chúc và không thể có trường hợp vừa là người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc vừa là người thừa kế theo pháp luật.
(b) Nếu người từ chối nhận di sản là người thừa kế theo di chúc đồng thời là người thừa kế theo luật của người để lại di sản thì cần xác định: nếu họ chỉ từ chối việc nhận di sản theo di chúc thì họ vẫn là người thừa kế theo luật, do vậy, họ là nhân suất để xác định một suất thừa kế theo luật; nếu họ từ chối việc nhận di sản theo pháp luật thì họ không phải là người thừa kế theo luật nữa. Do vậy họ không phải là một nhân suất khi xác định một suất thừa kế.
Người thừa kế chết trước hay chết cùng thời điểm với người để lại di sản: Trường hợp khi có người thừa kế theo pháp luật chết trước hay chết cùng thời điểm với người để lại di sản nhưng người này có con hay cháu được thừa kế thế vị theo Điều 677 thì người này vẫn được coi là nhân suất khi xác định suất của một người thừa kế theo pháp luật. Còn nếu người thừa kế chết trước hay chết cùng thời điểm với người để lại di sản nhưng người này không có con hay cháu được thừa kế thế vị, trong trường hợp này, nếu di sản được chia theo pháp luật, pháp luật cũng không chia di sản cho những người này, bởi vậy họ sẽ không được coi là nhân suất khi xác định suất của một người thừa kế theo pháp luật.
5. Kiến nghị
- Tên gọi của người thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc
Pháp luật gọi những đây là những “người thừa kế” không phụ thuộc vào nội dung di chúc có nghĩa là pháp luật coi đây là những người thừa kế của người để lại di sản. Tuy nhiên, nếu coi đây là “người thừa kế” thì về nguyên tắc họ phải thuộc một trong hai loại: hay là người thừa kế theo di chúc hay là người thừa kế theo pháp luật. Nhưng ở đây, người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc không thể là người thừa kế theo di chúc bởi lẽ, như trên đã phân tích – việc họ nhận di sản nằm ngoài ý chí của người lập di chúc. Họ cũng không thể là người thừa kế theo pháp luật, bởi lẽ phần di sản họ được nhận không phải là di sản thừa kế theo pháp luật.
Chính vì vậy, ta nên gọi là những “người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc” – giống như cách gọi trong Pháp lệnh Thừa kế – thì hợp lý hơn là “người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc”. Vì vậy, tên gọi của Điều 669 nên được sửa lại là: “Người hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc” thay vì “Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc” như cách gọi của BLDS hiện nay.
Bên cạnh đó với tư cách là người được hưởng di sản, những người này có một số quyền mà những người thừa kế khác không có, đó là quyền được ưu tiên thanh toán phần của mình từ di sản, được yêu cầu những người thừa kế theo di chúc, theo pháp luật và những người được di tặng phải khấu trừ phần của họ trong trường hợp di sản được nhận vẫn chưa đủ 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
- Giảm bớt số người được hưởng di sản theo Điều 669
Điều 669 quy định những người là cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên và con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động là những người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Đây là quy định xuất phát từ những mối quan hệ thực tế, những người ruột thịt của người để lại di chúc.
Tuy nhiên, để không hạn chế quá nhiều sự định đoạt của người để lại di chúc cũng như quyền của những người được hưởng di sản theo di chúc, pháp luật nên hạn chế bớt số người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Việc có quy định trong Điều 669 là nhằm đảm bảo quyền lợi cho những người được quy định trong điều luật đó, họ được hưởng di sản là do quan hệ huyết thống và cũng để đảm bảo cuộc sống của họ (ví dụ như với con thành niên nhưng không có khả năng lao động) khi người thân mất đi.
Cụ thể, ta nên bỏ bớt quy định vợ, chồng cũng nằm trong diện hưởng di sản theo Điều 669. Pháp luật Hôn nhân và Gia đình quy định tài sản của vợ, chồng phát sinh trong thời kì hôn nhân được coi là tài sản chung hợp nhất của vợ và chồng. Vì thế khi một bên chết, tài sản chung hợp nhất được chia đôi để xác định di sản thừa kế. Tức là về mặt thực tế, bên vợ hay chồng còn sống vẫn có tài sản để đảm bảo được cuộc sống của mình. Tất nhiên hạn chế quyền lợi của chủ thể này sẽ làm tăng thêm quyền lợi cho chủ thể khác. Trong trường hợp này, những người như cha, mẹ và con chưa thành niên, con thành niên nhưng không có khả năng lao động cần được ưu tiên hơn (nếu cha mẹ còn sống mà con đã mất thì nghĩa vụ phụng dưỡng không thể thực hiện được, con chưa thành niên đã không còn cha mẹ thì sẽ rất khó khăn trong đời sống cả về vật chất lẫn tinh thần)
KẾT LUẬN
Nói tóm lại, xuất phát từ tinh thần đạo lí, truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta mà pháp luật đã quy định về những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc để đảm bảo cho những quyền lợi cho những người đó và cũng như một sự bù đắp mất mát khi người thân qua đời.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỞ ĐẦU
Thừa kế với bản chất là một quan hệ tài sản, bản di chúc cũng được coi như một loại “hợp đồng” đặc biệt. Di chúc là sự thể hiện ý chí của người có tài sản trong việc định đoạt tài sản của mình cho người khác sau khi mình đã chết. Là chủ sở hữu của tài sản, cá nhân có quyền định đoạt cho bất kì cá nhân hay tổ chức nào cũng được, ngược lại cũng có thể không cho ai đó hưởng tài sản của mình sau khi mình qua đời. Tuy nhiên, khi nhìn nhận vấn đề một cách tổng quan, xét dưới cả góc độ pháp lí và đạo lí, pháp luật nhận thấy cá nhân phải có trách nhiệm với một số đối tượng nhất định. Trách nhiệm ở đây là trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng… giữa những người tronbg gia đình với nhau, những người có quan hệ ruột thịt gắn bó với nhau. Vì thế, khi một người chết đi mà không định đoạt tài sản của mình cho những người thân thuộc đó thì pháp luật hạn chế quyền định đoạt đó. Quy định này được cụ thể hoá trong Điều 669 Bộ luật Dân sự Việt Nam 2005, trong đó xác định một số người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.
NỘI DUNG
1. Pháp luật quy định như thế nào?
Phần di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc lần đầu tiên được quy định trong Thông tư 81 ngày 24/7/1981 của Tòa án nhân dân tối cao. Theo Thông tư này, nếu bằng di chúc người có di sản định đoạt, vì lợi ích của người khác, một phần tài sản lớn hơn giá trị của di sản trừ đi giá trị các “phần tài sản cho những người thừa kế bắt buộc” thì các phần di sản được hưởng theo di chúc sẽ bị cắt giảm theo yêu cầu của những người này. Những người “thừa kế bắt buộc” bao gồm vợ, chồng; con chưa thành niên, con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động, bố mẹ già yếu và túng thiếu. Phần này được ấn định bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Kế thừa các quy định tại Thông tư 81, Pháp lệnh Thừa kế năm 1990 bổ sung: 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật được tính bằng cách giả định toàn bộ di sản được chia theo pháp luật (Điều 20). Pháp lệnh cũng thay cụm từ “phần tài sản cho những người thừa kế bắt buộc” thành “những người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc”.
Sau Pháp lệnh Thừa kế, Bộ luật Dân sự (BLDS) 1995 và 2005 tiếp tục quy định về vấn đề này. Cụ thể, Điều 669 BLDS năm 2005 quy định về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc như sau:
Điều 669. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hay chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hay họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:
1.Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
2.Con đã thành niên mà không có khả năng lao động.
*) Một số khái niệm cần hiểu:
- Thừa kế
Thừa kế là sự dịch chuyển tài sản (chuyển giao quyền sở hữu) tài sản của người chết cho những người thừa kế.
- Quyền thừa kế
Quyền thừa kế là một quyền cơ bản của công dân, được nhà nước bảo hộ. Trong Điều 58, Hiến pháp Việt Nam năm 1992 đã quy định: “ Nhà nước bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp và quyền thừa kế của công dân. Bộ luật dân sự năm 2005 đã cụ thể hóa Điều 58 Hiến pháp 1992 tại phần thứ 4 có tiêu đề : “Thừa kế” để đáp ứng yêu cầu cơ bản của mọi tầng lớp công dân trong xã hội.
Quyền thừa kế hiểu theo nghĩa rộng: là một chế định pháp luật bao gồm tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh mối quan hệ về dịch chuyển tài sản từ người chết cho những người còn sống khác theo ý chí của họ được thể hiện trong di chúc hay theo ý chí của nhà nước được thể hiện trong các quy phạm pháp luật.
Theo nghĩa hep, quyền thừa kế được hiểu là một quyền năng dân sự chủ quan của chủ thể có quyền để lại di sản thừa kế hay có quyền hưởng di sản thừa kế của người chết để lại theo ý chí của người đó hay theo quy định của pháp luật.
- Di chúc
Điều 646. Di chúc
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết
- Người thừa kế
Điều 635. Người thừa kế
Người thừa kế là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hay sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trong trường hợp người thừa kế theo di chúc là cơ quan, tổ chức thì phải là cơ quan, tổ chức tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
- Di sản
Điều 634. Di sản
Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác
Điều 18. Người thành niên, người chưa thành niên
Người từ đủ 18 tuổi trở lên là người thành niên.
Người chưa đủ 18 tuổi là người chưa thành niên
- Không có khả năng lao động
Lao động là hoạt động quan trọng nhất của con người, tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần của xã hội. (Bộ Luật Lao động)
Từ đó ta có thể hiểu không có khả năng lao động là không có khả năng tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần cho xã hội.
2. Sự khác nhau giữa thừa kế theo di chúc, theo pháp luật và không phụ thuộc vào nội dung di chúc
- Khi nào thì áp dụng điều 669?
Như trong điều luật đã nêu, Điều 699 chỉ được áp dụng khi người để lại di sản có di chúc, di chúc đó có hiệu lực pháp luật, tuy nhiên những người được quy định trong Điều 669 không được hưởng di sản hay chỉ được hưởng ít hơn hai phần ba suất của một người được hưởng theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật.
- Khi nào thì chia di sản thừa kế theo pháp luật?
Điều 675. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật
1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong những trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;
c) Những người thừa kế theo di chúc đều chết trước hay chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn vào thời điểm mở thừa kế;
d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hay từ chối quyền nhận di sản.
2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:
a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;
b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;
c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối quyền nhận di sản, chết trước hay chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn vào thời điểm mở thừa kế.
- Khi nào thì chia di sản theo di chúc?
Khi người chết có di chúc, di chúc đó có hiệu lực pháp luật thì tài sản được chia theo di chúc. Nếu di chúc chỉ định đoạt một phần tài sản thì chỉ phần tài sản đó được chia theo di chúc.
Trên thực tế những người được nhận di sản hầu như chỉ quan tâm đến việc mình được nhận phần di sản bằng bao nhiêu và mình có muốn nhận phần di sản đó không. Nhưng khi nhìn dưới góc độ pháp luật, để bảo vệ các quan hệ sở hữu xuất phát từ việc thừa kế và đảm bảo sự công bằng của pháp luật, ta cần làm rõ sự khác nhau giữa việc thừa kế theo Điều 669 với các hình thức thừa kế khác.
Chúng ta biết rằng, dựa vào hình thức dịch chuyển tài sản từ người chết sang cho người còn sống, pháp luật thừa kế chia di sản thành hai loại: di sản thừa kế theo di chúc và di sản thừa kế theo pháp luật.
Nếu việc dịch chuyển tài sản theo ý chí của người để lại di sản được thể hiện trong một bản di chúc có hiệu lực pháp luật, phần di sản được dịch chuyển đó được gọi là di sản thừa kế theo di chúc. Phần di sản thừa kế theo di chúc sẽ được phân cho những người thừa kế theo di chúc theo ý chí của người lập di chúc. Đối chiếu với đặc điểm này, di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc không thể là di sản thừa kế theo di chúc bởi lẽ, phần di sản này hoàn toàn nằm ngoài ý chí của người lập di chúc. Người lập di chúc đã không chỉ định cho những người này được hưởng di sản trong di chúc của mình. Điều này thể hiện ngay tại tên gọi của điều luật “người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc”.
Nếu người chết không lập di chúc hay tuy có lập nhưng di chúc nhưng di chúc không phù hợp với yêu cầu của pháp luật thì di sản của họ được phân chia theo pháp luật, phần di sản đó được gọi là di sản thừa kế theo pháp luật. Tuy nhiên, tại Điều 675 BLDS quy định những trường hợp thừa kế theo pháp luật không có khoản nào đề cập đến việc di chuyển phần di sản được hưởng không phụ thuộc vào nội dung di chúc cho những người thừa kế được liệt kê tại Điều 669 là thừa kế theo pháp luật.
Như vậy, có thể khẳng định di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc không phải là di sản thừa kế theo pháp luật. Điều này còn được thể hiện trong việc dịch chuyển phần di sản này cho những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Nếu xác định đây là di sản thừa kế theo pháp luật thì theo nguyên tắc nó sẽ phải được chia đều cho tất cả những người thừa kế của người để lại di sản, mỗi người sẽ được hưởng “một suất”, nhưng theo quy định tại Điều 669 thì phần di sản này chỉ được chia cho một số những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người để lại di sản (con đã thành niên chỉ được nhận phần di sản này khi thỏa mãn điều kiện “không có khả năng lao động”) và mỗi người chỉ được hưởng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Điều 669 quy định người được thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc là những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất là cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên và con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động của người để lại di sản. Tuy nhiên, không phải tất cả những người có những mối quan hệ trên với người để lại di sản đều là người được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc; để được nhận phần di sản thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc những người này còn phải thỏa mãn các điều kiện:
- Người lập di chúc không cho họ hưởng di sản hay chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật (2/3 một suất theo luật được xác định bằng cách giả định toàn bộ di sản chia theo pháp luật)
- Không thuộc trường hợp những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 BLDS
- Không thuộc trường hợp những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại Khoản 1 Điều 643 BLDS
Khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện nói trên, thì những người này sẽ được hưởng một phần di sản tối thiểu bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Phần di sản mà những người được quy định tại Điều 669 được hưởng gọi là phần di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc. Phần di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc cũng là một phần di sản được trích ra từ khối tài sản của người chết để lại sau khi thanh toán xong các nghĩa vụ về tài sản và các chi phí liên quan đến di sản. Tuy nhiên phần di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc không phải là di sản thừa kế theo di chúc. Bởi lẽ di sản thừa kế theo di chúc là phần di sản được dịch chuyển theo ý chí của người để lại di sản thông qua bản di chúc có hiệu lực pháp luật. Riêng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc hoàn toàn nằm ngoài sự định đoạt của người lập di chúc. Đối với di sản thừa kế theo pháp luật, là việc dịch chuyển di sản theo quy định của pháp luật trong trường hợp người chết không lập di chúc hay có lập di chúc nhưng di chúc vô hiệu, phần di sản thừa kế theo pháp luật chia cho người thừa kế theo hàng thừa kế. Nhưng theo Điều 669, di sản không phụ thuộc nội dung di chúc chỉ được chia cho một số người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất và thoả mãn những điều kiện pháp luật quy định. Dễ thấy, phần di sản dành cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc cũng như phần di sản theo nội dung di chúc và phần di sản theo pháp luật đều là di sản. Phần không phụ thuộc vào nội dung di chúc cũng được xác định sau khi thanh toán nghĩa vụ tài sản và các khoản chi phí liên quan. Toàn bộ di sản thừa kế dùng hết để thanh toán nghĩa vụ tài sản và các chi phí liên quan thì sẽ không còn di sản thừa kế để chia cho những nguời thừa kế cũng như thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Nếu di sản vẫn còn, ta xem xét các khả năng:
- Người chết không có di chúc, hay có nhưng vô hiệu một phần hay toàn bộ: khi không có di chúc thì cũng không đặt ra vấn đề hưởng di sản không phụ thuộc vào nôj dung di chúc. Toàn bộ di sản chia theo pháp luật.
- Nếu có di chúc nhưng có hiệu lực một phần, phần di sản vô hiệu sẽ chia theo pháp luật. Di sản theo di chúc là phần còn lại sau khi trừ đi phần không có hiệu lực, phần di sản thừa kế theo di chúc tiếp tục bị cắt giảm nếu người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc chưa nhận được 2/3 một suất.
Ở đây có sự chuyển hoá từ di sản thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật thành di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Phần di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc trong trường hợp này vừa được tạo thành từ di sản thừa kế theo di chúc vừa được tạo thành từ di sản thừa kế theo pháp luật. Lúc này người thừa kế nhận phần di sản này lại là người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Theo Điều 643, không quy định về trường hợp một người sẽ không được hưởng di sản theo pháp luật nếu họ hưởng di sản theo di chúc và ngược lại nên có thể hiểu là một người vừa có thể hưởng theo di chúc vừa có thể hưởng theo pháp luật. Tức là một người có thể hưởng di sản theo 2 tư cách. Nhưng 1 người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc không thể đồng thời là người thừa kế theo di chúc và không thể có trường hợp vừa là người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc vừa là người thừa kế theo pháp luật.
(b) Nếu người từ chối nhận di sản là người thừa kế theo di chúc đồng thời là người thừa kế theo luật của người để lại di sản thì cần xác định: nếu họ chỉ từ chối việc nhận di sản theo di chúc thì họ vẫn là người thừa kế theo luật, do vậy, họ là nhân suất để xác định một suất thừa kế theo luật; nếu họ từ chối việc nhận di sản theo pháp luật thì họ không phải là người thừa kế theo luật nữa. Do vậy họ không phải là một nhân suất khi xác định một suất thừa kế.
Người thừa kế chết trước hay chết cùng thời điểm với người để lại di sản: Trường hợp khi có người thừa kế theo pháp luật chết trước hay chết cùng thời điểm với người để lại di sản nhưng người này có con hay cháu được thừa kế thế vị theo Điều 677 thì người này vẫn được coi là nhân suất khi xác định suất của một người thừa kế theo pháp luật. Còn nếu người thừa kế chết trước hay chết cùng thời điểm với người để lại di sản nhưng người này không có con hay cháu được thừa kế thế vị, trong trường hợp này, nếu di sản được chia theo pháp luật, pháp luật cũng không chia di sản cho những người này, bởi vậy họ sẽ không được coi là nhân suất khi xác định suất của một người thừa kế theo pháp luật.
5. Kiến nghị
- Tên gọi của người thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc
Pháp luật gọi những đây là những “người thừa kế” không phụ thuộc vào nội dung di chúc có nghĩa là pháp luật coi đây là những người thừa kế của người để lại di sản. Tuy nhiên, nếu coi đây là “người thừa kế” thì về nguyên tắc họ phải thuộc một trong hai loại: hay là người thừa kế theo di chúc hay là người thừa kế theo pháp luật. Nhưng ở đây, người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc không thể là người thừa kế theo di chúc bởi lẽ, như trên đã phân tích – việc họ nhận di sản nằm ngoài ý chí của người lập di chúc. Họ cũng không thể là người thừa kế theo pháp luật, bởi lẽ phần di sản họ được nhận không phải là di sản thừa kế theo pháp luật.
Chính vì vậy, ta nên gọi là những “người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc” – giống như cách gọi trong Pháp lệnh Thừa kế – thì hợp lý hơn là “người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc”. Vì vậy, tên gọi của Điều 669 nên được sửa lại là: “Người hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc” thay vì “Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc” như cách gọi của BLDS hiện nay.
Bên cạnh đó với tư cách là người được hưởng di sản, những người này có một số quyền mà những người thừa kế khác không có, đó là quyền được ưu tiên thanh toán phần của mình từ di sản, được yêu cầu những người thừa kế theo di chúc, theo pháp luật và những người được di tặng phải khấu trừ phần của họ trong trường hợp di sản được nhận vẫn chưa đủ 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
- Giảm bớt số người được hưởng di sản theo Điều 669
Điều 669 quy định những người là cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên và con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động là những người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Đây là quy định xuất phát từ những mối quan hệ thực tế, những người ruột thịt của người để lại di chúc.
Tuy nhiên, để không hạn chế quá nhiều sự định đoạt của người để lại di chúc cũng như quyền của những người được hưởng di sản theo di chúc, pháp luật nên hạn chế bớt số người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Việc có quy định trong Điều 669 là nhằm đảm bảo quyền lợi cho những người được quy định trong điều luật đó, họ được hưởng di sản là do quan hệ huyết thống và cũng để đảm bảo cuộc sống của họ (ví dụ như với con thành niên nhưng không có khả năng lao động) khi người thân mất đi.
Cụ thể, ta nên bỏ bớt quy định vợ, chồng cũng nằm trong diện hưởng di sản theo Điều 669. Pháp luật Hôn nhân và Gia đình quy định tài sản của vợ, chồng phát sinh trong thời kì hôn nhân được coi là tài sản chung hợp nhất của vợ và chồng. Vì thế khi một bên chết, tài sản chung hợp nhất được chia đôi để xác định di sản thừa kế. Tức là về mặt thực tế, bên vợ hay chồng còn sống vẫn có tài sản để đảm bảo được cuộc sống của mình. Tất nhiên hạn chế quyền lợi của chủ thể này sẽ làm tăng thêm quyền lợi cho chủ thể khác. Trong trường hợp này, những người như cha, mẹ và con chưa thành niên, con thành niên nhưng không có khả năng lao động cần được ưu tiên hơn (nếu cha mẹ còn sống mà con đã mất thì nghĩa vụ phụng dưỡng không thể thực hiện được, con chưa thành niên đã không còn cha mẹ thì sẽ rất khó khăn trong đời sống cả về vật chất lẫn tinh thần)
KẾT LUẬN
Nói tóm lại, xuất phát từ tinh thần đạo lí, truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta mà pháp luật đã quy định về những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc để đảm bảo cho những quyền lợi cho những người đó và cũng như một sự bù đắp mất mát khi người thân qua đời.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Tags: thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc tiểu luận, nguyên nhân được hưởng 2/3 một suất thừa kế, tiểu luận Người thừa kế theo di chúc, có trái nguyên tắc khi áp dụng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc, tiểu luận về quyền thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, tiểu luận sau khi chia di sản thừa kế thì phát hiện có di chúc, tiểu luận về thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, điều kiện chung và riêng trong việc thừa hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc
Last edited by a moderator: