love_matrix
New Member
Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU ...........................................................................................1
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: CƠ SỞ XÃ HỘI VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH TƯ
TƯỞNG TRIẾT HỌC TRẦN NHÂN TÔNG .............................. 10
1.1. Đặc điểm điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị – xã hội Việt Nam
thời kỳ nhà Trần – cơ sở xã hội hình thành tư tưởng triết học Trần
Nhân Tông .......................................................................................... 10
1.1.1. Khái quát đặc điểm điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị – xã hội thời
kỳ nhà Trần .......................................................................................10
1.1.2. Sự phát triển văn hóa, giáo dục thời kỳ nhà Trần.............................26
1.2. Những tiền đề lý luận và tôn giáo hình thành tư tưởng triết học
Trần Nhân Tông ............................................................................... 33
1.2.1. Giá trị văn hóa Việt Nam truyền thống và tư tưởng của “Tam giáo”
với việc hình thành tư tưởng triết học Trần Nhân Tông .................. 33
1.2.2. Tư tưởng triết học Trần Thái Tông và Tuệ Trung Thượng sĩ – tiền đề
lý luận trực tiếp của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông...................56
Kết luận chương 1.......................................................................................83
Chương 2:NỘI DUNG TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA TRẦN NHÂN TÔNG….86
2.1. Thế giới quan trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ................86
2.1.1. Quan niệm về bản thể trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông .....89
2.1.2. Mối quan hệ giữa bản thể và thế giới hiện tượng trong tư tưởng triết
học Trần Nhân Tông ......................................................................105
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2.2. Nhân sinh quan và triết lý đạo đức trong tư tưởng triết học Trần
Nhân Tông........................................................................................114
2.2.1. Quan niệm của Trần Nhân Tông về cuộc đời con người và về vai trò
của con người trong cuộc sống .......................................................114
2.2.2. Quan niệm của Trần Nhân Tông về vấn đề rèn luyện tinh thần đạo
đức, trí tuệ, giải thoát .....................................................................122
Kết luận chương 2.....................................................................................129
Chương 3: ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ LỊCH SỬ CỦA TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC
TRẦN NHÂN TÔNG ........................................................................132
3.1. Những đặc điểm chủ yếu của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ..132
3.1.1.Tính kế thừa, dung hợp trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông .......132
3.1.2.Tinh thần thiền hành động, nhập thế tích cực trong tư tưởng triết học
Trần Nhân Tông .............................................................................147
3.1.3. Tính nhân văn trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ...............155
3.2. Giá trị lịch sử của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ............... 164
3.2.1. Tư tưởng triết học Trần Nhân Tông đã góp phần tạo nên hệ thống
triết lý thiền đặc sắc của Phật giáo Việt Nam ................................169
3.2.2. Tư tưởng triết học Trần Nhân Tông là nền tảng tinh thần để xây dựng
một quốc gia độc lập, thống nhất và một nền chính trị thân dân ........174
Kết luận chương 3 ....................................................................................195
KẾT LUẬN CHUNG................................................................................197
PHỤ LỤC ......................................................................................................... 203
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 213
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ .............................................222LỜI CAM ĐOAN
tui cam đoan đây là công trình do tui nghiên cứu, dưới
sự hướng dẫn của PGS, TS. Doãn Chính. Kết quả nghiên cứu
được công bố trong luận án là trung thực. Các tài liệu sử
dụng trong luận án có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
Người thực hiện
BÙI HUY DU
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng và nhân dân ta khởi
xướng và tiến hành, cùng với nhiệm vụ phát triển toàn diện các lĩnh vực
kinh tế, chính trị – xã hội, khoa học và công nghệ, giáo dục và văn hóa,
đặc biệt là đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm
“xây dựng nước ta thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất – kỹ
thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp
với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh
thần cao, quốc phòng, an ninh vững chắc” [21, tr. 18], chúng ta còn có
một nhiệm vụ hết sức quan trọng đó là “xây dựng và phát triển nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, tương xứng với sự
phát triển của nền kinh tế – xã hội. Đó cũng chính là triết lý của sự phát
triển xã hội hài hòa và bền vững. Bởi vì, văn hóa nói chung và những
giá trị tinh thần, tư tưởng của dân tộc Việt Nam nói riêng không chỉ là
nền tảng tinh thần và là một trong những động lực phát triển xã hội mà
còn là một trong những nguồn lực nội sinh bền bỉ và mạnh mẽ nhất “hun
đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam” [23, tr. 54], giúp chúng ta
có thể tiếp nối và phát huy sức mạnh truyền thống dân tộc trong công
cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, phong phú nhưng
không kém phần phức tạp hiện nay.
Trong tiến trình của công cuộc đổi mới, hơn 20 năm qua đất nước
ta đã đạt được những thành tựu thực sự to lớn và toàn diện trên các mặt
kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Đạt được kết quả đó, văn hóa đóng2
vai trò rất quan trọng bởi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là
yếu tố nội sinh, là động lực và mục tiêu của sự phát triển kinh tế – xã
hội. Do đó, có thể nói xây dựng, phát triển văn hóa chính là củng cố xây
dựng và phát triển nền tảng tinh thần của xã hội. Thiếu nền tảng tinh
thần tiến bộ, lành mạnh, không thể có sự phát triển kinh tế – xã hội bền
vững. Văn kiện Đại hội X, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định: “Phát
triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn
hóa – nền tảng tinh thần của xã hội.” [24, tr. 213]
Cùng với sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay, việc mở cửa hội
nhập giao lưu văn hóa với tất cả các nước trên thế giới là một xu thế và
quy luật tất yếu. Chúng ta không thể bảo tồn những giá trị văn hóa của
dân tộc bằng cách khép kín, thu mình, đóng cửa; nhưng ngược lại, chúng
ta cũng không thể thực sự phát triển nếu như mở cửa không kiểm soát,
đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc. Do đó, để bảo tồn và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, một mặt chúng ta
phải giữ gìn những giá trị truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc; mặt
khác, phải mở rộng giao lưu và tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa
nhân loại. Đúng như Văn kiện của Đảng đã khẳng định: “Trong điều
kiện kinh tế thị trường và mở cửa giao lưu quốc tế phải đặc biệt giữ gìn
và nâng cao bản sắc văn hóa dân tộc, kế thừa và tiếp thu truyền thống
đạo đức, tập quán tốt đẹp và lòng tự hào dân tộc. Tiếp thu tinh hoa của
các dân tộc trên thế giới, làm giàu đẹp thêm nền văn hóa Việt Nam.”
[21, tr. 111]
Vì vậy, việc tìm hiểu, nghiên cứu những giá trị văn hóa tinh thần
của dân tộc ta trong tiến trình lịch sử tư tưởng Việt Nam, trên cơ sở đó
phát huy sức mạnh của những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp và lâu
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
đời của dân tộc trong cuộc sống hôm nay là việc làm vừa có ý nghĩa lý
luận lâu dài vừa có tính thời sự cấp bách.
Trong lịch sử tư tưởng Việt Nam, Thiền phái Trúc Lâm đời Trần,
trong đó tiêu biểu là tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông – “đệ nhất
tổ thiền Trúc Lâm Yên Tử” nổi lên như một dấu son, góp phần khắc họa
khá đậm nét bản sắc, cốt cách tâm hồn Việt Nam nói chung và đặc
trưng của triết học Phật giáo Việt Nam nĩi riêng trong quá trình phát
triển. Trần Nhân Tông không chỉ là nhà chính trị – một vị vua anh minh,
“nhân từ, hòa nhã, cố kết lòng dân, sự nghiệp trùng hưng sáng ngời thuở
trước” [85, tr. 44] mà còn là nhà quân sự tài năng; không chỉ là nhà văn,
nhà thơ mà còn là nhà tư tưởng lớn, một bậc thiền sư lỗi lạc – người
sáng lập ra một dòng thiền mang bản sắc Việt Nam. Ông đã biết dung
hợp các nguồn tư tưởng từ quá khứ của dân tộc với triết lý phong phú,
sâu sắc, thâm trầm của Nho, Lão, đặc biệt là triết lý Phật giáo, bằng sự
kế thừa, chọn lọc các dòng thiền trước đây như Tỳ Ni Đa Lưu Chi
(Vinitaruci), Vô Ngôn Thông, Thảo Đường và tư tưởng triết lý thiền của
Trần Thái Tông, Tuệ Trung Thượng sĩ để sáng tạo nên hệ thống tư
tưởng triết học của mình với những nét độc đáo và đặc sắc riêng, ghi
dấu ấn sâu đậm trong lịch sử tư tưởng Việt Nam.
Chính vì thế, tui đã chọn vấn đề “Tư tưởng triết học Trần Nhân
Tông” làm đề tài luận án Tiến sĩ của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Sự nghiệp, cuộc đời của Trần Nhân Tông nói chung, tư tưởng triết
học của Trần Nhân Tông nói riêng từ trước tới nay đã được nhiều nhà
khoa học quan tâm nghiên cứu ở nhiều mặt, qua các chủ đề phong phú4
và sâu sắc khác nhau. Có thể khái quát kết quả các công trình nghiên
cứu đó trong ba chủ đề chính sau:
Thứ nhất, đó là các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông trên
phương diện lịch sử. Tiêu biểu cho chủ đề này phải kể đến các tác phẩm
lớn như: Tác phẩm Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nxb. Khoa học xã hội,
Hà Nội, 1998; Đại cương lịch sử Việt Nam, do Trương Hữu Quýnh, Đinh
Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn chủ biên, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, xuất bản
năm 2005; tác phẩm Tìm hiểu xã hội Việt Nam thời Lý – Trần, của Viện
Sử học, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1980 và tác phẩm
Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế kỷ XIX đến Cách mạng
Tháng Tám (3 tập), của Trần Văn Giàu, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,
1996; Cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên – Mông thế kỷ XIII của
Hà Văn Tấn – Phạm Thị Tâm, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1975...
Các công trình khoa học trên đã trình bày và phân tích khá khái quát và
sâu sắc điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội cũng như tiền đề lý luận hình
thành tư tưởng triết học Trần Nhân Tông như: Hình thái kinh tế thời Lý
– Trần, thể chế chính trị và kết cấu đẳng cấp thời Lý – Trần, văn hóa và
tư tưởng thời Lý – Trần với các vấn đề nghiên cứu khá sâu sắc như: Tư
tưởng chính trị và xã hội thời Lý – Trần, Nho giáo ở Việt Nam, các yếu
tố Phật, Nho, Đạo được tiếp thu và chuyển hóa như thế nào trong thời
đại Lý – Trần, ý nghĩa xã hội của phái Trúc Lâm thời Trần… Các công
trình trên cũng đã nghiên cứu khá kỹ về cuộc đời, thân thế và sự nghiệp
của Trần Nhân Tông gắn liền với các biến cố lịch sử Việt Nam giai đoạn
thế kỷ XIII – XIV, giúp người đọc có cái nhìn tổng quát hơn về Trần Nhân
Tông.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
Thứ hai, đó là các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông dưới
góc độ lịch sử tư tưởng văn hóa, tôn giáo. Liên quan đến chủ đề này
phải kể tới các công trình như: Thơ văn Lý – Trần, do Viện Văn học biên
soạn, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1989; Việt Nam Phật
giáo sử luận của Nguyễn Lang, Nxb. Văn học, Hà Nội, xuất bản năm
2000; Lịch sử Phật giáo Việt Nam, do Nguyễn Tài Thư chủ biên, Nxb.
Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1993; Phật giáo Việt Nam từ
khởi nguyên đến thế kỷ XIII của Trần Văn Giáp, Ban Tu thư, Đại học
Vạn Hạnh, Sài Gòn, xuất bản năm 1968; Lịch sử Phật giáo Việt Nam,
của Thích Minh Tuệ, Thành hội Phật giáo Tp. Hồ Chí Minh, xuất bản
năm 1993; Tam tổ thực lục, Viện nghiên cứu Phật học Việt Nam, xuất
bản năm 1995 (Thích Phước Sơn dịch và chú giải); Thiền uyển tập anh,
Nxb. Văn học, Hà Nội, 1993; Tổng tập văn học Phật giáo Việt Nam (3
tập) của Lê Mạnh Thát, Nxb, Tp. Hồ Chí Minh, xuất bản năm 2002;
Thiền học Việt Nam của Nguyễn Đăng Thục, Nxb. Lá Bối, Sài Gòn,
1966; Tư tưởng Phật giáo Việt Nam của Nguyễn Duy Hinh, Nxb. Khoa
học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1999; Thiền luận (quyển thượng,
quyển trung, quyển hạ) của Daisetzteitaro Suzuki, Nxb. Tổng hợp, Tp.
Hồ Chí Minh, xuất bản 2005.
Trong các công trình trên phải kể đến tác phẩm lớn như Thơ văn
Lý – Trần, do Viện Văn học biên soạn. Đây là công trình khoa học công
phu, đồ sộ, cung cấp cho người đọc một cách khá đầy đủ và đáng tin cậy
các bản văn về thơ, văn của Trần Nhân Tông, cùng với sự giới thiệu
đánh giá khái quát về sự nghiệp thơ văn, tư tưởng của Trần Nhân Tông;
hay như các tác phẩm Việt Nam Phật giáo sử luận của Nguyễn Lang,
Tổng tập văn học Phật giáo Việt Nam của Lê Mạnh Thát, Lịch sử Phật6
giáo Việt Nam, do Nguyễn Tài Thư chủ biên, đã trình bày và phân tích
khá sâu sắc tư tưởng cũng như vai trò, vị trí của Trần Nhân Tông trong
lịch sử tư tưởng Phật giáo Việt Nam nói chung và Thiền tông Việt Nam
nói riêng… Tất cả các công trình thuộc chủ đề thứ hai này giúp ta thấy rõ
giá trị về văn hóa, tư tưởng, tôn giáo mà Phật hoàng Trần Nhân Tông đã
đóng góp cho lịch sử tư tưởng Việt Nam.
Thứ ba, đó là các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông dưới
góc độ tư tưởng triết học, như các tác phẩm: Lịch sử tư tưởng Việt Nam,
tập 1, do Nguyễn Tài Thư chủ biên, Nxb. Khoa học xã hội, xuất bản
năm 1993; Đại cương triết học Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến
thế kỷ XIV của Nguyễn Hùng Hậu, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất
bản năm 2002; Lược khảo tư tưởng Thiền Trúc Lâm Việt Nam của
Nguyễn Hùng Hậu, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1997; Góp phần tìm
hiểu tư tưởng triết học Phật giáo Trần Thái Tông của Nguyễn Hùng Hậu,
Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1996; Tư tưởng triết học của Thiền Phái
Trúc Lâm đời Trần của Trương Văn Chung, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội, xuất bản năm 1998; Đại cương lịch sử tư tưởng triết học Việt Nam,
tập 1, do Nguyễn Hùng Hậu chủ biên, Nxb. Đại học quốc gia, Hà Nội,
xuất bản năm 2002; Tư tưởng Việt Nam thời Lý – Trần, do Doãn Chính –
Trương Văn Chung chủ biên, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, xuất bản
năm 2008; Lịch sử tư tưởng triết học Việt Nam, tập 1, do Nguyễn Trọng
Chuẩn chủ biên, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2006; và các tác phẩm
khác như Tam tổ Trúc Lâm giảng giải của Thích Thanh Từ, Nxb. Thành
phố Hồ Chí Minh, 1997; Thiền sư Việt Nam của Thích Thanh Từ, Nxb.
Thành phố Hồ Chí Minh, 1995; Thiền học đời Trần của Thích Thanh Từ
chủ biên, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, 1995; Trần Nhân Tông
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
toàn tập của Lê Mạnh Thát, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 2000… Liên
quan đến đề tài luận án còn có các bài báo, công trình khoa học được
các nhà nghiên cứu công bố trên các tạp chí khoa học chuyên ngành và
các kỷ yếu hội thảo khoa học, như bài Triết học Phật giáo Trần Thái
Tông, của Nguyễn Hùng Hậu, Nội san nghiên cứu Phật học số 4/1994 và
số 1/1995, bài Tìm hiểu tư tưởng triết học Thiền của Trần Nhân Tông của
Nguyễn Hùng Hậu, Tạp chí Triết học, số 3, năm 1995 hay bài Tư tưởng
triết học Trần Thái Tông, của Doãn Chính và Nguyễn Ngọc Phượng,
Tạp chí Triết học số 1 (212) tháng 1 năm 2009; Vài nhận xét về Thiền
tông và phái Trúc Lâm Yên Tử đời Trần của Tạ Ngọc Liễn, Tạp chí
Nghiên cứu lịch sử, 1976; và Kỷ yếu 700 năm ngày viên tịch Sư tổ Trúc
Lâm, Nxb. Tôn giáo, Hà Nội, xuất bản năm 2008, v.v… Các công trình
kể trên đã tập trung nghiên cứu tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông
qua các vấn đề lớn về bản thể luận, nhận thức luận và triết lý đạo đức
nhân sinh của ông gắn liền với quá trình phát triển của lịch sử tư tưởng
Việt Nam, tuy vậy tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông mới được các
công trình kể trên nghiên cứu ở mức độ khái quát nhất.
Tuy nhiên các công trình khoa học trên vẫn thực sự là những tài
liệu bổ ích để chúng tui học tập, kế thừa, phát triển trong đề tài luận án
của mình. Tiếp tục thành quả của các công trình nghiên cứu trên, chúng
tui cố gắng đi sâu nghiên cứu và trình bày tư tưởng triết học Trần Nhân
Tông qua đề tài luận án Tiến sĩ triết học, có tính chất chuyên sâu và hệ
thống hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
Mục đích của luận án
Từ sự trình bày, phân tích làm rõ những nội dung tư tưởng triết học
cơ bản của Trần Nhân Tông, luận án nhằm chỉ ra những đặc điểm và
những giá trị có ý nghĩa lịch sử to lớn trong tư tưởng triết học của ông.
Nhiệm vụ của luận án
Để đạt được mục đích trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Trình bày, phân tích cơ sở xã hội và những tiền đề tư tưởng hình
thành tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông.
- Trình bày và phân tích nội dung tư tưởng triết học cơ bản của
Trần Nhân Tông qua các vấn đề triết học về bản thể luận, đạo đức nhân
sinh; từ đó rút ra những đặc điểm và giá trị lịch sử trong tư tưởng triết
học của Trần Nhân Tông.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ trên, luận án dựa trên cơ sở
thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử; đồng thời tác giả luận án còn sử dụng tổng
hợp các phương pháp sử học, hệ thống cấu trúc, lôgic và lịch sử, phân
tích và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, so sánh và đối chiếu… để nghiên
cứu và trình bày luận án. Luận án được tiếp cận dưới góc độ triết học
lịch sử và triết học tôn giáo.
5. Cái mới của luận án
Một là, luận án đã trình bày một cách cơ bản và hệ thống tư tưởng
triết học của Trần Nhân Tông qua phân tích những phạm trù triết học,
thiền học của ông ở những vấn đề về thế giới quan, nhân sinh quan và
triết lý đạo đức.
Hai là, luận án đã trình bày, phân tích, đánh giá rút ra những đặc
điểm chủ yếu của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông, đó là tính chất kế
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi9
thừa, dung hợp, tinh thần thiền hành động nhập thế tích cực và tinh thần
nhân văn sâu sắc; đồng thời luận án cũng nêu lên những giá trị lịch sử
của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông; đó là triết học Trần Nhân Tông
góp phần tạo nên hệ thống triết lý thiền đặc sắc Việt Nam, là nền tảng
tinh thần để xây dựng một quốc gia Đại Việt độc lập, thống nhất, một
nền chính trị thân dân.
6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận án
Về ý nghĩa khoa học, luận án góp phần làm rõ nội dung và đặc
điểm cơ bản trong tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông qua các vấn đề
bản thể luận, nhận thức luận, đạo đức nhân sinh, từ đó giúp người đọc tìm
hiểu một cách sâu sắc và hệ thống tư tưởng triết học của Trần Nhân
Tông.
Về ý nghĩa thực tiễn, thông qua những đặc điểm của tư tưởng triết
học Trần Nhân Tông được trình bày trong luận án, có thể rút ra những
bài học lịch sử bổ ích góp phần vào việc gìn giữ và phát huy bản sắc và
truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam trong công cuộc đổi mới và hội
nhập quốc tế hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận án có thể sử dụng
làm tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu và giảng dạy về lịch
sử tư tưởng Việt Nam cho sinh viên và học viên cao học các ngành Triết
học, Tôn giáo học, Văn hóa học, Sử học trong các trường Cao đẳng và
Đại học.
7. Kết cấu cơ bản của luận án
Ngoài Phần mở đầu, Phần kết luận và Danh mục tài liệu tham
khảo, luận án được kết cấu gồm 3 chương, 6 tiết và 13 mục.10
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ XÃ HỘI VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH
TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC TRẦN NHÂN TÔNG
1.1. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN LỊCH SỬ, KINH TẾ, CHÍNH TRỊ –
XÃ HỘI VIỆT NAM THỜI KỲ NHÀ TRẦN – CƠ SỞ XÃ HỘI HÌNH
THÀNH TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC TRẦN NHÂN TÔNG
1.1.1. Khái quát đặc điểm điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị
– xã hội Việt Nam thời kỳ nhà Trần
Là hình thái ý thức xã hội, tư tưởng triết học của Trần Nhân
Tông một mặt phản ánh và bị chi phối bởi đặc điểm, nhu cầu của xã
hội Việt Nam thời kỳ nhà Trần; mặt khác, là sự kế thừa những tiền đề
tư tưởng, tôn giáo trước đó. Đúng như C. Mác đã nói: “Các triết gia
không mọc lên như nấm từ trái đất, họ là sản phẩm của thời đại mình,
của dân tộc mình, mà dòng sữa tinh tế nhất, quý giá và vô hình được
tập trung lại trong những tư tưởng triết học” [41, tr. 156]. Do đó,
nghiên cứu tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông không thể không
tìm hiểu điều kiện lịch sử xã hội và những tiền đề lý luận hình thành
tưởng triết học của ông.
Sau thời kỳ hưng thịnh, từ khoảng giữa thế kỷ XII trở đi, triều
đình nhà Lý bước vào giai đoạn suy tàn. Đất nước rơi vào cuộc khủng
hoảng kinh tế – xã hội trầm trọng. Thiên tai, mất mùa, đói kém, dịch
bệnh hoành hành khắp nơi làm cho nền kinh tế ngày càng sa sút. Bên
cạnh đó, do bộ máy chính quyền nhà Lý từ trung ương đến địa phương
tỏ ra quan liêu, lỏng lẻo trong việc quản lý xã hội dẫn đến tình trạng
Tóm lại, cuộc đời và tư tưởng của Trần Nhân Tông có thể được
nghiên cứu và tiếp cận trên nhiều bình diện khác nhau như nhà vua,
nhà thơ, nhà tư tưởng. Và, ở bình diện nào chúng ta cũng phát hiện ra
những điều thú vị và mới lạ mang giá trị, ý nghĩa sâu sắc và vĩnh cửu
về ông. Là một vị vua, một vị tướng ông có một bản lĩnh vững vàng
và ý chí quyết đoán. Là một nhà chính trị, ông có cái nhìn sắc bén và
thái độ bình tĩnh, tự tại khoan hòa, thấu hiểu tâm can mọi người, thu
phục nhân tâm con người; là một thiền sư, ông có một trí huệ thâm
trầm sâu sắc mà dung dị, và cao hơn cả là tấm lòng yêu nước thương
dân thiết tha của ông. Đặc biệt cuộc đời ông đã chịu ảnh hưởng khá
sâu đậm bởi triết lý đạo đức của Phật giáo – một triết lý sau hai thế
kỷ chiếm địa vị quốc giáo dưới thời Lý, và đến thời kỳ nhà Trần, nó
đã đủ chín muồi để hòa nhập vào truyền thống văn hóa dân tộc Việt.
Tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông đã trở thành cơ sở lý luận cho
việc xây dựng một chế độ chính trị thân dân, một quốc gia thống nhất,
độc lập, tự chủ và là chỗ dựa tinh thần cho quân dân Đại Việt trong
công cuộc chấn hưng đất nước, chống giặc Nguyên – Mông thời bấy
giờ.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU ...........................................................................................1
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: CƠ SỞ XÃ HỘI VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH TƯ
TƯỞNG TRIẾT HỌC TRẦN NHÂN TÔNG .............................. 10
1.1. Đặc điểm điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị – xã hội Việt Nam
thời kỳ nhà Trần – cơ sở xã hội hình thành tư tưởng triết học Trần
Nhân Tông .......................................................................................... 10
1.1.1. Khái quát đặc điểm điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị – xã hội thời
kỳ nhà Trần .......................................................................................10
1.1.2. Sự phát triển văn hóa, giáo dục thời kỳ nhà Trần.............................26
1.2. Những tiền đề lý luận và tôn giáo hình thành tư tưởng triết học
Trần Nhân Tông ............................................................................... 33
1.2.1. Giá trị văn hóa Việt Nam truyền thống và tư tưởng của “Tam giáo”
với việc hình thành tư tưởng triết học Trần Nhân Tông .................. 33
1.2.2. Tư tưởng triết học Trần Thái Tông và Tuệ Trung Thượng sĩ – tiền đề
lý luận trực tiếp của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông...................56
Kết luận chương 1.......................................................................................83
Chương 2:NỘI DUNG TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA TRẦN NHÂN TÔNG….86
2.1. Thế giới quan trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ................86
2.1.1. Quan niệm về bản thể trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông .....89
2.1.2. Mối quan hệ giữa bản thể và thế giới hiện tượng trong tư tưởng triết
học Trần Nhân Tông ......................................................................105
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2.2. Nhân sinh quan và triết lý đạo đức trong tư tưởng triết học Trần
Nhân Tông........................................................................................114
2.2.1. Quan niệm của Trần Nhân Tông về cuộc đời con người và về vai trò
của con người trong cuộc sống .......................................................114
2.2.2. Quan niệm của Trần Nhân Tông về vấn đề rèn luyện tinh thần đạo
đức, trí tuệ, giải thoát .....................................................................122
Kết luận chương 2.....................................................................................129
Chương 3: ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ LỊCH SỬ CỦA TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC
TRẦN NHÂN TÔNG ........................................................................132
3.1. Những đặc điểm chủ yếu của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ..132
3.1.1.Tính kế thừa, dung hợp trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông .......132
3.1.2.Tinh thần thiền hành động, nhập thế tích cực trong tư tưởng triết học
Trần Nhân Tông .............................................................................147
3.1.3. Tính nhân văn trong tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ...............155
3.2. Giá trị lịch sử của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông ............... 164
3.2.1. Tư tưởng triết học Trần Nhân Tông đã góp phần tạo nên hệ thống
triết lý thiền đặc sắc của Phật giáo Việt Nam ................................169
3.2.2. Tư tưởng triết học Trần Nhân Tông là nền tảng tinh thần để xây dựng
một quốc gia độc lập, thống nhất và một nền chính trị thân dân ........174
Kết luận chương 3 ....................................................................................195
KẾT LUẬN CHUNG................................................................................197
PHỤ LỤC ......................................................................................................... 203
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 213
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ .............................................222LỜI CAM ĐOAN
tui cam đoan đây là công trình do tui nghiên cứu, dưới
sự hướng dẫn của PGS, TS. Doãn Chính. Kết quả nghiên cứu
được công bố trong luận án là trung thực. Các tài liệu sử
dụng trong luận án có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
Người thực hiện
BÙI HUY DU
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng và nhân dân ta khởi
xướng và tiến hành, cùng với nhiệm vụ phát triển toàn diện các lĩnh vực
kinh tế, chính trị – xã hội, khoa học và công nghệ, giáo dục và văn hóa,
đặc biệt là đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm
“xây dựng nước ta thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất – kỹ
thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp
với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh
thần cao, quốc phòng, an ninh vững chắc” [21, tr. 18], chúng ta còn có
một nhiệm vụ hết sức quan trọng đó là “xây dựng và phát triển nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, tương xứng với sự
phát triển của nền kinh tế – xã hội. Đó cũng chính là triết lý của sự phát
triển xã hội hài hòa và bền vững. Bởi vì, văn hóa nói chung và những
giá trị tinh thần, tư tưởng của dân tộc Việt Nam nói riêng không chỉ là
nền tảng tinh thần và là một trong những động lực phát triển xã hội mà
còn là một trong những nguồn lực nội sinh bền bỉ và mạnh mẽ nhất “hun
đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam” [23, tr. 54], giúp chúng ta
có thể tiếp nối và phát huy sức mạnh truyền thống dân tộc trong công
cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, phong phú nhưng
không kém phần phức tạp hiện nay.
Trong tiến trình của công cuộc đổi mới, hơn 20 năm qua đất nước
ta đã đạt được những thành tựu thực sự to lớn và toàn diện trên các mặt
kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Đạt được kết quả đó, văn hóa đóng2
vai trò rất quan trọng bởi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là
yếu tố nội sinh, là động lực và mục tiêu của sự phát triển kinh tế – xã
hội. Do đó, có thể nói xây dựng, phát triển văn hóa chính là củng cố xây
dựng và phát triển nền tảng tinh thần của xã hội. Thiếu nền tảng tinh
thần tiến bộ, lành mạnh, không thể có sự phát triển kinh tế – xã hội bền
vững. Văn kiện Đại hội X, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định: “Phát
triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn
hóa – nền tảng tinh thần của xã hội.” [24, tr. 213]
Cùng với sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay, việc mở cửa hội
nhập giao lưu văn hóa với tất cả các nước trên thế giới là một xu thế và
quy luật tất yếu. Chúng ta không thể bảo tồn những giá trị văn hóa của
dân tộc bằng cách khép kín, thu mình, đóng cửa; nhưng ngược lại, chúng
ta cũng không thể thực sự phát triển nếu như mở cửa không kiểm soát,
đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc. Do đó, để bảo tồn và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, một mặt chúng ta
phải giữ gìn những giá trị truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc; mặt
khác, phải mở rộng giao lưu và tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa
nhân loại. Đúng như Văn kiện của Đảng đã khẳng định: “Trong điều
kiện kinh tế thị trường và mở cửa giao lưu quốc tế phải đặc biệt giữ gìn
và nâng cao bản sắc văn hóa dân tộc, kế thừa và tiếp thu truyền thống
đạo đức, tập quán tốt đẹp và lòng tự hào dân tộc. Tiếp thu tinh hoa của
các dân tộc trên thế giới, làm giàu đẹp thêm nền văn hóa Việt Nam.”
[21, tr. 111]
Vì vậy, việc tìm hiểu, nghiên cứu những giá trị văn hóa tinh thần
của dân tộc ta trong tiến trình lịch sử tư tưởng Việt Nam, trên cơ sở đó
phát huy sức mạnh của những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp và lâu
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
đời của dân tộc trong cuộc sống hôm nay là việc làm vừa có ý nghĩa lý
luận lâu dài vừa có tính thời sự cấp bách.
Trong lịch sử tư tưởng Việt Nam, Thiền phái Trúc Lâm đời Trần,
trong đó tiêu biểu là tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông – “đệ nhất
tổ thiền Trúc Lâm Yên Tử” nổi lên như một dấu son, góp phần khắc họa
khá đậm nét bản sắc, cốt cách tâm hồn Việt Nam nói chung và đặc
trưng của triết học Phật giáo Việt Nam nĩi riêng trong quá trình phát
triển. Trần Nhân Tông không chỉ là nhà chính trị – một vị vua anh minh,
“nhân từ, hòa nhã, cố kết lòng dân, sự nghiệp trùng hưng sáng ngời thuở
trước” [85, tr. 44] mà còn là nhà quân sự tài năng; không chỉ là nhà văn,
nhà thơ mà còn là nhà tư tưởng lớn, một bậc thiền sư lỗi lạc – người
sáng lập ra một dòng thiền mang bản sắc Việt Nam. Ông đã biết dung
hợp các nguồn tư tưởng từ quá khứ của dân tộc với triết lý phong phú,
sâu sắc, thâm trầm của Nho, Lão, đặc biệt là triết lý Phật giáo, bằng sự
kế thừa, chọn lọc các dòng thiền trước đây như Tỳ Ni Đa Lưu Chi
(Vinitaruci), Vô Ngôn Thông, Thảo Đường và tư tưởng triết lý thiền của
Trần Thái Tông, Tuệ Trung Thượng sĩ để sáng tạo nên hệ thống tư
tưởng triết học của mình với những nét độc đáo và đặc sắc riêng, ghi
dấu ấn sâu đậm trong lịch sử tư tưởng Việt Nam.
Chính vì thế, tui đã chọn vấn đề “Tư tưởng triết học Trần Nhân
Tông” làm đề tài luận án Tiến sĩ của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Sự nghiệp, cuộc đời của Trần Nhân Tông nói chung, tư tưởng triết
học của Trần Nhân Tông nói riêng từ trước tới nay đã được nhiều nhà
khoa học quan tâm nghiên cứu ở nhiều mặt, qua các chủ đề phong phú4
và sâu sắc khác nhau. Có thể khái quát kết quả các công trình nghiên
cứu đó trong ba chủ đề chính sau:
Thứ nhất, đó là các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông trên
phương diện lịch sử. Tiêu biểu cho chủ đề này phải kể đến các tác phẩm
lớn như: Tác phẩm Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nxb. Khoa học xã hội,
Hà Nội, 1998; Đại cương lịch sử Việt Nam, do Trương Hữu Quýnh, Đinh
Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn chủ biên, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, xuất bản
năm 2005; tác phẩm Tìm hiểu xã hội Việt Nam thời Lý – Trần, của Viện
Sử học, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1980 và tác phẩm
Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế kỷ XIX đến Cách mạng
Tháng Tám (3 tập), của Trần Văn Giàu, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,
1996; Cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên – Mông thế kỷ XIII của
Hà Văn Tấn – Phạm Thị Tâm, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1975...
Các công trình khoa học trên đã trình bày và phân tích khá khái quát và
sâu sắc điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội cũng như tiền đề lý luận hình
thành tư tưởng triết học Trần Nhân Tông như: Hình thái kinh tế thời Lý
– Trần, thể chế chính trị và kết cấu đẳng cấp thời Lý – Trần, văn hóa và
tư tưởng thời Lý – Trần với các vấn đề nghiên cứu khá sâu sắc như: Tư
tưởng chính trị và xã hội thời Lý – Trần, Nho giáo ở Việt Nam, các yếu
tố Phật, Nho, Đạo được tiếp thu và chuyển hóa như thế nào trong thời
đại Lý – Trần, ý nghĩa xã hội của phái Trúc Lâm thời Trần… Các công
trình trên cũng đã nghiên cứu khá kỹ về cuộc đời, thân thế và sự nghiệp
của Trần Nhân Tông gắn liền với các biến cố lịch sử Việt Nam giai đoạn
thế kỷ XIII – XIV, giúp người đọc có cái nhìn tổng quát hơn về Trần Nhân
Tông.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
Thứ hai, đó là các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông dưới
góc độ lịch sử tư tưởng văn hóa, tôn giáo. Liên quan đến chủ đề này
phải kể tới các công trình như: Thơ văn Lý – Trần, do Viện Văn học biên
soạn, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1989; Việt Nam Phật
giáo sử luận của Nguyễn Lang, Nxb. Văn học, Hà Nội, xuất bản năm
2000; Lịch sử Phật giáo Việt Nam, do Nguyễn Tài Thư chủ biên, Nxb.
Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1993; Phật giáo Việt Nam từ
khởi nguyên đến thế kỷ XIII của Trần Văn Giáp, Ban Tu thư, Đại học
Vạn Hạnh, Sài Gòn, xuất bản năm 1968; Lịch sử Phật giáo Việt Nam,
của Thích Minh Tuệ, Thành hội Phật giáo Tp. Hồ Chí Minh, xuất bản
năm 1993; Tam tổ thực lục, Viện nghiên cứu Phật học Việt Nam, xuất
bản năm 1995 (Thích Phước Sơn dịch và chú giải); Thiền uyển tập anh,
Nxb. Văn học, Hà Nội, 1993; Tổng tập văn học Phật giáo Việt Nam (3
tập) của Lê Mạnh Thát, Nxb, Tp. Hồ Chí Minh, xuất bản năm 2002;
Thiền học Việt Nam của Nguyễn Đăng Thục, Nxb. Lá Bối, Sài Gòn,
1966; Tư tưởng Phật giáo Việt Nam của Nguyễn Duy Hinh, Nxb. Khoa
học xã hội, Hà Nội, xuất bản năm 1999; Thiền luận (quyển thượng,
quyển trung, quyển hạ) của Daisetzteitaro Suzuki, Nxb. Tổng hợp, Tp.
Hồ Chí Minh, xuất bản 2005.
Trong các công trình trên phải kể đến tác phẩm lớn như Thơ văn
Lý – Trần, do Viện Văn học biên soạn. Đây là công trình khoa học công
phu, đồ sộ, cung cấp cho người đọc một cách khá đầy đủ và đáng tin cậy
các bản văn về thơ, văn của Trần Nhân Tông, cùng với sự giới thiệu
đánh giá khái quát về sự nghiệp thơ văn, tư tưởng của Trần Nhân Tông;
hay như các tác phẩm Việt Nam Phật giáo sử luận của Nguyễn Lang,
Tổng tập văn học Phật giáo Việt Nam của Lê Mạnh Thát, Lịch sử Phật6
giáo Việt Nam, do Nguyễn Tài Thư chủ biên, đã trình bày và phân tích
khá sâu sắc tư tưởng cũng như vai trò, vị trí của Trần Nhân Tông trong
lịch sử tư tưởng Phật giáo Việt Nam nói chung và Thiền tông Việt Nam
nói riêng… Tất cả các công trình thuộc chủ đề thứ hai này giúp ta thấy rõ
giá trị về văn hóa, tư tưởng, tôn giáo mà Phật hoàng Trần Nhân Tông đã
đóng góp cho lịch sử tư tưởng Việt Nam.
Thứ ba, đó là các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông dưới
góc độ tư tưởng triết học, như các tác phẩm: Lịch sử tư tưởng Việt Nam,
tập 1, do Nguyễn Tài Thư chủ biên, Nxb. Khoa học xã hội, xuất bản
năm 1993; Đại cương triết học Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến
thế kỷ XIV của Nguyễn Hùng Hậu, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, xuất
bản năm 2002; Lược khảo tư tưởng Thiền Trúc Lâm Việt Nam của
Nguyễn Hùng Hậu, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1997; Góp phần tìm
hiểu tư tưởng triết học Phật giáo Trần Thái Tông của Nguyễn Hùng Hậu,
Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1996; Tư tưởng triết học của Thiền Phái
Trúc Lâm đời Trần của Trương Văn Chung, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội, xuất bản năm 1998; Đại cương lịch sử tư tưởng triết học Việt Nam,
tập 1, do Nguyễn Hùng Hậu chủ biên, Nxb. Đại học quốc gia, Hà Nội,
xuất bản năm 2002; Tư tưởng Việt Nam thời Lý – Trần, do Doãn Chính –
Trương Văn Chung chủ biên, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, xuất bản
năm 2008; Lịch sử tư tưởng triết học Việt Nam, tập 1, do Nguyễn Trọng
Chuẩn chủ biên, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2006; và các tác phẩm
khác như Tam tổ Trúc Lâm giảng giải của Thích Thanh Từ, Nxb. Thành
phố Hồ Chí Minh, 1997; Thiền sư Việt Nam của Thích Thanh Từ, Nxb.
Thành phố Hồ Chí Minh, 1995; Thiền học đời Trần của Thích Thanh Từ
chủ biên, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, 1995; Trần Nhân Tông
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
toàn tập của Lê Mạnh Thát, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 2000… Liên
quan đến đề tài luận án còn có các bài báo, công trình khoa học được
các nhà nghiên cứu công bố trên các tạp chí khoa học chuyên ngành và
các kỷ yếu hội thảo khoa học, như bài Triết học Phật giáo Trần Thái
Tông, của Nguyễn Hùng Hậu, Nội san nghiên cứu Phật học số 4/1994 và
số 1/1995, bài Tìm hiểu tư tưởng triết học Thiền của Trần Nhân Tông của
Nguyễn Hùng Hậu, Tạp chí Triết học, số 3, năm 1995 hay bài Tư tưởng
triết học Trần Thái Tông, của Doãn Chính và Nguyễn Ngọc Phượng,
Tạp chí Triết học số 1 (212) tháng 1 năm 2009; Vài nhận xét về Thiền
tông và phái Trúc Lâm Yên Tử đời Trần của Tạ Ngọc Liễn, Tạp chí
Nghiên cứu lịch sử, 1976; và Kỷ yếu 700 năm ngày viên tịch Sư tổ Trúc
Lâm, Nxb. Tôn giáo, Hà Nội, xuất bản năm 2008, v.v… Các công trình
kể trên đã tập trung nghiên cứu tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông
qua các vấn đề lớn về bản thể luận, nhận thức luận và triết lý đạo đức
nhân sinh của ông gắn liền với quá trình phát triển của lịch sử tư tưởng
Việt Nam, tuy vậy tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông mới được các
công trình kể trên nghiên cứu ở mức độ khái quát nhất.
Tuy nhiên các công trình khoa học trên vẫn thực sự là những tài
liệu bổ ích để chúng tui học tập, kế thừa, phát triển trong đề tài luận án
của mình. Tiếp tục thành quả của các công trình nghiên cứu trên, chúng
tui cố gắng đi sâu nghiên cứu và trình bày tư tưởng triết học Trần Nhân
Tông qua đề tài luận án Tiến sĩ triết học, có tính chất chuyên sâu và hệ
thống hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
Mục đích của luận án
Từ sự trình bày, phân tích làm rõ những nội dung tư tưởng triết học
cơ bản của Trần Nhân Tông, luận án nhằm chỉ ra những đặc điểm và
những giá trị có ý nghĩa lịch sử to lớn trong tư tưởng triết học của ông.
Nhiệm vụ của luận án
Để đạt được mục đích trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Trình bày, phân tích cơ sở xã hội và những tiền đề tư tưởng hình
thành tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông.
- Trình bày và phân tích nội dung tư tưởng triết học cơ bản của
Trần Nhân Tông qua các vấn đề triết học về bản thể luận, đạo đức nhân
sinh; từ đó rút ra những đặc điểm và giá trị lịch sử trong tư tưởng triết
học của Trần Nhân Tông.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ trên, luận án dựa trên cơ sở
thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử; đồng thời tác giả luận án còn sử dụng tổng
hợp các phương pháp sử học, hệ thống cấu trúc, lôgic và lịch sử, phân
tích và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, so sánh và đối chiếu… để nghiên
cứu và trình bày luận án. Luận án được tiếp cận dưới góc độ triết học
lịch sử và triết học tôn giáo.
5. Cái mới của luận án
Một là, luận án đã trình bày một cách cơ bản và hệ thống tư tưởng
triết học của Trần Nhân Tông qua phân tích những phạm trù triết học,
thiền học của ông ở những vấn đề về thế giới quan, nhân sinh quan và
triết lý đạo đức.
Hai là, luận án đã trình bày, phân tích, đánh giá rút ra những đặc
điểm chủ yếu của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông, đó là tính chất kế
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi9
thừa, dung hợp, tinh thần thiền hành động nhập thế tích cực và tinh thần
nhân văn sâu sắc; đồng thời luận án cũng nêu lên những giá trị lịch sử
của tư tưởng triết học Trần Nhân Tông; đó là triết học Trần Nhân Tông
góp phần tạo nên hệ thống triết lý thiền đặc sắc Việt Nam, là nền tảng
tinh thần để xây dựng một quốc gia Đại Việt độc lập, thống nhất, một
nền chính trị thân dân.
6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận án
Về ý nghĩa khoa học, luận án góp phần làm rõ nội dung và đặc
điểm cơ bản trong tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông qua các vấn đề
bản thể luận, nhận thức luận, đạo đức nhân sinh, từ đó giúp người đọc tìm
hiểu một cách sâu sắc và hệ thống tư tưởng triết học của Trần Nhân
Tông.
Về ý nghĩa thực tiễn, thông qua những đặc điểm của tư tưởng triết
học Trần Nhân Tông được trình bày trong luận án, có thể rút ra những
bài học lịch sử bổ ích góp phần vào việc gìn giữ và phát huy bản sắc và
truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam trong công cuộc đổi mới và hội
nhập quốc tế hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận án có thể sử dụng
làm tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu và giảng dạy về lịch
sử tư tưởng Việt Nam cho sinh viên và học viên cao học các ngành Triết
học, Tôn giáo học, Văn hóa học, Sử học trong các trường Cao đẳng và
Đại học.
7. Kết cấu cơ bản của luận án
Ngoài Phần mở đầu, Phần kết luận và Danh mục tài liệu tham
khảo, luận án được kết cấu gồm 3 chương, 6 tiết và 13 mục.10
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ XÃ HỘI VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN HÌNH THÀNH
TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC TRẦN NHÂN TÔNG
1.1. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN LỊCH SỬ, KINH TẾ, CHÍNH TRỊ –
XÃ HỘI VIỆT NAM THỜI KỲ NHÀ TRẦN – CƠ SỞ XÃ HỘI HÌNH
THÀNH TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC TRẦN NHÂN TÔNG
1.1.1. Khái quát đặc điểm điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị
– xã hội Việt Nam thời kỳ nhà Trần
Là hình thái ý thức xã hội, tư tưởng triết học của Trần Nhân
Tông một mặt phản ánh và bị chi phối bởi đặc điểm, nhu cầu của xã
hội Việt Nam thời kỳ nhà Trần; mặt khác, là sự kế thừa những tiền đề
tư tưởng, tôn giáo trước đó. Đúng như C. Mác đã nói: “Các triết gia
không mọc lên như nấm từ trái đất, họ là sản phẩm của thời đại mình,
của dân tộc mình, mà dòng sữa tinh tế nhất, quý giá và vô hình được
tập trung lại trong những tư tưởng triết học” [41, tr. 156]. Do đó,
nghiên cứu tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông không thể không
tìm hiểu điều kiện lịch sử xã hội và những tiền đề lý luận hình thành
tưởng triết học của ông.
Sau thời kỳ hưng thịnh, từ khoảng giữa thế kỷ XII trở đi, triều
đình nhà Lý bước vào giai đoạn suy tàn. Đất nước rơi vào cuộc khủng
hoảng kinh tế – xã hội trầm trọng. Thiên tai, mất mùa, đói kém, dịch
bệnh hoành hành khắp nơi làm cho nền kinh tế ngày càng sa sút. Bên
cạnh đó, do bộ máy chính quyền nhà Lý từ trung ương đến địa phương
tỏ ra quan liêu, lỏng lẻo trong việc quản lý xã hội dẫn đến tình trạng
Tóm lại, cuộc đời và tư tưởng của Trần Nhân Tông có thể được
nghiên cứu và tiếp cận trên nhiều bình diện khác nhau như nhà vua,
nhà thơ, nhà tư tưởng. Và, ở bình diện nào chúng ta cũng phát hiện ra
những điều thú vị và mới lạ mang giá trị, ý nghĩa sâu sắc và vĩnh cửu
về ông. Là một vị vua, một vị tướng ông có một bản lĩnh vững vàng
và ý chí quyết đoán. Là một nhà chính trị, ông có cái nhìn sắc bén và
thái độ bình tĩnh, tự tại khoan hòa, thấu hiểu tâm can mọi người, thu
phục nhân tâm con người; là một thiền sư, ông có một trí huệ thâm
trầm sâu sắc mà dung dị, và cao hơn cả là tấm lòng yêu nước thương
dân thiết tha của ông. Đặc biệt cuộc đời ông đã chịu ảnh hưởng khá
sâu đậm bởi triết lý đạo đức của Phật giáo – một triết lý sau hai thế
kỷ chiếm địa vị quốc giáo dưới thời Lý, và đến thời kỳ nhà Trần, nó
đã đủ chín muồi để hòa nhập vào truyền thống văn hóa dân tộc Việt.
Tư tưởng triết học của Trần Nhân Tông đã trở thành cơ sở lý luận cho
việc xây dựng một chế độ chính trị thân dân, một quốc gia thống nhất,
độc lập, tự chủ và là chỗ dựa tinh thần cho quân dân Đại Việt trong
công cuộc chấn hưng đất nước, chống giặc Nguyên – Mông thời bấy
giờ.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: