thanhynhan
New Member
Luận văn: Lượng giá kinh tế tài nguyên và môi trường đất ngập nước vùng cửa sông Hồng : Luận văn ThS. Môi trường và bảo vệ môi trường
Nhà xuất bản: ĐHKHTN
Ngày: 2012
Chủ đề: Kinh tế tài nguyên
Khoa học môi trường
Đất ngập nước
Sông Hồng
Lượng giá kinh tế
Miêu tả: 87 tr. + CD-ROM
Luận văn ThS. Khoa học môi trường -- Trường Đại học khoa học tự nhiên. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2012
Trình bày tổng quan về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và các công trình nghiên cứu về lượng giá trị Đất ngập nước (ĐNN) ở Việt Nam và vùng cần nghiên cứu. Phân tích các đối tượng và phương pháp nghiên cứu. Đưa ra các kết quả nghiên cứu bao gồm: các yếu tố tác động đến giá trị kinh tế vùng cửa sông Hồng; Lượng giá giá trị sử dụng trực tiếp của ĐNN vùng cửa sông Hồng; Lượng giá trị sử dụng gián tiếp vùng ĐNN cửa sông Hồng; Để xuất các giải pháp quản lý tổng hợp và sử dụng bền vững tài nguyên ĐNN vùng cửa sông Hồng
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i
DANH MỤC BẢNG ......................................................................................................iv
DANH MỤC HÌNH.........................................................................................................v
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT..........................................................vi
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .........................................................................3
1.1. Vị trí địa lý vùng nghiên cứu ......................................................................3
1.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội vùng nghiên cứu ..................................4
1.2.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................4
1.2.2. Điều kiện kinh tế, xã hội.......................................................................16
1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu về lƣợng giá giá trị ĐNN ở Việt
Nam và vùng nghiên cứu .................................................................................22
CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................25
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu................................................................................25
2.2. Phƣơng pháp kế thừa, tổng hợp các tài liệu thứ cấp...............................25
2.3. Phƣơng pháp khảo sát thực địa................................................................25
2.4. Phƣơng pháp phỏng vấn...........................................................................26
2.5. Phƣơng pháp chuyên gia...........................................................................27
2.6. Phƣơng pháp xử lý thống kê.....................................................................27
2.7. Phƣơng pháp lƣơṇ g giá giá trị kinh tế đất ngập nƣớc ............................27
2.8. Các mô hình lƣợng giá kinh tế tài nguyên - môi trƣờng .........................29
2.8.1. Mô hình giá thị trƣờng..........................................................................30
2.8.2. Mô hình hàm sản xuất hộ gia đình Cobb-Douglas.................................30
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.....................................................................32
3.1. Các yếu tố tác động đến giá trị kinh tế vùng cửa sông Hồng ..................32
3.1.1. Lũ lụt....................................................................................................32
3.1.2. Bão.......................................................................................................33
3.1.3. Xói lở và bồi tụ.....................................................................................33
3.1.4. Biến đổi khí hậu ...................................................................................34
3.1.5. Khai thác và nuôi trồng thủy sản...........................................................35
3.1.6. Hoạt động kinh tế của các xã vùng đệm trên vùng đất ngập nƣớc .........36
3.1.7. Hoạt động du lịch .................................................................................39
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiiii
3.2. Lƣợng giá giá trị sử dụng trực tiếp của ĐNN vùng cửa sông Hồng........41
3.2.1. Giá trị thủy, hải sản...............................................................................41
3.2.2. Giá trị du lịch dịch vụ ...........................................................................50
3.2.3. Giá trị giao thông thủy..........................................................................55
3.2.4. Giá trị khai thác lâm sản .......................................................................57
3.3. Lƣợng giá giá trị sử dụng gián tiếp vùng ĐNN cửa sông Hồng ..............58
3.3.1. Giá trị chắn sóng, gió, bão bảo vệ bờ biển ............................................58
3.3.2. Giá trị hấp thụ cacbon của RNM...........................................................62
3.3.3. Giá trị cung cấp, tích lũy và tái tạo chất dinh dƣỡng .............................64
3.3.4. Giá trị lƣu giữ và đồng hóa chất thải.....................................................67
3.3.5. Giá trị điều tiết nƣớc ngầm ...................................................................67
3.3.6. Giá trị kinh tế trực tiếp và gián tiếp vùng ĐNN cửa sông Hồng ............69
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp và sử dụng bền vững tài nguyên
ĐNN vùng cửa sông Hồng ...............................................................................70
3.4.1. Định hƣớng sử dụng, bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN dựa vào kết
quả lƣợng giá kinh tế ĐNN.............................................................................70
3.4.2. Áp dụng cơ chế chi trả dịch vụ môi trƣờng để bảo tồn đất ngập nƣớc ...72
3.4.3. Quản lý dựa vào cách tiếp cận hệ thống................................................73
3.4.4. Nâng cao hiệu lực về thực thi luật pháp, chính sách..............................76
KẾT LUẬN VÀ KIẾ N NGHI................................ ̣ .......................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................81
PHỤ LỤC ......................................................................................................................85iv
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các kiểu đất ngập nƣớc vùng cửa sông Hồng ........................................11
Bảng 1.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Giao Thủy...............................................14
Bảng 1.3. Diện tích, dân số, mật độ dân số, số hộ gia đình các xã ven biển huyện
Tiền Hải và Giao Thủy năm 2010..........................................................................17
Bảng 3.1. Hộ cùng kiệt và phần trăm thu nhập phụ thuộc vào đất ngập nƣớc ở các xã
vùng đệm VQG Xuân Thủy...................................................................................37
Bảng 3.2. Hiện trạng hộ cùng kiệt và hộ cùng kiệt nếu có sự tác động ở các xã vùng đệm
VQG Xuân Thủy ...................................................................................................37
Bảng 3.3. Cơ cấu kinh tế xã Nam Thịnh ................................................................39
Bảng 3.4. Thống kê mô tả về hoạt động nuôi tôm trong mẫu điều tra ....................44
Bảng 3.5. Lợi nhuận nuôi tôm tại khu vực nghiên cứu (VNĐ)...............................46
Bảng 3.6. Thống kê mô tả về hoạt động nuôi ngao trong mẫu điều tra...................48
Bảng 3.7. Doanh thu từ du lịch vùng nghiên cứu thuộc huyện Tiền Hải năm 2011.55
Bảng 3.8. Khối lƣợng và phƣơng tiện vận tải đƣờng thủy huyện Giao Thủy năm 2011.56
Bảng 3.9. Giá trị vận tải thủy của khu vực nghiên cứu năm 2011 tính theo giá hiện hành.57
Bảng 3.10. Chí phí tu bổ và sửa chữa 20,7 km đê biển huyện Giao Thủy giai đoạn
1997 – 2006...........................................................................................................60
Bảng 3.11. Khả năng hấp thụ cacbon của một số cây ngập mặn tại Xuân Thủy .....63
Bảng 3.12. Thống kê mô tả các biến số hộ nuôi tôm trong mẫu điều tra................65
Bảng 3.13. Hàm sản xuất nuôi tôm hộ gia đình.....................................................66
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiv
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ vị trí nghiên cứu vùng cửa Sông Hồng..................................................3
Hình 1.2. Khảo sát tại cồn mờ .........................................................................................4
Hinh 1.3. Khảo sát trên sông Vọp....................................................................................6
Hình 1.4. Chim nƣớc tại VQG Xuân Thủy....................................................................10
Hình 1.5. Rừng ngập mặn khu vực cửa sông Hồng.......................................................13
Hình 1.6. Đầm nuôi trồng Rau câu ở xã Giao Thiện.....................................................14
Hình 1.7. Khai thác ngao tại vƣờn quốc gia Xuân Thủy...............................................18
Hình 1.8. Khảo sát hoạt động vận tải thủy tại bến đò....................................................20
Giao Thiện .....................................................................................................................20
Hình 2.1. Điều tra phỏng vấn ngƣời dân vùng nghiên cứu...........................................26
Hình 3.1. Thuốc trừ sâu theo cống 10 đổ vào các đầm nuôi tôm thuộc xã Giao Thiện 42
Hình 3.2. Đầm nuôi tôm tại xã Nam Phú ......................................................................43
Hình 3.3. Ban quản lý Vƣờn quốc gia Xuân Thủy........................................................54
Hình 3.4. Đê biển Giao Thủy.........................................................................................58
Hình 3.5. Đê biển Tiền Hải............................................................................................58vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
ĐNN Đất ngập nƣớc
ĐDSH Đa dạng sinh học
ĐNNVB Đất ngập nƣớc ven biển
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
NTTS Nuôi trồng thủy sản
RSH Rạn san hô
RNM Rừng ngập mặn
TN – MT Tài nguyên – môi trƣờng
UBND Ủy ban Nhân dân
VQG Vƣờn quốc gia
VND Việt Nam đồng
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi1
MỞ ĐẦU
Sông Hồng với một lƣợng phù sa lớn (trung bình 100 triêụ tấn/năm) và
khoảng thời gian dài lắng đọng trầm tích đã tạo nên vùng đất ngập nƣớc cửa sông
Hồng ngày nay. Vùng nghiên cứu có đầy đủ các chức năng của một vùng đất ngập
nƣớc điển hình, đây chính là yếu tố quan trọng để hình thành Khu Ramsar Xuân
Thủy và Khu bảo tồn Thiên nhiên Tiền Hải. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển,
vùng đất ngập nƣớc cửa sông Hồng đã trải qua nhiều biển động. Đặc biệt là giai
đoạn từ 1995 - 1998 có gần 71,4% diện tích RNM tại Xuân Thủy đã bị thay thế
bằng các đầm tôm [12]. Trƣớc thực trạng đó, 02/01/2003 Ban quản lý Vƣờn quốc
gia Xuân Thủy đã ra đời kết hợp với Ban quản lý Khu bảo tồn Thiên nhiên Tiền
Hải đƣợc thành lập trƣớc đó (04/10/1995) nhằm bảo tồn hệ sinh thái điển hình đất
ngập nƣớc cửa sông ven biển miền Bắc Việt Nam. Ngoài ra, VQG Xuân Thủy và
Khu bảo tồn Thiên nhiên Tiền Hải thành lập góp phần tuyên truyền giáo dục môi
trƣờng, đẩy mạnh du lịch sinh thái và phát triển bền vững kinh tế - xã hội của cộng
đồng địa phƣơng.
Sự ra đời của tổ chức có thẩm quyền đã đóng góp quan trọng vào việc bảo
tồn đất ngập nƣớc cửa sông Hồng. Tuy nhiên, gần đây trƣớc sức ép của nền kinh tế
thị trƣờng làm nảy sinh nhiều mâu thuẫn, có tính xung đột giữa lợi ích phát triển
kinh tế trƣớc mắt với nguy cơ làm phá hủy môi trƣờng sinh thái, đa dạng sinh học
về lâu dài. Không những thế, hoạt động nhân sinh tại vùng nghiên cứu cũng diễn ra
mạnh nhƣ công nghiệp, khai thác khoáng sản, du lịch…gây hại trực tiếp đến tài
nguyên - môi trƣờng trong khu vực. Do đó cần có một giải pháp thiết thực để cộng
đồng dân cƣ sống quanh vùng hiểu đƣợc giá trị của vùng đất ngập nƣớc mà họ đang
sử dụng làm tƣ liệu sản xuất. Để làm đƣợc điều đó cần lƣợng giá kinh tế vùng đất
ngập nƣớc và đƣa giá trị kinh tế này vào trong giáo dục cộng đồng.
Lƣợng giá kinh tế tài nguyên nói chung và đất ngập nƣớc nói riêng là yếu
tố quan trọng trong quản lý môi trƣờng ở Việt Nam. Khu vực nghiên cứu đã có
một số công trình lƣợng giá kinh tế, tuy nhiên phạm vi chỉ tập trung ở Vƣờn
quốc gia Xuân Thủy. Trƣớc thực tiễn đó, đề tài luận văn “Lượng giá kinh tế tài
nguyên và môi trường đất ngập nước vùng cửa sông Hồng” đƣợc thực hiện
nhằm mục tiêu là lƣợng giá giá trị sử dụng trực tiếp và gián tiếp tài nguyên - môi
trƣờng vùng ĐNN và đề xuất các giải pháp quản lý sử dụng hợp lý, hƣớng tới sự
phát triển bền vững trong tƣơng lại tại khu vực cửa sông Hồng. Để đạt đƣợc mục2
tiêu trên, luận văn giải quyết các nhiệm vụ: thu thập các tài liệu liên quan nhằm
phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu (điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, môi trƣờng, tài
nguyên, các loại tai biến trong vùng…); Tiến hành khảo sát thực địa, điều tra phỏng
vấn, thu thập các số liệu tại hiện trƣờng; Xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến giá trị
kinh tế của vùng đất ngập nƣớc cửa sông Hồng; Xử lý các số liệu đã thu thập bằng
phần mềm (Excel, SPSS…) nhằm định giá đƣợc giá trị kinh tế của mỗi nhóm giá trị
(giá trị sử dụng trực tiếp và giá trị sử dụng gián tiếp); Đề xuất các giải pháp quản lý
và sử dụng bền vững tài nguyên ĐNN.
Luận văn đƣợc hoàn thành tại Khoa Môi trƣờng - Trƣờng Đại học Khoa học
Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội dƣới sự giúp đỡ và hƣớng dẫn tận tình của
GS.TS. Mai Trọng Nhuận.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Vị trí địa lý vùng nghiên cứu
Vùng nghiên cứu bao gồm vùng lõi (cồn Ngạn, cồn Lu, cồn Mờ, cồn Vành)
và vùng ĐNN ven biển của các xã vùng đệm: xã Giao Thiện, Giao An, Giao Lạc,
Giao Xuân, Giao Hải huyện Giao Thủy (tỉnh Nam Định) và các xã Đông Minh,
Nam Thịnh, Nam Hƣng, Nam Phú huyện Tiền Hải (tỉnh Thái Bình). Phía Đông và
phía Nam giáp vịnh Bắc Bộ với chiều dài đƣờng bờ biển là 55km (từ cửa Trà Lý
đến cửa Hà Lạn), phía Bắc giáp huyện Thái Thụy (Thái Bình), phía Tây, Tây Nam
giáp các huyện Kiến Xƣơng (Thái Bình), Xuân Trƣờng, Hải Hậu (Nam Định) [11].
Vùng có tọa độ địa lý:
+ Từ 20006’50,44” đến 20025’08,71” Vĩ độ Bắc
+ Từ 106026’02,25” đến 106042’50,42” Kinh độ Đông
Hình 1.1. Sơ đồ vị trí nghiên cứu vùng cửa Sông Hồng4
1.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội vùng nghiên cứu
1.2.1. Điều kiện tự nhiên
1.2.1.1. Địa hình, địa mạo
Vùng nghiên cứu bao gồm kiểu địa hình biển ven bờ và phần đất liền ven
biển: phần đất liền ven biển là trũng châu thổ hiện đại của sông Hồng nhô ra biển,
có địa hình thấp (khoảng 1m trở xuống), bằng phẳng và hơi lƣợn sóng, nghiêng dần
ra phía biển, bị chia cắt bởi các sông và lạch thoát triều. Một số khu vực đất tại xã
Đông Minh (huyện Tiền Hải) vƣợt cao lên nhƣ khu gò nổi cao khoảng 1,5 -1,7 m so
với mặt nƣớc biển. Đây là dấu tích những cồn cát duyên hải đƣợc hình thành do tác
dụng của sóng biển, trong quá trình bồi tạo, nhân dân thƣờng gọi là “Cồn”. Vùng
đất cao cũng gặp nhiều khó khăn trong canh tác. Đất thƣờng bị hạn, chỉ nơi nào có
nƣớc tƣới cho đồng ruộng thì lúa mới đƣợc mùa. Miền đất cao lại chịu ảnh hƣởng
của các mạch nƣớc ngầm ven biển thấm lên mặt, đất thƣờng nhiễm mặn [22]. Phần
biển ven bờ, đƣợc phân định rõ rệt theo độ sâu. Từ 0-3m nƣớc có địa hình rất thoải
và từ 0-20m nƣớc, địa hình hơi dốc. Độ dốc tăng lên khi càng ra xa.
Phía ngoài đê biển tử cửa Trà Lý đến cửa Hà Lạn hình thành các cồn ngầm
chắn cửa lớn nhƣ cồn Thủ, cồn Vành, còn Đen, còn Ngạn, cồn Lu và cồn Xanh (cồn
Mờ). Do phù sa sông Hồng bồi lắng
và ảnh hƣởng mạnh mẽ của thuỷ
triều, cốt đất có độ cao trung bình từ
0,5 đến 0,9 m. Địa hình thoải thấp
dần từ Đông Bắc xuống Tây Nam,
phân ra thành 2 vùng rõ rệt, đó là:
Vùng Cồn Ngạn: tính từ giáp
sông Hồng về phía Tây tới xã Giao
Xuân và giáp đê Trung ƣơng về
phía Tây Nam tới sông Trà, tổng
diện tích vùng này kể cả phần mới
bồi tụ là 3.368,93 ha.
Vùng Cồn Lu: chạy song song với Cồn Ngạn từ sông Trà tới chân sóng có
diện tích là 1.822,77 ha. Vùng này có cốt đất khá cao, là điểm dừng chân của nhiều
loài chim di cƣ phƣơng Bắc trú đông hàng năm, đã đƣợc Chính phủ Việt Nam đăng
ký là điểm bảo vệ đất ngập nƣớc quốc tế từ năm 1989 khi tham gia Công ƣớc
Ramsar - công ƣớc về những vùng đất ngập nƣớc có tầm quan trọng quốc tế [18].
Hình 1.2. Khảo sát tại cồn mờ
Nguyễn Hồ Quế, 2011
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
Ngoài ra, cồn Xanh (cồn Mờ) đang trong quá trình bồi đắp để mở rộng diện
tích và nâng cao cồn đất, đƣợc cấu tạo chủ yếu bởi cát biển. cồn Xanh luôn luôn
ngập nƣớc lúc triều cƣờng. Lúc nƣớc ròng, cồn Xanh gồm 2 dải cát, một dải cát
nằm ở vị trí phía Đông và một dải cát nằm ở vị trí Đông Nam.
Bên cạnh các địa hình dƣơng nêu trên, khu vực nghiên cứu bao gồm lòng
lạch sông và lạch triều là địa hình âm, thƣờng xuyên ngập nƣớc. Lòng lạch sông và
lạch triều đang đƣợc trầm tích (bùn, sét và cát) bồi đắp, nâng cao cốt đất và thu hẹp
dòng chảy. Lòng lạch sông và lạch triều chủ yếu có lớp trầm tích bùn nhão, có diện
tích lớn và có tiềm năng mở rộng quỹ đất trong tƣơng lai.
1.2.1.2. Đặc điểm khí hậu
Vùng nghiên cứu nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhƣng với đặc
điểm là giáp biển nên khí hậu mang nét đặc trƣng của vùng khí hậu duyên hải đƣợc
điều hoà bởi biển cả, mùa đông thƣờng ấm hơn, mùa hè thƣờng mát hơn so với khu
vực sâu trong nội địa.
Nhiệt độ trung bình trong năm từ 23 - 240C, nhiệt độ cao nhất lên tới 390C và
thấp nhất là 4,10C. Chênh lệch nhiệt độ giữa ngày nóng và ngày lạnh khoảng 15 -
200C, trong một ngày đêm khoảng 8 - 100C [11].
Lƣợng mƣa trung bình hàng năm từ 1.500 - 2.000 mm, tập trung chủ yếu vào
mùa hè (từ tháng 4 đến tháng 10) và chiếm đến 80% lƣợng mƣa cả năm. Vào mùa
này lƣợng mƣa cao điểm có ngày cƣờng độ lên tới 200 - 350 mm/ngày. Mùa khô
kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3 với tổng lƣợng mƣa khoảng 20% lƣợng mƣa cả
năm, các tháng 12 và tháng 1 lƣợng mƣa thƣờng nhỏ hơn lƣợng bốc hơi. Tháng 2 và
tháng 3 là thời kỳ mƣa phùn ẩm ƣớt [11].
Độ ẩm không khí dao động từ 80 - 90% nhƣng phân bố không đều giữa các
tháng, phụ thuộc vào chế độ mƣa. Mùa đông độ ẩm không khí dao động trong
khoảng 77 - 81%, mùa hè trung bình đạt 84 - 86%.
Bức xạ mặt trời lớn, số giờ nắng trung bình từ 1.600 - 1.800 giờ/năm, tổng
nhiệt lƣợng cả năm khoảng 1.600 - 1.800 KCQ/cm2/năm.
Gió thịnh hành là gió Đông Nam mang theo không khí nóng ẩm với tốc độ
trung bình từ 2 - 5 m/giây. Mùa gió Tây Nam, hƣớng gió chính là Nam và Đông
Nam với tốc độ gió trung bình đạt 3,2-3,9 m/s, cao nhất vào tháng 5-7.6
Vùng nghiên cứu còn chịu ảnh hƣởng của dải hội tụ nhiệt đới, do đó
thƣờng chịu tác động của gió bão. Hiện tƣợng này thƣờng xuất hiện vào mùa hè
từ tháng 5 đến tháng 7 có khi kéo dài tới tháng 11 và kèm theo mƣa to có sức tàn
phá lớn. Mỗi năm trung bình có từ 2 - 3 cơn bão đổ bộ vào vùng nghiên cứu, có
năm có tới 6 cơn bão gây thiệt hại rất lớn cho sản xuất và đời sống nhân dân.
Mùa đông có gió mùa Đông Bắc mang theo không khí lạnh, có thể trồng các cây
trồng ôn đới trong sản xuất nông nghiệp [11].
1.2.1.3. Thủy văn, hải văn
Vùng nghiên cứu có mạng lƣới sông ngòi phát triển với hai hệ thống sông
tự nhiên và sông đào. Các sông chính trong vùng nghiên cứu gồm có sông Hồng,
sông Trà Lý, sông Lân, sông Long
Hầu…nằm kẹp giữa các cửa Trà Lý,
Ba Lạt, Hà Lạn…Do là vùng tiếp
giáp với biển nên chế độ dòng chảy
của sông rất phức tạp. Trong đó,
sông Hồng là sông lớn nhất trong
vùng nghiên cứu cả về chiều dài lẫn
diện tích lƣu vực (155.000 km2).
Chế độ dòng chảy sông mang tính
chất mùa khô khá rõ: mùa lũ và mùa
kiệt. Lƣợng dòng chảy vào mùa
mƣa chiếm khoảng 75-80% tổng
lƣợng nƣớc cả năm. Sự thay đổi lƣu lƣợng nƣớc theo mùa kéo theo sự thay đổi
tải lƣợng phù sa mang theo [1].
Sông Trà Lý và sông Lân là chi lƣu của sông Hồng. Sông Trà Lý là ranh
giới tự nhiên giữa huyện Tiền Hải và huyện Thái Thụy và đổ ra biển ở cửa Trà Lý.
Sông Lân chảy xuyên qua nội địa Tiền Hải đổ ra biển ở cửa Lân, nhƣ cây cung
vạch ngang địa hình Tiền Hải mà hai đƣờng viền cánh cung là sông Hồng và sông
Trà Lý. Sông Lân nguyên xƣa là dòng chính của sông Hồng, do ảnh hƣởng của
vận động kiến tạo vào cuối thế kỷ 18 đã ổn định cho đến ngày nay [15].
Sông Long Hầu là một chi lƣu của sông Trà Lý chảy qua địa phận hầu hết
các xã trong huyện Tiền Hải. Đây là sông trục chính dẫn nƣớc ngọt cho toàn huyện.
Hinh 1.3. Khảo sát trên sông Vọp
Nguyễn Hồ Quế, 2011
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
Từ trục Long Hầu có các nhánh kênh mƣơng toả ra hai bên, dẫn nƣớc ngọt tƣới cho
khắp các cánh đồng trong huyện [15].
Thủy triều cửa sông Hồng thuộc chế độ nhật triều đều. Biên độ trung bình
khoảng 150 - 180cm, nhỏ nhất 25cm. Trong tháng có hai kỳ nƣớc lớn, mỗi kỳ kéo
dài 2 - 3 ngày. Do biên độ triều lớn, độ dốc địa hình đáy nhỏ nên cả bãi biển và bãi
triều đều có bề rộng đáng kể, có thể đạt tới 4 - 5km.
Nhìn chung hệ thống sông ngòi khu vực nghiên cứu có nguồn nƣớc dồi dào
cho việc tƣới và thau chua rửa mặn cho các cánh đồng. Ngoài ra với lƣợng phù sa
lớn đổ ra biển hàng năm ở các cửa sông tạo ra vùng bãi bồi rộng lớn ven biển là
điều kiện quan trọng để phát triển nông lâm nghiệp. Tuy nhiên, các sông đổ ra biển
đều có độ dốc nhỏ tiêu thoát nƣớc chậm, do đó về mùa mƣa lũ mực nƣớc các sông
lớn gây úng và xói lở cục bộ vào đất canh tác ngoài đê. Mặt khác, vùng nghiên cứu
thuộc vùng nƣớc triều lên theo chế độ nhật triều, thƣờng hoạt động mạnh vào các
tháng 1, 6, 7, 12 với mức nƣớc cao nhất là 3,8 m và nhỏ nhất 0,2 m. Chính vì vậy,
nƣớc mặn theo thuỷ triều vào sâu trong nội địa. Nếu tính theo nồng độ muối 1‰ thì
trung bình ranh giới nƣớc mặn vào sâu 8 km trên sông Trà Lý và 10 km trên sông
Hồng. Đây cũng là một vấn đề cần đƣợc quan tâm trong quá trình chinh phục, khai
phá, cải tạo ở vùng đất này [15] [11].
1.2.1.4. Tài nguyên thiên nhiên
a. Tài nguyên khoáng sản
Trong lòng đất vùng nghiên cứu phát hiện mỏ than nâu thuộc bể than nâu
Đồng bằng Sông Hồng, thành phần gồm cát kết, sỏi sạn kết...chứa các vỉa than. Vỉa
than chất lƣợng tốt, than màu đen ánh nhựa, khá rắn chắc, cấu tạo dạng khối và
đƣợc đánh giá có trữ lƣợng rất lớn (hơn 30 tỷ tấn) nhƣng phân bố ở độ sâu 600 -
1.000m, hiện chƣa đủ điều kiện cho phép khai thác. Tiền Hải có mỏ khí với trữ
lƣợng lớn khoảng 60 tỷ m3 khí, hiện nay đang đƣợc khai thác để phục vụ công
nghiệp gốm, sứ, thuỷ tinh, điện khí. Tuy nhiên, hiện tại trữ lƣợng khí không còn
nhiều. Nƣớc khoáng Tiền Hải có chất lƣợng tốt đang đƣợc khai thác ở độ sâu 450 m
với trữ lƣợng lớn và đang đƣợc sản xuất theo công nghệ tiên tiến, với quy mô lớn
phục vụ tốt cho nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu [11].
Ngoài ra, vùng nghiên cứu có trữ lƣợng cát khá lớn, dùng làm vật liệu xây
dựng tốt, một số khu vực ngƣời dân địa phƣơng đã khai thác sử dụng ở quy mô nhỏ.
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)8
Các biểu hiện khoáng hóa đáy biển: trên bản đồ phân bố và dự báo khoáng
sản (La Thế Phúc và nnk, 2000) còn thể hiện các điểm sa khoáng có các vành trọng
sa ilmenit, zircon và các điểm có hàm lƣợng cao [11]:
Ilmenit: kết quả tìm kiếm trọng sa đã phát hiện đƣợc 1 điểm đạt hàm lƣợng
công nghiệp, hàm lƣợng >15kg/m3. Trên cơ sở đó đã khoanh định đƣợc các vành
phân tán bậc cao của các khoáng vật phổ biến trong vùng.
Zircon: là khoáng vật nặng chủ yếu, vùng nghiên cứu có biểu hiện dị thƣờng
trọng sa của zircon, các điểm dị thƣờng đạt hàm lƣợng cao >2kg/m3, đạt hàm lƣợng
công nghiệp.
Sa khoáng Titan: ở đây chỉ phát hiện đƣợc một số sa khoáng nhỏ. Các sa
khoáng ở bãi cát, còn cát ven biển có diện phân bố theo chiều ngang rất hẹp. Hàm
lƣợng các điểm dị thƣờng đạt 500 - 700.10-3%. Thành phần khoáng vật quặng chủ
yếu của sa khoáng là ilmenit, zircon, rutil, monazit. Hàm lƣợng ilmenit, zircon thay
đổi trong giới hạn rộng. Tài nguyên dự báo của các điểm quặng ilmenit vùng này
khoảng 11 ngàn tấn ilmenit, 3 ngàn tấn zircon.
Thiếc hình thành các dị thƣờng có mức hàm lƣợng 1 - 2.10-3%, và các điểm
dị thƣờng có hàm lƣợng >2.10-3%, đƣợc coi là dấu hiệu cần chú ý trong tìm kiếm sa
khoáng biển. Những dị thƣờng của thiếc phát triển trong trƣờng trầm tích có thành
phần chủ yếu là cát.
b. Tài nguyên sinh vật
Vùng nghiên cứu đƣợc xem là mẫu chuẩn điển hình của kiều đất ngập nƣớc
ở khu vực miền Bắc, với nhiều điều kiện thuận lợi cho sự sinh trƣởng và phát triển
của hệ động thực vật. Đặc biệt là Vƣờn quốc Gia Xuân Thủy và khu bảo tồn thiên
nhiên đất ngập nƣớc Tiền Hải.
Hệ thực vật
Trên các cồn ngoài khơi và các bãi cao ven bờ là rừng phi lao. Dƣới các bãi
triều là rừng ngập mặn với các loài cây nhƣ sú, vẹt … nhiều tầng, nhiều lớp, cung
cấp chất dinh dƣỡng hữu cơ làm nguồn thức ăn và vƣờn ƣơm của các loài thủy sản.
Vùng ĐNN Xuân Thuỷ có 192 loài thực vật bậc cao có mạch, chiếm chủ yếu là các
loài thực vật ngập mặn. Các loài mắm biển, bần chua, sú, vẹt dù, trang, đƣớc và phi
lao mọc gần nhƣ thuần loài tập trung ở cồn Lu, cồn Ngạn. Các loài Trang, Vẹt,
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi9
Mắm, Ôrô...tập trung chủ yếu trong khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nƣớc Tiền
Hải. Thành phần loài thực vật đa dạng hơn cả là các loài cây thân thảo phân bố dƣới
tán rừng phi lao, bãi cát cố định, ven đƣờng, trên bờ các đầm tôm. Các loài này
thƣờng là cỏ nhất niên hay đa niên thuộc họ cỏ, cúc, đậu[12] [4].
Hệ động vật
Với 12 kiểu sinh cảnh chính, trong đó quan trọng nhất là sinh cảnh bãi cát
ngập triều, trảng cỏ và rừng ngập mặn. Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nƣớc Tiền
Hải là điều kiện thuận lợi cho các loài sinh vật nói chung và động vật nói riêng sinh
sống và phát triển. Đây là khu vực có vị trí quan trọng về đa dạng sinh học, là nơi
cƣ trú của hơn 150 loài chim nƣớc, trong đó có nhiều loài nằm trong Sách đỏ (cò
thìa Ptalalea minor, bồ nông chân xám Pelecanus philippensis), hơn 80 loài cá và
20 loài giáp xác (tôm sú, ngao, cá đối) [16].
Bên cạnh đó, hệ động vật tại Vƣờn quốc Gia Xuân Thủy mang đặc trƣng của
một khu ĐNN ven biển, tuy cùng kiệt về thành phần loài thú, bò sát, lƣỡng cƣ nhƣng
rất phong phú về chim, cá và động vật đáy, với 55 loài động vật nổi, 113 loài côn
trùng, 177 loài động vật đáy, 108 loài cá, 24 loài bò sát, 13 loài lƣỡng cƣ, 136 loài
chim, 9 loài thú. Cụ thể phân chia nhƣ sau [12]:
- Hệ thú: thành phần đơn điệu, chủ yếu là loài gặm nhấm. Trong đó loài Rái
cá thƣờng (Lutra lutra) đƣợc ghi trong sách đỏ Việt Nam mức độ V (loài sắp bị đe
dọa nghiêm trọng).
- Hệ bò sát ếch nhái: Thành phần đơn điệu tƣơng đƣơng với thú; trong 28
loài có 5 loài ghi trong sách đỏ Việt Nam: Đồi mồi dứa (Chelonia mydas) là loài
bị đe doạ nghiêm trọng, Rắn ráo trâu (Ptyas mucosus) là loài sắp bị đe doạ
nghiêm trọng.
- Hệ cá có 107 loài, duy nhất 1 loài cá sụn và còn lại là cá xƣơng.
- Động vật đáy chủ yếu sống ở gần rừng hay trong RNM cửa sông ven biển
nơi có thức ăn là các trầm tích ở nền mùn bã hữu cơ có nguồn gốc từ thực vật. Có
giá trị kinh tế là loài Cua bùn (Scylla serrata), Ghẹ (Portunus). Các loài tôm chủ
yếu là tôm Sú (Penaeus monodon) có giá trị thực phẩm và thƣơng phẩm cao.
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp và sử dụng bền vững tài nguyên ĐNN
vùng cửa sông Hồng
3.4.1. Định hƣớng sử dụng, bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN dựa vào kết
quả lƣợng giá kinh tế ĐNN
Theo kết quả tính toán, giá trị kinh tế của khai thác và nuôi trồng thủy hải
sản chiếm tỷ trọng lớn nhất. Do đó, đa phần lực lƣợng lao động trong vùng tập
trung chủ yếu vào lĩnh vực này. Vì vậy, sử dụng hợp lý vùng ĐNN để duy trì giá trị
kinh tế khai thác và nuôi trồng thủy hải sản mà không làm tổn hại đến môi trƣờng
đóng vai trò quan trọng nhất. Giải pháp này có tác động đến việc duy trì hầu hết giá
trị sử dụng trực tiếp, gián tiếp và góp phần vào sự phát triển bền vững vùng ĐNN.
Hiện nay, nguồn lợi mang lại giá trị kinh tế cao cho khai thác và nuôi trồng
thủy hải sản trong vùng nghiên cứu là nuôi ngao (thuật ngữ địa phƣơng gọi là nuôi
vạng). Tại VQG Xuân Thủy, khu vực nuôi ngao tập trung ở phần đuôi cồn Ngạn và
cồn Lu. Một phần diện tích nuôi ngao nằm trong vùng lõi và là khu vực kiếm ăn của
các loài chim nƣớc. Do đó, cần khống chế diện tích nuôi, không cho mở rộng vào
sâu trong vùng lõi. Hiện nay, mật độ nuôi ngao dày đặc nên năng suất nuôi có phần
bị giảm so với giai đoạn 2005 - 2008. Vì vậy, cần qui hoạch vùng nuôi tạo thông
thoáng mặt bãi và dòng triều đảm bảo cung cấp thức ăn cho Ngao. Dòng chảy chính
vận chuyển thức ăn cho ngao trong vùng nuôi là sông Vọp và sông Trà, các lạch
triều tự nhiên, nhân tạo. Hệ thống này phải đƣợc quản lý chặt chẽ, không giao đất
hay để lấn chiếm thu hẹp dòng chảy. Ngoài ra, qui hoạch lối đi ngập triều rộng
10m hai bên các dòng sông, 2 - 3m giữa các vùng nuôi để đảm bảo lƣu thông dòng
triều, vận chuyển sản phẩm, chăm sóc và bảo vệ vùng nuôi. Bên cạnh đó, cần lựa
chọn vùng nuôi phù hợp với yêu cầu địa hình và đặc điểm sinh học của ngao. Đối
với các bãi triều có sóng nhỏ, gió nhỏ, có nguồn nƣớc ngọt chảy vào và trầm tích là
cát bùn (cát chiếm 68 - 80%) thì sử dụng để nuôi ngao thịt. Những khu vực có cốt
đất cao, trâm tích là cát - cát bùn (cát chiếm 93 - 95%), dòng triều chảy êm, lên và
xuống nhanh, ít bị đọng bùn cần đƣợc lựa chọn để nuôi ngao giống. Hiện nay, các
đầm nuôi ngao nhân tạo đang đƣợc hình thành (xã Giao Xuân, Giao Lạc). Do đó,
một phần nhỏ diện tích RNM bị chặt, phần còn lại do môi trƣờng thay đổi nên kém
phát triển. Vì vậy, cần có các chế tài cụ thể từ các cấp chính quyền khi tiến hành
cho thuê diện tích mặt nƣớc để nuôi trồng thủy, hải sản nhằm hạn chế việc xây dựng
các đầm nuôi tại các khu vực có RNM và có những cam kết trong việc bảo vệ, trồng
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Nhà xuất bản: ĐHKHTN
Ngày: 2012
Chủ đề: Kinh tế tài nguyên
Khoa học môi trường
Đất ngập nước
Sông Hồng
Lượng giá kinh tế
Miêu tả: 87 tr. + CD-ROM
Luận văn ThS. Khoa học môi trường -- Trường Đại học khoa học tự nhiên. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2012
Trình bày tổng quan về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và các công trình nghiên cứu về lượng giá trị Đất ngập nước (ĐNN) ở Việt Nam và vùng cần nghiên cứu. Phân tích các đối tượng và phương pháp nghiên cứu. Đưa ra các kết quả nghiên cứu bao gồm: các yếu tố tác động đến giá trị kinh tế vùng cửa sông Hồng; Lượng giá giá trị sử dụng trực tiếp của ĐNN vùng cửa sông Hồng; Lượng giá trị sử dụng gián tiếp vùng ĐNN cửa sông Hồng; Để xuất các giải pháp quản lý tổng hợp và sử dụng bền vững tài nguyên ĐNN vùng cửa sông Hồng
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i
DANH MỤC BẢNG ......................................................................................................iv
DANH MỤC HÌNH.........................................................................................................v
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT..........................................................vi
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .........................................................................3
1.1. Vị trí địa lý vùng nghiên cứu ......................................................................3
1.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội vùng nghiên cứu ..................................4
1.2.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................4
1.2.2. Điều kiện kinh tế, xã hội.......................................................................16
1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu về lƣợng giá giá trị ĐNN ở Việt
Nam và vùng nghiên cứu .................................................................................22
CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................25
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu................................................................................25
2.2. Phƣơng pháp kế thừa, tổng hợp các tài liệu thứ cấp...............................25
2.3. Phƣơng pháp khảo sát thực địa................................................................25
2.4. Phƣơng pháp phỏng vấn...........................................................................26
2.5. Phƣơng pháp chuyên gia...........................................................................27
2.6. Phƣơng pháp xử lý thống kê.....................................................................27
2.7. Phƣơng pháp lƣơṇ g giá giá trị kinh tế đất ngập nƣớc ............................27
2.8. Các mô hình lƣợng giá kinh tế tài nguyên - môi trƣờng .........................29
2.8.1. Mô hình giá thị trƣờng..........................................................................30
2.8.2. Mô hình hàm sản xuất hộ gia đình Cobb-Douglas.................................30
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.....................................................................32
3.1. Các yếu tố tác động đến giá trị kinh tế vùng cửa sông Hồng ..................32
3.1.1. Lũ lụt....................................................................................................32
3.1.2. Bão.......................................................................................................33
3.1.3. Xói lở và bồi tụ.....................................................................................33
3.1.4. Biến đổi khí hậu ...................................................................................34
3.1.5. Khai thác và nuôi trồng thủy sản...........................................................35
3.1.6. Hoạt động kinh tế của các xã vùng đệm trên vùng đất ngập nƣớc .........36
3.1.7. Hoạt động du lịch .................................................................................39
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiiii
3.2. Lƣợng giá giá trị sử dụng trực tiếp của ĐNN vùng cửa sông Hồng........41
3.2.1. Giá trị thủy, hải sản...............................................................................41
3.2.2. Giá trị du lịch dịch vụ ...........................................................................50
3.2.3. Giá trị giao thông thủy..........................................................................55
3.2.4. Giá trị khai thác lâm sản .......................................................................57
3.3. Lƣợng giá giá trị sử dụng gián tiếp vùng ĐNN cửa sông Hồng ..............58
3.3.1. Giá trị chắn sóng, gió, bão bảo vệ bờ biển ............................................58
3.3.2. Giá trị hấp thụ cacbon của RNM...........................................................62
3.3.3. Giá trị cung cấp, tích lũy và tái tạo chất dinh dƣỡng .............................64
3.3.4. Giá trị lƣu giữ và đồng hóa chất thải.....................................................67
3.3.5. Giá trị điều tiết nƣớc ngầm ...................................................................67
3.3.6. Giá trị kinh tế trực tiếp và gián tiếp vùng ĐNN cửa sông Hồng ............69
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp và sử dụng bền vững tài nguyên
ĐNN vùng cửa sông Hồng ...............................................................................70
3.4.1. Định hƣớng sử dụng, bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN dựa vào kết
quả lƣợng giá kinh tế ĐNN.............................................................................70
3.4.2. Áp dụng cơ chế chi trả dịch vụ môi trƣờng để bảo tồn đất ngập nƣớc ...72
3.4.3. Quản lý dựa vào cách tiếp cận hệ thống................................................73
3.4.4. Nâng cao hiệu lực về thực thi luật pháp, chính sách..............................76
KẾT LUẬN VÀ KIẾ N NGHI................................ ̣ .......................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................81
PHỤ LỤC ......................................................................................................................85iv
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các kiểu đất ngập nƣớc vùng cửa sông Hồng ........................................11
Bảng 1.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Giao Thủy...............................................14
Bảng 1.3. Diện tích, dân số, mật độ dân số, số hộ gia đình các xã ven biển huyện
Tiền Hải và Giao Thủy năm 2010..........................................................................17
Bảng 3.1. Hộ cùng kiệt và phần trăm thu nhập phụ thuộc vào đất ngập nƣớc ở các xã
vùng đệm VQG Xuân Thủy...................................................................................37
Bảng 3.2. Hiện trạng hộ cùng kiệt và hộ cùng kiệt nếu có sự tác động ở các xã vùng đệm
VQG Xuân Thủy ...................................................................................................37
Bảng 3.3. Cơ cấu kinh tế xã Nam Thịnh ................................................................39
Bảng 3.4. Thống kê mô tả về hoạt động nuôi tôm trong mẫu điều tra ....................44
Bảng 3.5. Lợi nhuận nuôi tôm tại khu vực nghiên cứu (VNĐ)...............................46
Bảng 3.6. Thống kê mô tả về hoạt động nuôi ngao trong mẫu điều tra...................48
Bảng 3.7. Doanh thu từ du lịch vùng nghiên cứu thuộc huyện Tiền Hải năm 2011.55
Bảng 3.8. Khối lƣợng và phƣơng tiện vận tải đƣờng thủy huyện Giao Thủy năm 2011.56
Bảng 3.9. Giá trị vận tải thủy của khu vực nghiên cứu năm 2011 tính theo giá hiện hành.57
Bảng 3.10. Chí phí tu bổ và sửa chữa 20,7 km đê biển huyện Giao Thủy giai đoạn
1997 – 2006...........................................................................................................60
Bảng 3.11. Khả năng hấp thụ cacbon của một số cây ngập mặn tại Xuân Thủy .....63
Bảng 3.12. Thống kê mô tả các biến số hộ nuôi tôm trong mẫu điều tra................65
Bảng 3.13. Hàm sản xuất nuôi tôm hộ gia đình.....................................................66
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiv
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ vị trí nghiên cứu vùng cửa Sông Hồng..................................................3
Hình 1.2. Khảo sát tại cồn mờ .........................................................................................4
Hinh 1.3. Khảo sát trên sông Vọp....................................................................................6
Hình 1.4. Chim nƣớc tại VQG Xuân Thủy....................................................................10
Hình 1.5. Rừng ngập mặn khu vực cửa sông Hồng.......................................................13
Hình 1.6. Đầm nuôi trồng Rau câu ở xã Giao Thiện.....................................................14
Hình 1.7. Khai thác ngao tại vƣờn quốc gia Xuân Thủy...............................................18
Hình 1.8. Khảo sát hoạt động vận tải thủy tại bến đò....................................................20
Giao Thiện .....................................................................................................................20
Hình 2.1. Điều tra phỏng vấn ngƣời dân vùng nghiên cứu...........................................26
Hình 3.1. Thuốc trừ sâu theo cống 10 đổ vào các đầm nuôi tôm thuộc xã Giao Thiện 42
Hình 3.2. Đầm nuôi tôm tại xã Nam Phú ......................................................................43
Hình 3.3. Ban quản lý Vƣờn quốc gia Xuân Thủy........................................................54
Hình 3.4. Đê biển Giao Thủy.........................................................................................58
Hình 3.5. Đê biển Tiền Hải............................................................................................58vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
ĐNN Đất ngập nƣớc
ĐDSH Đa dạng sinh học
ĐNNVB Đất ngập nƣớc ven biển
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
NTTS Nuôi trồng thủy sản
RSH Rạn san hô
RNM Rừng ngập mặn
TN – MT Tài nguyên – môi trƣờng
UBND Ủy ban Nhân dân
VQG Vƣờn quốc gia
VND Việt Nam đồng
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi1
MỞ ĐẦU
Sông Hồng với một lƣợng phù sa lớn (trung bình 100 triêụ tấn/năm) và
khoảng thời gian dài lắng đọng trầm tích đã tạo nên vùng đất ngập nƣớc cửa sông
Hồng ngày nay. Vùng nghiên cứu có đầy đủ các chức năng của một vùng đất ngập
nƣớc điển hình, đây chính là yếu tố quan trọng để hình thành Khu Ramsar Xuân
Thủy và Khu bảo tồn Thiên nhiên Tiền Hải. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển,
vùng đất ngập nƣớc cửa sông Hồng đã trải qua nhiều biển động. Đặc biệt là giai
đoạn từ 1995 - 1998 có gần 71,4% diện tích RNM tại Xuân Thủy đã bị thay thế
bằng các đầm tôm [12]. Trƣớc thực trạng đó, 02/01/2003 Ban quản lý Vƣờn quốc
gia Xuân Thủy đã ra đời kết hợp với Ban quản lý Khu bảo tồn Thiên nhiên Tiền
Hải đƣợc thành lập trƣớc đó (04/10/1995) nhằm bảo tồn hệ sinh thái điển hình đất
ngập nƣớc cửa sông ven biển miền Bắc Việt Nam. Ngoài ra, VQG Xuân Thủy và
Khu bảo tồn Thiên nhiên Tiền Hải thành lập góp phần tuyên truyền giáo dục môi
trƣờng, đẩy mạnh du lịch sinh thái và phát triển bền vững kinh tế - xã hội của cộng
đồng địa phƣơng.
Sự ra đời của tổ chức có thẩm quyền đã đóng góp quan trọng vào việc bảo
tồn đất ngập nƣớc cửa sông Hồng. Tuy nhiên, gần đây trƣớc sức ép của nền kinh tế
thị trƣờng làm nảy sinh nhiều mâu thuẫn, có tính xung đột giữa lợi ích phát triển
kinh tế trƣớc mắt với nguy cơ làm phá hủy môi trƣờng sinh thái, đa dạng sinh học
về lâu dài. Không những thế, hoạt động nhân sinh tại vùng nghiên cứu cũng diễn ra
mạnh nhƣ công nghiệp, khai thác khoáng sản, du lịch…gây hại trực tiếp đến tài
nguyên - môi trƣờng trong khu vực. Do đó cần có một giải pháp thiết thực để cộng
đồng dân cƣ sống quanh vùng hiểu đƣợc giá trị của vùng đất ngập nƣớc mà họ đang
sử dụng làm tƣ liệu sản xuất. Để làm đƣợc điều đó cần lƣợng giá kinh tế vùng đất
ngập nƣớc và đƣa giá trị kinh tế này vào trong giáo dục cộng đồng.
Lƣợng giá kinh tế tài nguyên nói chung và đất ngập nƣớc nói riêng là yếu
tố quan trọng trong quản lý môi trƣờng ở Việt Nam. Khu vực nghiên cứu đã có
một số công trình lƣợng giá kinh tế, tuy nhiên phạm vi chỉ tập trung ở Vƣờn
quốc gia Xuân Thủy. Trƣớc thực tiễn đó, đề tài luận văn “Lượng giá kinh tế tài
nguyên và môi trường đất ngập nước vùng cửa sông Hồng” đƣợc thực hiện
nhằm mục tiêu là lƣợng giá giá trị sử dụng trực tiếp và gián tiếp tài nguyên - môi
trƣờng vùng ĐNN và đề xuất các giải pháp quản lý sử dụng hợp lý, hƣớng tới sự
phát triển bền vững trong tƣơng lại tại khu vực cửa sông Hồng. Để đạt đƣợc mục2
tiêu trên, luận văn giải quyết các nhiệm vụ: thu thập các tài liệu liên quan nhằm
phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu (điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, môi trƣờng, tài
nguyên, các loại tai biến trong vùng…); Tiến hành khảo sát thực địa, điều tra phỏng
vấn, thu thập các số liệu tại hiện trƣờng; Xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến giá trị
kinh tế của vùng đất ngập nƣớc cửa sông Hồng; Xử lý các số liệu đã thu thập bằng
phần mềm (Excel, SPSS…) nhằm định giá đƣợc giá trị kinh tế của mỗi nhóm giá trị
(giá trị sử dụng trực tiếp và giá trị sử dụng gián tiếp); Đề xuất các giải pháp quản lý
và sử dụng bền vững tài nguyên ĐNN.
Luận văn đƣợc hoàn thành tại Khoa Môi trƣờng - Trƣờng Đại học Khoa học
Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội dƣới sự giúp đỡ và hƣớng dẫn tận tình của
GS.TS. Mai Trọng Nhuận.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Vị trí địa lý vùng nghiên cứu
Vùng nghiên cứu bao gồm vùng lõi (cồn Ngạn, cồn Lu, cồn Mờ, cồn Vành)
và vùng ĐNN ven biển của các xã vùng đệm: xã Giao Thiện, Giao An, Giao Lạc,
Giao Xuân, Giao Hải huyện Giao Thủy (tỉnh Nam Định) và các xã Đông Minh,
Nam Thịnh, Nam Hƣng, Nam Phú huyện Tiền Hải (tỉnh Thái Bình). Phía Đông và
phía Nam giáp vịnh Bắc Bộ với chiều dài đƣờng bờ biển là 55km (từ cửa Trà Lý
đến cửa Hà Lạn), phía Bắc giáp huyện Thái Thụy (Thái Bình), phía Tây, Tây Nam
giáp các huyện Kiến Xƣơng (Thái Bình), Xuân Trƣờng, Hải Hậu (Nam Định) [11].
Vùng có tọa độ địa lý:
+ Từ 20006’50,44” đến 20025’08,71” Vĩ độ Bắc
+ Từ 106026’02,25” đến 106042’50,42” Kinh độ Đông
Hình 1.1. Sơ đồ vị trí nghiên cứu vùng cửa Sông Hồng4
1.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội vùng nghiên cứu
1.2.1. Điều kiện tự nhiên
1.2.1.1. Địa hình, địa mạo
Vùng nghiên cứu bao gồm kiểu địa hình biển ven bờ và phần đất liền ven
biển: phần đất liền ven biển là trũng châu thổ hiện đại của sông Hồng nhô ra biển,
có địa hình thấp (khoảng 1m trở xuống), bằng phẳng và hơi lƣợn sóng, nghiêng dần
ra phía biển, bị chia cắt bởi các sông và lạch thoát triều. Một số khu vực đất tại xã
Đông Minh (huyện Tiền Hải) vƣợt cao lên nhƣ khu gò nổi cao khoảng 1,5 -1,7 m so
với mặt nƣớc biển. Đây là dấu tích những cồn cát duyên hải đƣợc hình thành do tác
dụng của sóng biển, trong quá trình bồi tạo, nhân dân thƣờng gọi là “Cồn”. Vùng
đất cao cũng gặp nhiều khó khăn trong canh tác. Đất thƣờng bị hạn, chỉ nơi nào có
nƣớc tƣới cho đồng ruộng thì lúa mới đƣợc mùa. Miền đất cao lại chịu ảnh hƣởng
của các mạch nƣớc ngầm ven biển thấm lên mặt, đất thƣờng nhiễm mặn [22]. Phần
biển ven bờ, đƣợc phân định rõ rệt theo độ sâu. Từ 0-3m nƣớc có địa hình rất thoải
và từ 0-20m nƣớc, địa hình hơi dốc. Độ dốc tăng lên khi càng ra xa.
Phía ngoài đê biển tử cửa Trà Lý đến cửa Hà Lạn hình thành các cồn ngầm
chắn cửa lớn nhƣ cồn Thủ, cồn Vành, còn Đen, còn Ngạn, cồn Lu và cồn Xanh (cồn
Mờ). Do phù sa sông Hồng bồi lắng
và ảnh hƣởng mạnh mẽ của thuỷ
triều, cốt đất có độ cao trung bình từ
0,5 đến 0,9 m. Địa hình thoải thấp
dần từ Đông Bắc xuống Tây Nam,
phân ra thành 2 vùng rõ rệt, đó là:
Vùng Cồn Ngạn: tính từ giáp
sông Hồng về phía Tây tới xã Giao
Xuân và giáp đê Trung ƣơng về
phía Tây Nam tới sông Trà, tổng
diện tích vùng này kể cả phần mới
bồi tụ là 3.368,93 ha.
Vùng Cồn Lu: chạy song song với Cồn Ngạn từ sông Trà tới chân sóng có
diện tích là 1.822,77 ha. Vùng này có cốt đất khá cao, là điểm dừng chân của nhiều
loài chim di cƣ phƣơng Bắc trú đông hàng năm, đã đƣợc Chính phủ Việt Nam đăng
ký là điểm bảo vệ đất ngập nƣớc quốc tế từ năm 1989 khi tham gia Công ƣớc
Ramsar - công ƣớc về những vùng đất ngập nƣớc có tầm quan trọng quốc tế [18].
Hình 1.2. Khảo sát tại cồn mờ
Nguyễn Hồ Quế, 2011
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
Ngoài ra, cồn Xanh (cồn Mờ) đang trong quá trình bồi đắp để mở rộng diện
tích và nâng cao cồn đất, đƣợc cấu tạo chủ yếu bởi cát biển. cồn Xanh luôn luôn
ngập nƣớc lúc triều cƣờng. Lúc nƣớc ròng, cồn Xanh gồm 2 dải cát, một dải cát
nằm ở vị trí phía Đông và một dải cát nằm ở vị trí Đông Nam.
Bên cạnh các địa hình dƣơng nêu trên, khu vực nghiên cứu bao gồm lòng
lạch sông và lạch triều là địa hình âm, thƣờng xuyên ngập nƣớc. Lòng lạch sông và
lạch triều đang đƣợc trầm tích (bùn, sét và cát) bồi đắp, nâng cao cốt đất và thu hẹp
dòng chảy. Lòng lạch sông và lạch triều chủ yếu có lớp trầm tích bùn nhão, có diện
tích lớn và có tiềm năng mở rộng quỹ đất trong tƣơng lai.
1.2.1.2. Đặc điểm khí hậu
Vùng nghiên cứu nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhƣng với đặc
điểm là giáp biển nên khí hậu mang nét đặc trƣng của vùng khí hậu duyên hải đƣợc
điều hoà bởi biển cả, mùa đông thƣờng ấm hơn, mùa hè thƣờng mát hơn so với khu
vực sâu trong nội địa.
Nhiệt độ trung bình trong năm từ 23 - 240C, nhiệt độ cao nhất lên tới 390C và
thấp nhất là 4,10C. Chênh lệch nhiệt độ giữa ngày nóng và ngày lạnh khoảng 15 -
200C, trong một ngày đêm khoảng 8 - 100C [11].
Lƣợng mƣa trung bình hàng năm từ 1.500 - 2.000 mm, tập trung chủ yếu vào
mùa hè (từ tháng 4 đến tháng 10) và chiếm đến 80% lƣợng mƣa cả năm. Vào mùa
này lƣợng mƣa cao điểm có ngày cƣờng độ lên tới 200 - 350 mm/ngày. Mùa khô
kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3 với tổng lƣợng mƣa khoảng 20% lƣợng mƣa cả
năm, các tháng 12 và tháng 1 lƣợng mƣa thƣờng nhỏ hơn lƣợng bốc hơi. Tháng 2 và
tháng 3 là thời kỳ mƣa phùn ẩm ƣớt [11].
Độ ẩm không khí dao động từ 80 - 90% nhƣng phân bố không đều giữa các
tháng, phụ thuộc vào chế độ mƣa. Mùa đông độ ẩm không khí dao động trong
khoảng 77 - 81%, mùa hè trung bình đạt 84 - 86%.
Bức xạ mặt trời lớn, số giờ nắng trung bình từ 1.600 - 1.800 giờ/năm, tổng
nhiệt lƣợng cả năm khoảng 1.600 - 1.800 KCQ/cm2/năm.
Gió thịnh hành là gió Đông Nam mang theo không khí nóng ẩm với tốc độ
trung bình từ 2 - 5 m/giây. Mùa gió Tây Nam, hƣớng gió chính là Nam và Đông
Nam với tốc độ gió trung bình đạt 3,2-3,9 m/s, cao nhất vào tháng 5-7.6
Vùng nghiên cứu còn chịu ảnh hƣởng của dải hội tụ nhiệt đới, do đó
thƣờng chịu tác động của gió bão. Hiện tƣợng này thƣờng xuất hiện vào mùa hè
từ tháng 5 đến tháng 7 có khi kéo dài tới tháng 11 và kèm theo mƣa to có sức tàn
phá lớn. Mỗi năm trung bình có từ 2 - 3 cơn bão đổ bộ vào vùng nghiên cứu, có
năm có tới 6 cơn bão gây thiệt hại rất lớn cho sản xuất và đời sống nhân dân.
Mùa đông có gió mùa Đông Bắc mang theo không khí lạnh, có thể trồng các cây
trồng ôn đới trong sản xuất nông nghiệp [11].
1.2.1.3. Thủy văn, hải văn
Vùng nghiên cứu có mạng lƣới sông ngòi phát triển với hai hệ thống sông
tự nhiên và sông đào. Các sông chính trong vùng nghiên cứu gồm có sông Hồng,
sông Trà Lý, sông Lân, sông Long
Hầu…nằm kẹp giữa các cửa Trà Lý,
Ba Lạt, Hà Lạn…Do là vùng tiếp
giáp với biển nên chế độ dòng chảy
của sông rất phức tạp. Trong đó,
sông Hồng là sông lớn nhất trong
vùng nghiên cứu cả về chiều dài lẫn
diện tích lƣu vực (155.000 km2).
Chế độ dòng chảy sông mang tính
chất mùa khô khá rõ: mùa lũ và mùa
kiệt. Lƣợng dòng chảy vào mùa
mƣa chiếm khoảng 75-80% tổng
lƣợng nƣớc cả năm. Sự thay đổi lƣu lƣợng nƣớc theo mùa kéo theo sự thay đổi
tải lƣợng phù sa mang theo [1].
Sông Trà Lý và sông Lân là chi lƣu của sông Hồng. Sông Trà Lý là ranh
giới tự nhiên giữa huyện Tiền Hải và huyện Thái Thụy và đổ ra biển ở cửa Trà Lý.
Sông Lân chảy xuyên qua nội địa Tiền Hải đổ ra biển ở cửa Lân, nhƣ cây cung
vạch ngang địa hình Tiền Hải mà hai đƣờng viền cánh cung là sông Hồng và sông
Trà Lý. Sông Lân nguyên xƣa là dòng chính của sông Hồng, do ảnh hƣởng của
vận động kiến tạo vào cuối thế kỷ 18 đã ổn định cho đến ngày nay [15].
Sông Long Hầu là một chi lƣu của sông Trà Lý chảy qua địa phận hầu hết
các xã trong huyện Tiền Hải. Đây là sông trục chính dẫn nƣớc ngọt cho toàn huyện.
Hinh 1.3. Khảo sát trên sông Vọp
Nguyễn Hồ Quế, 2011
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
Từ trục Long Hầu có các nhánh kênh mƣơng toả ra hai bên, dẫn nƣớc ngọt tƣới cho
khắp các cánh đồng trong huyện [15].
Thủy triều cửa sông Hồng thuộc chế độ nhật triều đều. Biên độ trung bình
khoảng 150 - 180cm, nhỏ nhất 25cm. Trong tháng có hai kỳ nƣớc lớn, mỗi kỳ kéo
dài 2 - 3 ngày. Do biên độ triều lớn, độ dốc địa hình đáy nhỏ nên cả bãi biển và bãi
triều đều có bề rộng đáng kể, có thể đạt tới 4 - 5km.
Nhìn chung hệ thống sông ngòi khu vực nghiên cứu có nguồn nƣớc dồi dào
cho việc tƣới và thau chua rửa mặn cho các cánh đồng. Ngoài ra với lƣợng phù sa
lớn đổ ra biển hàng năm ở các cửa sông tạo ra vùng bãi bồi rộng lớn ven biển là
điều kiện quan trọng để phát triển nông lâm nghiệp. Tuy nhiên, các sông đổ ra biển
đều có độ dốc nhỏ tiêu thoát nƣớc chậm, do đó về mùa mƣa lũ mực nƣớc các sông
lớn gây úng và xói lở cục bộ vào đất canh tác ngoài đê. Mặt khác, vùng nghiên cứu
thuộc vùng nƣớc triều lên theo chế độ nhật triều, thƣờng hoạt động mạnh vào các
tháng 1, 6, 7, 12 với mức nƣớc cao nhất là 3,8 m và nhỏ nhất 0,2 m. Chính vì vậy,
nƣớc mặn theo thuỷ triều vào sâu trong nội địa. Nếu tính theo nồng độ muối 1‰ thì
trung bình ranh giới nƣớc mặn vào sâu 8 km trên sông Trà Lý và 10 km trên sông
Hồng. Đây cũng là một vấn đề cần đƣợc quan tâm trong quá trình chinh phục, khai
phá, cải tạo ở vùng đất này [15] [11].
1.2.1.4. Tài nguyên thiên nhiên
a. Tài nguyên khoáng sản
Trong lòng đất vùng nghiên cứu phát hiện mỏ than nâu thuộc bể than nâu
Đồng bằng Sông Hồng, thành phần gồm cát kết, sỏi sạn kết...chứa các vỉa than. Vỉa
than chất lƣợng tốt, than màu đen ánh nhựa, khá rắn chắc, cấu tạo dạng khối và
đƣợc đánh giá có trữ lƣợng rất lớn (hơn 30 tỷ tấn) nhƣng phân bố ở độ sâu 600 -
1.000m, hiện chƣa đủ điều kiện cho phép khai thác. Tiền Hải có mỏ khí với trữ
lƣợng lớn khoảng 60 tỷ m3 khí, hiện nay đang đƣợc khai thác để phục vụ công
nghiệp gốm, sứ, thuỷ tinh, điện khí. Tuy nhiên, hiện tại trữ lƣợng khí không còn
nhiều. Nƣớc khoáng Tiền Hải có chất lƣợng tốt đang đƣợc khai thác ở độ sâu 450 m
với trữ lƣợng lớn và đang đƣợc sản xuất theo công nghệ tiên tiến, với quy mô lớn
phục vụ tốt cho nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu [11].
Ngoài ra, vùng nghiên cứu có trữ lƣợng cát khá lớn, dùng làm vật liệu xây
dựng tốt, một số khu vực ngƣời dân địa phƣơng đã khai thác sử dụng ở quy mô nhỏ.
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)8
Các biểu hiện khoáng hóa đáy biển: trên bản đồ phân bố và dự báo khoáng
sản (La Thế Phúc và nnk, 2000) còn thể hiện các điểm sa khoáng có các vành trọng
sa ilmenit, zircon và các điểm có hàm lƣợng cao [11]:
Ilmenit: kết quả tìm kiếm trọng sa đã phát hiện đƣợc 1 điểm đạt hàm lƣợng
công nghiệp, hàm lƣợng >15kg/m3. Trên cơ sở đó đã khoanh định đƣợc các vành
phân tán bậc cao của các khoáng vật phổ biến trong vùng.
Zircon: là khoáng vật nặng chủ yếu, vùng nghiên cứu có biểu hiện dị thƣờng
trọng sa của zircon, các điểm dị thƣờng đạt hàm lƣợng cao >2kg/m3, đạt hàm lƣợng
công nghiệp.
Sa khoáng Titan: ở đây chỉ phát hiện đƣợc một số sa khoáng nhỏ. Các sa
khoáng ở bãi cát, còn cát ven biển có diện phân bố theo chiều ngang rất hẹp. Hàm
lƣợng các điểm dị thƣờng đạt 500 - 700.10-3%. Thành phần khoáng vật quặng chủ
yếu của sa khoáng là ilmenit, zircon, rutil, monazit. Hàm lƣợng ilmenit, zircon thay
đổi trong giới hạn rộng. Tài nguyên dự báo của các điểm quặng ilmenit vùng này
khoảng 11 ngàn tấn ilmenit, 3 ngàn tấn zircon.
Thiếc hình thành các dị thƣờng có mức hàm lƣợng 1 - 2.10-3%, và các điểm
dị thƣờng có hàm lƣợng >2.10-3%, đƣợc coi là dấu hiệu cần chú ý trong tìm kiếm sa
khoáng biển. Những dị thƣờng của thiếc phát triển trong trƣờng trầm tích có thành
phần chủ yếu là cát.
b. Tài nguyên sinh vật
Vùng nghiên cứu đƣợc xem là mẫu chuẩn điển hình của kiều đất ngập nƣớc
ở khu vực miền Bắc, với nhiều điều kiện thuận lợi cho sự sinh trƣởng và phát triển
của hệ động thực vật. Đặc biệt là Vƣờn quốc Gia Xuân Thủy và khu bảo tồn thiên
nhiên đất ngập nƣớc Tiền Hải.
Hệ thực vật
Trên các cồn ngoài khơi và các bãi cao ven bờ là rừng phi lao. Dƣới các bãi
triều là rừng ngập mặn với các loài cây nhƣ sú, vẹt … nhiều tầng, nhiều lớp, cung
cấp chất dinh dƣỡng hữu cơ làm nguồn thức ăn và vƣờn ƣơm của các loài thủy sản.
Vùng ĐNN Xuân Thuỷ có 192 loài thực vật bậc cao có mạch, chiếm chủ yếu là các
loài thực vật ngập mặn. Các loài mắm biển, bần chua, sú, vẹt dù, trang, đƣớc và phi
lao mọc gần nhƣ thuần loài tập trung ở cồn Lu, cồn Ngạn. Các loài Trang, Vẹt,
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi9
Mắm, Ôrô...tập trung chủ yếu trong khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nƣớc Tiền
Hải. Thành phần loài thực vật đa dạng hơn cả là các loài cây thân thảo phân bố dƣới
tán rừng phi lao, bãi cát cố định, ven đƣờng, trên bờ các đầm tôm. Các loài này
thƣờng là cỏ nhất niên hay đa niên thuộc họ cỏ, cúc, đậu[12] [4].
Hệ động vật
Với 12 kiểu sinh cảnh chính, trong đó quan trọng nhất là sinh cảnh bãi cát
ngập triều, trảng cỏ và rừng ngập mặn. Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nƣớc Tiền
Hải là điều kiện thuận lợi cho các loài sinh vật nói chung và động vật nói riêng sinh
sống và phát triển. Đây là khu vực có vị trí quan trọng về đa dạng sinh học, là nơi
cƣ trú của hơn 150 loài chim nƣớc, trong đó có nhiều loài nằm trong Sách đỏ (cò
thìa Ptalalea minor, bồ nông chân xám Pelecanus philippensis), hơn 80 loài cá và
20 loài giáp xác (tôm sú, ngao, cá đối) [16].
Bên cạnh đó, hệ động vật tại Vƣờn quốc Gia Xuân Thủy mang đặc trƣng của
một khu ĐNN ven biển, tuy cùng kiệt về thành phần loài thú, bò sát, lƣỡng cƣ nhƣng
rất phong phú về chim, cá và động vật đáy, với 55 loài động vật nổi, 113 loài côn
trùng, 177 loài động vật đáy, 108 loài cá, 24 loài bò sát, 13 loài lƣỡng cƣ, 136 loài
chim, 9 loài thú. Cụ thể phân chia nhƣ sau [12]:
- Hệ thú: thành phần đơn điệu, chủ yếu là loài gặm nhấm. Trong đó loài Rái
cá thƣờng (Lutra lutra) đƣợc ghi trong sách đỏ Việt Nam mức độ V (loài sắp bị đe
dọa nghiêm trọng).
- Hệ bò sát ếch nhái: Thành phần đơn điệu tƣơng đƣơng với thú; trong 28
loài có 5 loài ghi trong sách đỏ Việt Nam: Đồi mồi dứa (Chelonia mydas) là loài
bị đe doạ nghiêm trọng, Rắn ráo trâu (Ptyas mucosus) là loài sắp bị đe doạ
nghiêm trọng.
- Hệ cá có 107 loài, duy nhất 1 loài cá sụn và còn lại là cá xƣơng.
- Động vật đáy chủ yếu sống ở gần rừng hay trong RNM cửa sông ven biển
nơi có thức ăn là các trầm tích ở nền mùn bã hữu cơ có nguồn gốc từ thực vật. Có
giá trị kinh tế là loài Cua bùn (Scylla serrata), Ghẹ (Portunus). Các loài tôm chủ
yếu là tôm Sú (Penaeus monodon) có giá trị thực phẩm và thƣơng phẩm cao.
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp và sử dụng bền vững tài nguyên ĐNN
vùng cửa sông Hồng
3.4.1. Định hƣớng sử dụng, bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN dựa vào kết
quả lƣợng giá kinh tế ĐNN
Theo kết quả tính toán, giá trị kinh tế của khai thác và nuôi trồng thủy hải
sản chiếm tỷ trọng lớn nhất. Do đó, đa phần lực lƣợng lao động trong vùng tập
trung chủ yếu vào lĩnh vực này. Vì vậy, sử dụng hợp lý vùng ĐNN để duy trì giá trị
kinh tế khai thác và nuôi trồng thủy hải sản mà không làm tổn hại đến môi trƣờng
đóng vai trò quan trọng nhất. Giải pháp này có tác động đến việc duy trì hầu hết giá
trị sử dụng trực tiếp, gián tiếp và góp phần vào sự phát triển bền vững vùng ĐNN.
Hiện nay, nguồn lợi mang lại giá trị kinh tế cao cho khai thác và nuôi trồng
thủy hải sản trong vùng nghiên cứu là nuôi ngao (thuật ngữ địa phƣơng gọi là nuôi
vạng). Tại VQG Xuân Thủy, khu vực nuôi ngao tập trung ở phần đuôi cồn Ngạn và
cồn Lu. Một phần diện tích nuôi ngao nằm trong vùng lõi và là khu vực kiếm ăn của
các loài chim nƣớc. Do đó, cần khống chế diện tích nuôi, không cho mở rộng vào
sâu trong vùng lõi. Hiện nay, mật độ nuôi ngao dày đặc nên năng suất nuôi có phần
bị giảm so với giai đoạn 2005 - 2008. Vì vậy, cần qui hoạch vùng nuôi tạo thông
thoáng mặt bãi và dòng triều đảm bảo cung cấp thức ăn cho Ngao. Dòng chảy chính
vận chuyển thức ăn cho ngao trong vùng nuôi là sông Vọp và sông Trà, các lạch
triều tự nhiên, nhân tạo. Hệ thống này phải đƣợc quản lý chặt chẽ, không giao đất
hay để lấn chiếm thu hẹp dòng chảy. Ngoài ra, qui hoạch lối đi ngập triều rộng
10m hai bên các dòng sông, 2 - 3m giữa các vùng nuôi để đảm bảo lƣu thông dòng
triều, vận chuyển sản phẩm, chăm sóc và bảo vệ vùng nuôi. Bên cạnh đó, cần lựa
chọn vùng nuôi phù hợp với yêu cầu địa hình và đặc điểm sinh học của ngao. Đối
với các bãi triều có sóng nhỏ, gió nhỏ, có nguồn nƣớc ngọt chảy vào và trầm tích là
cát bùn (cát chiếm 68 - 80%) thì sử dụng để nuôi ngao thịt. Những khu vực có cốt
đất cao, trâm tích là cát - cát bùn (cát chiếm 93 - 95%), dòng triều chảy êm, lên và
xuống nhanh, ít bị đọng bùn cần đƣợc lựa chọn để nuôi ngao giống. Hiện nay, các
đầm nuôi ngao nhân tạo đang đƣợc hình thành (xã Giao Xuân, Giao Lạc). Do đó,
một phần nhỏ diện tích RNM bị chặt, phần còn lại do môi trƣờng thay đổi nên kém
phát triển. Vì vậy, cần có các chế tài cụ thể từ các cấp chính quyền khi tiến hành
cho thuê diện tích mặt nƣớc để nuôi trồng thủy, hải sản nhằm hạn chế việc xây dựng
các đầm nuôi tại các khu vực có RNM và có những cam kết trong việc bảo vệ, trồng
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: