Download miễn phí Xu thế biến đổi của lượng mưa ngày cực đại ở Việt Nam giai đoạn 1961-2007
Trước hết, từchuỗi sốliệu lượng mưa ngày của các trạm, đã thành lập chuỗi lượng mưa cực
đại cho từng tháng. Trên cơsở đó, các phương trình hồi qui tuyến tính một biến dạng
y = A0+ A1t đã được xác định, trong đó y là lượng mưa ngày cực đại (của từng tháng hay năm), t là sốthứtựnăm, A0và A1là các hệsốhồi qui. Xu thếtăng, giảm của chuỗi lượng mưa ngày cực
đại được xác định bởi dấu và trịsốtuyệt đối của hệsốgóc A1của phươg trình hồi qui. HệsốA1
dương (hay âm) cho biết xu thếtăng (hay giảm) của lượng mưa ngày cực đại trong thời
đoạn xem xét, đồng thời giá trịtuyệt đối của hệsốA1càng lớn có nghĩa là xu thếbiến đổi càng
mạnh
Để tải bản Đầy Đủ của tài liệu, xin Trả lời bài viết này, Mods sẽ gửi Link download cho bạn sớm nhất qua hòm tin nhắn.
Ai cần download tài liệu gì mà không tìm thấy ở đây, thì đăng yêu cầu down tại đây nhé:
Nhận download tài liệu miễn phí
Tóm tắt nội dung tài liệu:
Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 25, Số 3S (2009) 423‐430423
_______
Xu thế biến đổi của lượng mưa ngày cực đại ở Việt Nam
giai đoạn 1961-2007
Vũ Thanh Hằng1,*, Chu Thị Thu Hường2, Phan Văn Tân1
1Khoa Khí tượng Thủy văn và Hải dương học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN
334 Nguyễn Trãi, Hà Nội, Việt Nam
2Trường Cao đẳng Tài Nguyên và Môi trường Hà Nội, 41A Đường K1, Cầu Diễn, Từ Liêm, Hà Nội
Nhận ngày 25 tháng 11 năm 2009
Tóm tắt. Số liệu lượng mưa ngày tại các trạm quan trắc ở bảy vùng khí hậu Việt Nam thời kỳ từ
năm 1961 đến 2007 được sử dụng để xác định xu thế biến đổi của lượng mưa ngày cực đại. Kết
quả phân tích cho thấy, trong thời kỳ từ năm 1961 đến 2007, hầu hết trên khắp cả nước đều thể
hiện xu thế tăng lên của lượng mưa ngày cực đại, đặc biệt tăng mạnh trong những năm gần đây,
tuy nhiên trong những thời đoạn ngắn xu thế tăng/giảm là không đồng nhất giữa các vùng khí hậu.
Từ khóa: xu thế, lượng mưa ngày cực đại, vùng khí hậu Việt Nam.
1. Mở đầu
Trong những năm gần đây, thời tiết và khí
hậu có chiều hướng diễn biến phức tạp. Những
biến đổi bất thường của thời tiết và khí hậu đã
tác động đáng kể đến sự biến đổi của các yếu tố
khí tượng, đặc biệt là lượng mưa. Sự biến đổi
của lượng mưa sẽ ảnh hưởng đến chu trình thủy
văn và tài nguyên nước trong hệ thống khí hậu,
dẫn tới làm thay đổi các giá trị trung bình của
nhiệt độ và lượng mưa, làm tăng sự biến động
của hiện tượng mưa mạnh lên hay yếu đi gây ra
lũ lụt hay hạn hán [1].
Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên
cứu về sự biến đổi của lượng mưa cũng như hiện
tượng mưa lớn của thế kỷ trước trên qui mô toàn
cầu, bán cầu và khu vực. Một vài nghiên cứu gần
đây về xu thế của các chỉ số lượng mưa cho thấy
lượng giáng thủy toàn cầu có xu thế tăng ít trên
lục địa trong thế kỷ 20, tuy nhiên nghiên cứu này
cũng cho thấy xu thế này là không đồng nhất bởi
vì một số vùng lớn lại có xu thế giảm [1,2]. Ở
khu vực Nam Mỹ quan trắc thấy các điều kiện
ẩm tăng lên trên lưu vực Amazon và phần phía
đông nam của Nam Mỹ, bao gồm Patagonia,
trong khi đó xu thế giảm của giáng thủy năm lại
quan trắc thấy ở Chilê và một phần của bờ biển
phía tây của lục địa trong thời kỳ 1960-2000 [3].
Xu thế tăng lên thể hiện ở phía nam của Brazil,
Paraguay, Uruguay, vùng đông bắc Argentina
[4] và phía nam của Nam Mỹ [5, 6]. Sử dụng
một số trạm ở phía nam của Nam Mỹ, các tác giả
Rusticucci và Penalba [5] cho thấy sự giảm
mạnh của tổng lượng giáng thủy năm trong thời
kỳ 1901-1990, chủ yếu là do sự giảm của giáng
thủy mùa đông. Các tác giả cho rằng nguyên
nhân có thể do sự thay đổi tương tác của các hệ
thống front vùng ôn đới. Dựa trên chuỗi số liệu
40 năm, Haylock và cộng sự (2006) cho thấy
vùng đông nam của Nam Mỹ có số ngày mưa
tăng lên cả về cường độ và tần số [3]. Ở vùng Tác giả liên hệ. ĐT: 84-4-38584943.
E-mail: [email protected]
V.T. Hằng và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25, Số 3S (2009) 423‐430 424
trung tâm và phía nam Brazil, nghiên cứu gần
đây của Liebmann và cộng sự (2004) đã chỉ ra
xu thế tuyến tính của giáng thủy trong thời đoạn
1976-1999 và cho thấy xu thế tăng phát triển nhất
xuất hiện ở phía nam của 20oS trong suốt thời
gian từ tháng 1 đến tháng 3, trong khi đó thời
đoạn 1948-1975 cũng có xu thế tăng tuy nhiên
với mức độ nhỏ hơn [7]. Các tác giả cho rằng xu
thế này do sự tăng của số ngày mưa và liên quan
với xu thế tăng của nhiệt độ mặt nước biển ở
xung quanh khu vực Đại Tây Dương.
Trong số các đặc trưng định lượng về mưa,
lượng mưa ngày cực đại (hay cực đại của lượng
mưa ngày - Maximum of daily rainfall) có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng vì nó có thể là một
trong những nguyên nhân gây nên các hiện
tượng thiên tai như lũ lụt, ngập úng, trượt lở đất,
v.v. Do đó, lượng mưa ngày cực đại được xem
như là một trong những yếu tố khí hậu cực trị.
Ở Việt Nam, nghiên cứu về đặc điểm và xu
thế biến đổi của lượng mưa ngày cực đại nói
riêng, các yếu tố cũng như các hiện tượng khí
hậu cực trị nói chung, còn rất ít và chưa đầy đủ.
Trong phạm vi bài báo này, số liệu lượng mưa
ngày tại các trạm ở bảy vùng khí hậu Việt Nam
được sử dụng để xác định xu thế biến đổi của
lượng mưa ngày cực đại.
2. Số liệu và phương pháp
2.1. Số liệu
Số liệu sử dụng để nghiên cứu là số liệu
lượng mưa ngày (lượng mưa tích lũy 24h) tại
các trạm quan trắc trên bảy vùng khí hậu Việt
Nam trong thời đoạn từ năm 1961 đến năm
2007. Các trạm được khai thác số liệu để phân
tích được liệt kê trong Bảng 1.
Chuỗi lượng mưa ngày cực đại của các trạm
được thành lập cho từng tháng trong năm, trong
đó mỗi tháng của một năm có một giá trị là trị
số lớn nhất của lượng mưa tích lũy 24h của tất
cả các ngày trong tháng. Với chuỗi số liệu đầy
đủ, mỗi tháng (của một trạm) sẽ có tất cả 47 giá
trị (từ 1961-2007). Số liệu khuyết được mã hóa
bằng -99.0.
2.2. Phương pháp
Trước hết, từ chuỗi số liệu lượng mưa ngày
của các trạm, đã thành lập chuỗi lượng mưa cực
đại cho từng tháng. Trên cơ sở đó, các phương
trình hồi qui tuyến tính một biến dạng y = A0 +
A1t đã được xác định, trong đó y là lượng mưa
ngày cực đại (của từng tháng hay năm), t là số
thứ tự năm, A0 và A1 là các hệ số hồi qui. Xu
thế tăng, giảm của chuỗi lượng mưa ngày cực
đại được xác định bởi dấu và trị số tuyệt đối của
hệ số góc A1 của phươg trình hồi qui. Hệ số A1
dương (hay âm) cho biết xu thế tăng (hay
giảm) của lượng mưa ngày cực đại trong thời
đoạn xem xét, đồng thời giá trị tuyệt đối của hệ
số A1 càng lớn có nghĩa là xu thế biến đổi càng
mạnh.
Bảng 1. Danh sách các trạm quan trắc của các vùng khí hậu Việt Nam.
Vùng Tây Bắc (B1) Vùng Đông Bắc (B2)
Điện Biên Lai Châu Mộc Châu Mường Tè Sa pa Hà Giang Bắc Quang Yên Bái
Sơn La Yên Châu Lạng Sơn Bãi Cháy Thái Nguyên
Vùng Bắc Trung Bộ (B4) Tuyên Quang Cao Bằng Cô tô
Thanh Hóa Hồi Xuân Tương Dương Vùng Đồng bằng Bắc Bộ (B3)
Vinh Hà Tĩnh Kỳ Anh Hương Khê Hà Nội Phù Liễn Nam Định Ninh Bình
Đồng Hới Tuyên Hóa Đông Hà A Lưới Bạch Long Vĩ Thái Bình Hòa Bình
Nam Đông Tĩnh Gia Huế Vùng Nam Trung Bộ (N1)
Vùng Tây Nguyên (N2) Đà Nẵng Trà My Quảng Ngãi Batơ
Bảo Lộc Buôn Ma Thuột Kon Tum Quy Nhơn Tuy Hòa Phan Rang Phan Thiết
Playcu Ayunpa Đăknông Đà Lạt Phú Quý Nha Trang
Vùng Đồng bằng Nam Bộ (N3)
Cà Mau Cần Thơ Rạch Giá Vũng Tàu Côn Đảo Trường Sa Phú Quốc Tân Sơn Hòa
V.T. Hằng và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25, Số 3S (2009) 423‐430 425
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Phân bố lượng mưa ngày cực đại theo thời
gian trong năm tại các vùng khí hậu
Hình 1 biểu diễn cực đại tháng của lượng
mưa ngày tại một số trạm điển hình ở các vùng
kh