Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.........................................................................................................................................3
CHƯƠNG 1..................................................................................................................................13
KHÁI QUÁT VỀ PHẬT GIÁO NHẬT BẢN ................................................ 13
1.1. Sự hình thành và phát triển của Phật giáo ở Nhật Bản ............................ 13
1.1.1. Sự du nhập của Phật giáo vào Nhật Bản...........................................................13
1.1.2. Quá trình tiếp biến của Phật giáo tại Nhật Bản................................................25
1.1.3. Sự phát triển của Phật Giáo tại Nhật Bản.........................................................29
1.2. Những đặc trưng chủ yếu của Phật giáo Nhật Bản.................................. 41
1.2.1. Nhận diện Phật giáo Nhật Bản..........................................................................41
1.2.2. Bốn đặc trưng chủ yếu của Phật giáo Nhật Bản ...............................................60
CHƯƠNG 2..................................................................................................................................70
PHẬT GIÁO TRONG ĐỜI SỐNG TINH THẦN NHẬT BẢN TRƯỚC HIỆN ĐẠI
..........................................................................................................................................................70
2.1. Khái niệm đời sống tinh thần xã hội ........................................................ 70
2.2. Phật giáo với tư tưởng, đạo đức và lối sống của xã hội Nhật Bản trước hiện đại... 78
2.2.1. Phật giáo với tư tưởng của Nhật Bản trước hiện đại.................................................78
2.2.2. Phật giáo với đạo đức và lối sống của xã hội Nhật Bản trước hiện đại............96
2.3. Phật giáo với văn hóa nghệ thuật, phong tục và lễ hội của xã hội Nhật
Bản trước hiện đại...................................................................................... 107
2.3.1. Phật giáo với văn hóa, nghệ thuật của xã hội Nhật Bản trước hiện đại.................107
2.3.2. Phật giáo với phong tục và lễ hội của xã hội Nhật Bản trước hiện đại.......................125
CHƯƠNG 3...............................................................................................................................134
PHẬT GIÁO VÀ ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA XÃ HỘI NHẬT BẢN HIỆN ĐẠI.
MỘT SỐ SO SÁNH VỚI VIỆT NAM...............................................................................134
3.1. Phật giáo và xã hội Nhật Bản hiện đại................................................... 134
13.1.1.Phật giáo với quá trình hiện đại hóa của Nhật Bản.........................................134
3.1.2. Một số khuynh hướng thế tục hóa Phật giáo ở Nhật Bản...............................145
3.2. Một số so sánh về ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống tinh thần xã
hội ở Nhật Bản và Việt Nam ..................................................................... 157
3.2.1. Một số điểm tương đồng và khác biệt giữa Nhật Bản và Việt Nam.................157
3.2.2. Một số bài học cần thiết...................................................................................176
KẾT LUẬN...............................................................................................................................185
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................190
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................191
PHỤ LỤC: Phật giáo tại Nhật Bản .............................................................. 199
2
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiMỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Phật giáo là một tôn giáo lớn, đồng thời cũng là một học thuyết mang đậm
tính triết học sâu sắc, được truyền bá rộng rãi, ở cả Nhật Bản, Việt Nam và
nhiều nơi trên thế giới. Ở Nhật Bản cũng như Việt Nam, Phật giáo được coi là
một tôn giáo truyền thống có ảnh hưởng sâu đậm đến đời sống tinh thần của
xã hội trên nhiều phương diện. Trong lịch sử cũng như hiện tại, tuy Phật giáo
ở mỗi nước có những khác biệt, song với tư cách một biểu tượng văn hóa
tương đồng nó đã góp phần kết nối quan hệ hợp tác trên nhiều mặt kinh tế, tôn
giáo, văn hóa, chính trị… giữa hai quốc gia Nhật Bản và Việt Nam. Trong
những năm gần đây, với chủ trương cùng xây dựng quan hệ hợp tác hai nước
lên tầm đối tác chiến lược, Nhật Bản và Việt Nam đều dựa vào những nét
tương đồng của mỗi quốc gia để tìm nguồn lực tinh thần hợp tác, trong đó
Phật giáo đã có một vị trí đóng góp đáng kể.
Việc nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản với chủ đề “Ảnh hưởng của Phật giáo
đối với đời sống tinh thần ở xã hội Nhật Bản” vì lẽ đó, có ý nghĩa thiết thực,
không chỉ về mặt thực tiễn mà cả về lý luận văn hóa, chính trị và tôn giáo.
Việc nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản, cho đến nay, đã được thực hiện trong
nhiều công trình nghiên cứu ở Nhật Bản, thế giới và cả ở Việt Nam. Tuy vậy,
đây là một vấn đề vẫn cần quan tâm về phương pháp tiếp cận, về những luận
điểm liên quan đến đặc điểm, quá trình du nhập, phát triển, các tiền đề lịch sử
triết học và văn hóa của Phật giáo, cũng như ảnh hưởng của Phật giáo trong
xã hội nói chung và trong đời sống tinh thần của xã hội nói riêng, hay mối
quan hệ giữa Phật giáo với tôn giáo dân tộc, với các tôn giáo khác, nhất là với
các phong trào tôn giáo mới ở Nhật Bản.
3Với tính cách là một trong những tôn giáo chính của Nhật Bản, Phật giáo
có ảnh hưởng, cả tích cực và tiêu cực, không chỉ đến đời sống tinh thần, mà
đến đời sống xã hội nói chung. Những tác động tích cực và tiêu cực của Phật
giáo nói riêng và các hiện tượng tôn giáo nói chung, luôn đan xen và diễn
biến phức tạp trong lịch sử cũng như trong hiện tại. Có lẽ do tính phức tạp
này, mà các nhận diện và đánh giá về Phật giáo Nhật Bản nói chung thường
không thống nhất, và từ góc độ triết học, tôn giáo học cũng có tranh luận.
Việc nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống tinh thần của xã hội
Nhật Bản, do đó, sẽ góp phần làm rõ hơn phương pháp tiếp cận và một số
luận điểm liên quan đến Phật giáo Nhật Bản.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, Nhật Bản cũng như Việt Nam, đều
phải dựa vào các nguồn lực tinh thần của xã hội để "ứng vạn biến", trong đó
có nguồn lực Phật giáo. Phát huy các giá trị tinh thần của Phật giáo, như một
phần không thể thiếu là một hướng khả thi để bảo tồn và phát triển mỗi dân
tộc một cách độc lập, tự chủ.
Nhật Bản là một quốc gia đã đạt được trình độ phát triển kinh tế - xã hội
cao và lại có nhiều nét tương đồng với Việt Nam về đời sống tinh thần. Việt
Nam có thể tham chiếu nhiều kinh nghiệm thành công của Nhật Bản trong
việc phát huy giá trị tinh thần, trong đó có Phật giáo để góp phần thúc đẩy quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa bằng “động lực văn hóa”, nhằm khẳng
định khả năng hội nhập toàn cầu của Việt Nam và có thể đạt được một số mục
tiêu đề ra cho năm 2020. Đề tài này có thể góp phần cung cấp một số luận
điểm về vai trò của Phật giáo trong xu hướng phát triển chung của đất nước
hiện nay, đồng thời góp phần thúc đẩy mối quan hệ hợp tác giữa hai nước lên
tầm chiến lược.
4
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiLuận án này còn là sự tiếp nối quá trình tìm hiểu, nghiên cứu Phật giáo
Nhật Bản cũng như triển khai tiếp một số kết quả đã đạt được trong luận văn
thạc sĩ của tác giả.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài luËn ¸n:
Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản của
các tác giả người Nhật Bản và người nước ngoài. Ở Việt Nam đã có một số
tác phẩm nghiên cứu về tôn giáo Nhật Bản và Phật giáo Nhật Bản: Ngay từ
giữa những năm 1960, tại Việt Nam, nhất là khu vực phía Nam, đã bắt đầu
xuất hiện các công trình nghiên cứu có đề cập đến Phật giáo Nhật Bản. Các
công trình này có dành một dung lượng khá lớn cho việc phân tích quá trình
phát triển, những đặc điểm của Phật giáo Nhật Bản. Điển hình phải kể đến tác
phẩm Lịch sử tư tưởng Nhật Bản của Thiền sư Thích Thiên Ân do Nhà xuất
bản Phương Đông xuất bản tại Sài Gòn năm 1965, hay như tác phẩm hai tập
Nhật Bản tư tưởng sử của tác giả Ishida Kazuyoshi do Tủ sách Kim văn Sài
Gòn ấn hành năm 1972… Tuy nhiên, những nội dung về ảnh hưởng của Phật
giáo đối với đời sống tinh thần của Nhật Bản mới chỉ là những nét chấm phá,
sơ lược và phần lớn dừng lại ở những phân tích dưới góc độ lịch sử tư tưởng.
Sau khi Việt Nam thống nhất (1975), nhất là từ sau năm 1990, trong bối cảnh
quan hệ kinh tế Việt Nam - Nhật Bản phát triển với nhịp độ nhanh dẫn tới nhu
cầu tìm hiểu văn hoá Nhật Bản ngày một đòi hỏi cao hơn, tại Việt Nam đã xuất
hiện các công trình nghiên cứu về văn hoá, tư tưởng, tôn giáo Nhật Bản, trong số
đó có rất nhiều chuyên khảo do các học giả Việt Nam thực hiện hay được dịch
sang tiếng Việt có đề cập nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản. Trước hết phải kể đến
tác phẩm Những con đường tâm linh phương Đông gồm 2 tập do Nhà xuất
bản Văn hoá Thông tin ấn hành năm 2000, Nghiên cứu Tôn giáo Nhật Bản
của Joseph M. Kitagawa do Nhà xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm
2002; Đời sống tôn giáo Nhật Bản hiện nay do Phạm Hồng Thái (chủ biên), Nhà
5xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm 2005; và nhiều sách tài liệu về Phật giáo
Nhật Bản được dịch sang tiếng Việt… Nhìn chung những công trình này đều
tiến sâu hơn một bước trong việc nghiên cứu đời sống tôn giáo Nhật Bản và
ảnh hưởng của các tôn giáo, trong đó có Phật giáo đối với đời sống xã hội
Nhật Bản:
- Chen Choumei, “Phân tích việc sửa đổi Luật pháp nhân tôn giáo”,
trong Tôn giáo và đời sống hiện đại- tập III, Chủ biên: Võ Kim Quyên, Viện
thông tin khoa học, Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, Hà
Nội, 1998 [8]. Chuyên khảo này phân tích, đánh giá tác động của chính sách
tôn giáo Nhật Bản, đặc biệt từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, và sơ lược
về Luật pháp nhân tôn giáo và ảnh hưởng của nó. Vấn đề đặt ra trong Luật
pháp nhân tôn giáo là chỉ hướng vào các quyền tự do tôn giáo, nhưng lại cấm
giáo dục tôn giáo. Một số học giả cho đây là một định chế sai lầm, mà hậu
quả là nhân dân không hiểu biết, không quan tâm, dẫn đến đến sự phát triển
của các loại tôn giáo, "kỳ hình quái trạng". Chuyên khảo này có nhược điểm
là chưa đặt vấn đề giáo dục một cách đúng đắn cho nhân dân về các tôn giáo
truyền thống của Nhật Bản để bồi dưỡng cho họ năng lực đủ đối diện với tình
hình tôn giáo thế giới ngày càng phức tạp.
- Joseph M. Kitagawa, Nghiên cứu tôn giáo Nhật Bản, người dịch:
Hoàng Thị Thơ, Nxb KHXH, HN, 2002 [64]. Trong công trình, tác giả dành
phần 4 để nghiên cứu truyền thống Phật giáo, với các vấn đề như: tăng đoàn,
giáo chủ Phật giáo, sự biến đổi của Phật giáo ở Nhật Bản, việc dịch kinh Phật
ở Nhật Bản… chuyển đổi các mô hình Phật giáo ở Nhật Bản. Ngoài ra, ở
phần 5, tác giả cũng dành một mục để phân tích về Phật giáo và tư tưởng Nhật
Bản hiện đại. Trong công trình này, tuy vậy, tác giả cũng chưa trực tiếp đánh
giá ảnh hưởng của tôn giáo, trong đó có Phật giáo Nhật Bản, đối với xã hội
nói chung, và đời sống tinh thần của xã hội Nhật Bản nói riêng.
6
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi- R.H.P. Mason và J. G. Caiger, Lịch sử Nhật Bản, người dịch:
Nguyễn Văn Sĩ, Nxb Lao động, HN, 2003 [37]. Trong công trình này các tác
giả đã nghiên cứu về đạo Phật và Nhà nước đế chế trung ương tập quyền;
Phật giáo Chân ngôn (Shingon); Phật giáo và xã hội trong thời kỳ Heian; Phật
giáo trong những thời kỳ Kamakura và Muromachi; các giáo phái Phật giáo
và Hoàng gia. Vì đây là công trình nghiên cứu chung về lịch sử Nhật Bản, cho
nên vấn đề tư tưởng triết học và ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống văn
hóa tinh thần của xã hội Nhật Bản chỉ được đề cập thông qua các vấn đề có
liên quan.
- Michio Morishima, Tại sao Nhật Bản “thành công”? Công nghệ
phương Tây và tính cách Nhật Bản, người dịch: Đào Anh Tuấn. Nxb khoa
học xã hội, HN, 1991 [43]. Đây là một công trình viết về Nhật Bản trên lĩnh
vực học thuật rộng lớn: Các cơ cấu kinh tế và các quan hệ kinh tế bị quy định
mạnh bởi tính cách dân tộc và ngược lại như thế nào? Với 5 chương nội
dung, nội dung lời nói đầu; chương I và phần kết luận đã đi vào nghiên cứu
“tính cách dân tộc” đã được hình thành trong suốt nhiều năm trong môi
trường văn hoá riêng từ thời cổ đại của Nhật Bản. Chủ yếu nêu lên ảnh hưởng
của đạo Khổng, đạo Lão, đạo Phật được du nhập vào Nhật Bản đã góp phần
tạo nên hệ tư tưởng của Nhật Bản như thế nào? Từ đó tác phẩm phân tích
những thông tin về nước Nhật hiện đại từ cách mạng Minh Trị - phân tích sự
thành công của Nhật bản khi kết hợp công nghệ phương Tây và tính cách
Nhật Bản từ chương II đến chương V. Đây là một tài liệu giúp luận án phân
tích khái niệm Thần Phật hỗn hợp rõ rµng hơn khi nghiên cứu ảnh hưởng của
Phật giáo Nhật Bản.
- Murakami Shigeyashi, Tôn giáo Nhật Bản, người dịch: Trần Văn
Trình, Nxb Lao động, HN, 2005 [60]. Trong công trình này, tác giả đã nghiên
cứu mối quan hệ giữa Thần đạo (tôn giáo bản địa) và Phật giáo trong thời kỳ
7cổ đại; Phật giáo trấn quốc; Phật giáo thời trung cổ; sự hiện đại hóa của Phật
giáo… Nhìn chung, đây là công trình tiếp cận tôn giáo Nhật Bản nói chung và
Phật giáo nói riêng từ góc độ lịch sử, song một số luận điểm về quá trình phát
triển của Phật giáo Nhật Bản cũng có giá trị gợi ý tích cực cho đề tài của luận
án này.
- Edward Conze, Tinh hoa và sự phát triển của đạo Phật, 1951, người
dịch: Chân Pháp Nguyễn Hữu Hiệu, Nbx, Ban tu thư viện đại học Vạn Hạnh
(Sài gòn) [10]. Tác phẩm giới thiệu về thông điệp nguyên thuỷ của đức Phật
và chứng minh không có mâu thuẫn trong lịch sử tư tưởng của Phật giáo. Đặc
biệt, tác phẩm đã đưa ra bốn nét đặc trưng của Phật giáo Thiền tông ở Nhật
Bản và một số phân tích về Phật giáo Tịnh Độ tông, Nhật Liên tông, giúp cho
tác giả luận án hiểu rõ hơn về các tông phái này khi phân tích các ảnh hưởng
của chúng đến đời sống tinh thần của xã hội Nhật Bản. Ngoài ra, tuy chỉ
chiếm một phần rất ít trong tác phẩm nhưng những mốc lịch sử ra đời, du
nhập vào các nước của Phật giáo đã góp phần so sánh và khẳng định mốc lịch
sử của Phật giáo Nhật Bản trong luận án.
- Diane Morgan, Triết học tôn giáo phương Đông, người dịch: Lưu
Văn Hy, Nxb Tôn giáo và công ty văn hóa Minh Trí – Nhà sách Văn Lang,
2005 [42]. Trong công trình này tác giả có đề cập đến "Thiền và những
trường phái khác của Nhật Bản". Trong đó tập trung vào các vấn đề: Thiên
Thai tông với tính chất là cửa thiên đường; Chân Ngôn tông những lời thần
bí; Tịnh Độ tông là vùng đất trong lành; Nhật Liên tông là sen mặt trời; Thiền
tông gồm thiền và công án; nghệ thuật Phật giáo; Phật giáo và những nghi lễ
ở Nhật Bản. Những tri thức khái quát về Phật giáo trong cuốn sách này là kiến
thức tổng quan giúp cho luận án này tiếp tục tìm hiểu ảnh hưởng của Phật
giáo trong đời sống tinh thần của xã hội Nhật Bản.
8
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi- David E. Coper, Các trường phái triết học trên thế giới, người dịch:
Lưu Văn Hy và nhóm Trí Tri, Nxb Văn hoá thông tin, 2005 [11]. Trong phần
Các phát triển của Triết học Châu Á, tác giả phân tích về tư tưởng triết học
Phật giáo Thiền tông, tuy ngắn gọn nhưng thể hiện rõ nét sự khẳng định ảnh
hưởng lớn nhất và lâu dài nhất là tư tưởng Thiền Phật giáo ở Nhật Bản.
- Garma C.C. Chang, Triết học Phật giáo Hoa Nghiêm tông, người
dịch: Thanh Lương Thích Thiện Sáng, Nxb Tôn giáo, 2006 [7]. Tác phẩm chủ
yếu giúp cho các nhà nghiên cứu có sự hiểu biết thêm về Triết học, logic học
Phật giáo thông qua nghiên cứu khía cạch Triết học của giáo lý Hoa Nghiêm
Tông.
- Nguyễn Văn Kim, Nhật Bản với Châu Á, Nxb Đại học Quốc gia Hà
Nội, 2003 [26]. Trong công trình, tác giả tập trung nghiên cứu mối quan hệ
lịch sử giữa Việt Nam và Nhật Bản.
- Phạm Hồng Thái (chủ biên), Đời sống tôn giáo Nhật Bản hiện nay,
Nxb. khoa học xã hội, Hà Nội, 2005 [62]. Công trình này nghiên cứu Phật
giáo như một bộ phận của đời sống tôn giáo Nhật Bản từ khi du nhập, hòa
nhập và tiếp biến đến thời kỳ hiện đại. Đời sống tôn giáo Nhật Bản được tiếp
cận nghiên cứu từ văn hóa học để đánh giá các giá trị đạo đức, giáo dục, nghệ
thuật của các tôn giáo biểu hiện qua đời sống thường nhật của người Nhật
Bản. Từ đó công trình khái quát và làm rõ những vấn đề mới của đời sống tôn
giáo ở Nhật Bản trong giai đoạn hiện đại, như sự xuất hiện các tôn giáo mới,
các tôn giáo trong quá trình hiện đại hóa, toàn cầu hóa của Nhật Bản, quan hệ
giữa tôn giáo và nhà nước, và hệ thống chính sách tôn giáo Nhật Bản từ 1945
đến nay. Đây là một phương pháp tiếp cận thích hợp để nghiên cứu đối tượng
Phật giáo Nhật Bản mà đề tài luận án này có thể tham khảo và vận dụng.
Ngoài ra, còn nhiều công trình khác nghiên cứu về Phật giáo Nhật Bản, và
nhiều sách tài liệu về Phật giáo Nhật Bản được dịch sang tiếng Việt Nhìn chung
9những công trình này đều tiến sâu hơn một bước trong việc nghiên cứu đời
sống tôn giáo Nhật Bản và ảnh hưởng của các tôn giáo, trong đó có Phật giáo
đối với đời sống xã hội Nhật Bản. Tuy nhiên, nếu nhìn một cách hệ thống thì
ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống tinh thần xã hội Nhật Bản đã diễn
ra như thế nào? Hiện nay, Phật giáo đóng vai trò gì đối với sự phát triển văn
hoá và xã hội của xã hội Nhật Bản? Nhất là từ việc xem xét những ảnh hưởng
của Phật giáo đối với văn hoá xã hội Nhật Bản có thể rút ra những gợi ý gì
cho công cuộc xây dựng nền văn hoá mới đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam?
v.v. vẫn còn là những vấn đề tiếp tục cần được làm sáng tỏ.
Từ góc độ nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống tinh
thần xã hội Nhật Bản, đề tài luận án sẽ tiếp thu những phương pháp tiếp cận
cũng như kết quả nghiên cứu của các công trình trên, trên cơ sở vận dụng lý
luận về chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử vào nghiên
cứu đối tượng tôn giáo, nhằm góp phần liên hệ với vấn đề vai trò của Phật
giáo trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa, hội nhập quốc tế của
Việt Nam, đặc biệt trong xây dựng đối tác chiến lược với Nhật Bản hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Mục đích
Luận án tập trung đánh giá các nhân tố và ảnh hưởng của Phật giáo đối với
đời sống tinh thần xã hội Nhật Bản, từ đó so sánh với Phật giáo Việt Nam để
tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa Phật giáo hai nước và rút ra
một số bài học cần thiết cho chúng ta.
Nhiệm vụ
Để thực hiện được những nhiệm vụ nêu trên, luận án sẽ tập trung:
- Trình bày khái quát lịch sử hình thành và phát triển, cùng với một số
đặc trưng nhận diện của Phật giáo Nhật Bản.
10
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi- Phân tích và đánh giá ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sồng tinh
thần của xã hội Nhật Bản trong hai thời kỳ: trước hiện đại và hiện đại.
- Nêu một số điểm tương đồng và khác biệt giữa Phật giáo Nhật Bản và
Phật giáo Việt Nam và rút ra một số bài học cần thiết.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án
Luận án tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống tinh
thần của xã hội Nhật Bản từ góc độ triết học-tôn giáo với hai thời kỳ cơ bản:
trước hiện đại (truyền thống), và trong quá trình hiện đại hóa ngày nay.
Đề tài tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống tinh thần
xã hội Nhật Bản trong phạm vi một số phương diện như tinh thần, đạo đức,
văn hóa, lối sống.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
Đề tài vận dụng lý luận triết học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, luật pháp, chính sách của Đảng và Nhà nước
Việt Nam về tôn giáo nói chung để nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản như một
đối tượng của triết học-tôn giáo.
Đề tài vận dụng các phương pháp chung của khoa học xã hội như phân tích,
so sánh, hệ thống, khái quát, đồng thời kết hợp với các phương pháp nghiên
cứu của tôn giáo học, văn hóa học, sử học… trên cơ sở tiếp thu các thành tựu
có liên quan và từ những tài liệu sẵn có.
6. Đóng góp mới của luận án
Luận án góp phần phân tích một cách có hệ thống ảnh hưởng của Phật giáo
đến mét số mặt trong đời sống tinh thần của xã hội của Nhật Bản trước hiện
đại và hiện đại.
Luận án chỉ ra một số điểm tương đồng và khác biệt cũng như một số bài
học cần thiết của Phật giáo Nhật Bản đối với Việt Nam.
117. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án góp phần nghiên cứu về tôn giáo Nhật Bản nói chung và Phật giáo
Nhật Bản nói riêng trong đối sánh với Việt Nam.
Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho giảng dạy hay nghiên cứu
về Phật giáo nói chung và Phật giáo Nhật Bản nói riêng ở trong và ngoài
nước. Luận án cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác quản lý
Phật giáo nói riêng và Tôn giáo nói chung ở Việt Nam.
8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, danh mục các công trình đã công bố của tác giả, danh
mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án gồm 3 chương, 7 tiết.
12
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiCHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT VỀ PHẬT GIÁO NHẬT BẢN
1.1. Sự hình thành và phát triển của Phật giáo ở Nhật Bản
1.1.1. Sự du nhập của Phật giáo vào Nhật Bản
- Điều kiện tự nhiên và xã hội của Nhật Bản
Nhật Bản là quần đảo ở Tây Bắc lòng chảo Thái Bình Dương với chiều dài
4000km. Quần đảo này gồm hàng nghìn hòn đảo lớn nhỏ với diện tích vào
khoảng 322.000km2; Với 4 đảo lớn: Hokkaido, Honshu, Shikoku, Kyushu và
nhiều đảo nhỏ.
Điểm đặc biệt là, Nhật Bản có rất nhiều núi lửa hoạt động; hàng năm gây
nhiều tai họa cho con người và xã hội. Điều kiện núi cao, bờ biển gập ghềnh
với những vách đá thẳng đứng, đã tạo cho Nhật Bản một khung cảnh thiên
nhiên hùng vĩ và đẹp.
Từ hình dạng của lãnh thổ như hình trăng lưỡi liềm hay hình con tằm, nên
nhiều người tin rằng, Nhật Bản muốn tồn tại phải dựa vào Trung Quốc, vì
hình dạng Trung Quốc giống lá dâu. Tuy vậy, sự phỏng đoán nặng tính tư
biện đó đã không đúng với thực tế lịch sử. Sức tự cường của người Nhật đã
giữ cho đất nước họ không lâm vào tình trạng phụ thuộc vào nước ngoài.
Nhật Bản là nước duy nhất ở Đông Bắc Á không rơi vào thảm họa thực dân
trong thời kỳ thực dân hóa.
Về phương diện nhân chủng học, người Nhật Bản hiện nay là kết qủa của
sự cộng sinh nhiều dòng máu của nhiều tộc người khác nhau. Theo kết quả
nghiên cứu của các nhà nhân chủng học và khảo cổ học, đất nước Nhật Bản
có vết chân người từ cuối thời đại đồ đá mới (cách đây khoảng 3.000 năm).
Xét về mặt địa lý - lãnh thổ, người ta đã phát hiện thấy sự liên kết chặt chẽ
giữa lục địa Trung Hoa và quần đảo Nhật Bản. Từ đó có suy luận rằng, gốc gác
13người Nhật có quan hệ với các tộc người ở đại lục Trung Quốc. Các tác giả của
Lịch sử Phật giáo thế giới cho rằng người Nhật gồm ba hệ dân lớn [45, tr.15-98]:
- Tộc người Hà Di (Ainu): Gốc da trắng ở châu Âu, vượt Xibêri đến Nhật Bản.
- Tộc người Thông Cổ Tư vốn sống ở Tây Á, trong đó tộc Thiên Tôn lớn
nhất. Tộc người này lấy đất Đại Hòa làm căn cứ nên còn gọi là dân tộc
Đại hòa. Đây là nòng cốt của dân tộc Nhật Bản và là người Nhật Bản gốc.
- Một số tộc người thiểu số khác.
Điều kiện tự nhiên của Nhật Bản khá đa dạng, khí hậu ôn đới, cây cối tốt
tươi, rậm rạp… có những ảnh hưởng đến tính cách, tâm lý người Nhật, như
rèn luyện tinh thần dũng cảm, tính tiến thủ mà biểu tượng được ví như núi
Fuji. Ngoài ra, người Nhật cũng khá cởi mở, nặng tính thực dụng với một bản
lĩnh thép được hun đúc qua quá trình phát triển của đất nước. Đánh giá về tính
cách, tâm lý người Nhật, Edwin O. Reischauer trong cuốn "Nhật Bản quá khứ
và hiện tại" [53, tr.16] cho rằng, ý thức về tinh thần liên kết trong thị tộc và
niềm tin vào tầm quan trọng của các quyền lợi và uy quyền cha truyền con
nối, chắc chắn phải là khá mạnh trong dân tộc này. Vì những sức mạnh này
luôn chiếm ưu thế trong suốt lịch sử của Nhật Bản và vẫn còn rất sống động
trong nước Nhật hiện đại. Có lẽ hình ảnh người chiến sĩ quý tộc, người đàn
ông kỵ mã, lúc bấy giờ đã có một vị trí quan trọng trong xã hội Nhật, bởi vì
các hình ảnh mờ ảo này của Nhật Bản thời sơ khai đã vượt qua được trận lũ
của nền văn minh vay mượn Trung Hoa, để sau này thông qua truyền thống
"Võ sĩ đạo" trỗi lên như cột xương sống của Nhật Bản thời phong kiến.
Tính thống nhất cao về chủng tộc (người Nhật chiếm 99,5% dân số) và
điều kiện tự nhiên - lịch sử có tính độc lập của một quần đảo, đã tạo nên sự
thống nhất dân tộc cao độ, từ đó là sự thống nhất tôn giáo trên cơ sở tôn giáo
bản địa (Thần Đạo); và cũng có thể nói, Phật giáo từ một tôn giáo ngoại nhập,
đã trở thành tôn giáo bản địa trên nhiều phương diện khác nhau
* Thiền Tào Động (Soto/Tsao-tung): là một trong năm Thiền phái chính
của Trung Hoa và là một trong mười ba Tông phái chính của Phật giáo Nhật
Bản. Đây là một Thiền phái kiểu mẫu như để so sánh với Thiền Lâm Tế, cuối
cùng nó dường như phổ biến hơn những Thiền phái khác ở Nhật. Nếu Lâm tế
thích ứng với giới thượng lưu trí thức, thì Tào Động lại gần gũi với tầng lớp
bình dân. Thiền Tào Động được Thiền sư Đạo Nguyên (Dogen, 1200-1253)
khai sáng. Đạo Nguyên vốn là đệ tử của Ngài Vinh Tây, sau đó ông sang
Trung Hoa du học và trở về Nhật Bản xây dựng Thiền phái này. Người kế
thừa và làm lớn mạnh dòng thiền này là thiền sư Suzuki Shosan (1579-1653).
Hiện nay ngôi già lam chính của Thiền phái này là Chùa Tổng Trì (Soji-ji) ở
Yokohama do thiền sư Hành Cơ (Gyogi, 666-749) tạo dựng năm 1321.
* Thiền Hoàng Bá (Obaku sect): đây là Thiền phái thứ ba của người
Nhật, có tầm ảnh hưởng ít hơn hai Thiền phái trên, do thiền sư người Trung
Hoa Ẩn Nguyên (Yin-Yuan, 1592-1673) khai sáng. Sau nhiều năm tu học tại
quê nhà, ông đến Nhật Bản để hoằng Pháp vào năm 1654 và tiến hành thành
lập Thiền phái này tại chùa Vạn Phước (Mampuku-ji) ở tỉnh Yamato. Ông đã
được vua Nhật ban cho danh hiệu là Quốc sư (Daiko-Fusho-Kokushi), ông đã
để lại nhiều tác phẩm có giá trị. Hiện tại có hơn 600 ngôi chùa là chi nhánh
của Thiền phái này.
Nhìn chung cả ba Thiền phái trên đã phát triển mạnh ở Nhật và có tầm
ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống của người dân Nhật. Cả ba đều có nhiều
trường đại học, nhà xuất bản kinh sách riêng, cơ quan từ thiện... Không những
thế Thiền đã ăn sâu vào tiềm thức của người Nhật, thiền đã đi vào hoa, vào
trà, vào nếp sống, nếp nghĩ của người dân và cuối cùng nó nâng lên thành
Đạo, trà đạo, hoa đạo... Bản chất khiêm hạ mà sắc bén, từ ái mà quật cường
của người Nhật được cả thế giới ngưỡng mộ đều là kết quả từ sự thực nghiệm
Thiền định cả.
* Tịnh Độ Tông (Jodo/Pureland Sect): đây là một tông phái rất phổ biến
ở các quốc gia Bắc phương Phật giáo, có nguồn gốc từ thế kỷ thứ hai Tây lịch
tại Ấn Độ. Tông này dựa vào giáo lý của Kinh Vô Lượng Thọ
(Sukhavativyuha) và Kinh A Di Đà ( Amitabha-sutra). Cả hai bộ Kinh này
đều mô tả về một cõi giới ở phía Tây, nơi những hành giả tu tập theo tông này
sẽ tái sinh sau khi bỏ báo thân ở cõi Ta Bà như là một kết quả từ niềm tín tâm
nơi Đức Phật Di Đà và tu tập nhiều thiện nghiệp. Vị Tông chủ của phái này là
Đức Phật A Di Đà hay Đức Phật có ánh sáng vô lượng (unlimited light
202
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiBuddha). Tịnh Độ Tông được truyền đến Nhật Bản vào khoảng thế kỷ thứ sáu
với sự thiết lập của Ngài Pháp Nhiên (Honen, 1133-1212). Ngài Pháp Nhiên
đã công khai hóa pháp môn Tịnh độ vào năm 1175 ở Kyoto. Sau đó nó đã
phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng thích nghi với xã hội Nhật, kết quả là có
năm chi phái Tịnh Độ xuất hiện từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ thứ 13, bao gồm
Dung Thông Niệm Phật Tông (Yùzù-nembutsu) do Ngài Lương Nhẫn
(Ryonin, 1073-1132) thành lập; Ngài Thân Loan (Shinran, 1173-1263) với
Tịnh Độ Chân Tông (Jòdo Shin); Ngài Nhất Biến (Ippen, 1239-1289) với
Thời Tông (Ji sect)... Ngày nay, ở Nhật chỉ còn hai trong năm chi phái trên
còn thịnh hành. Những ngôi chùa chính của tông phái này là chùa Chion ở
Kyoto và Chùa Zojo ở Tokyo. Vào năm 1993, các tông phái Tịnh Độ này đã
kết hợp để xây dựng một pho tượng A Di Đà cao 120m (xem bài về pho
tượng này trên cùng trang Web), đây là một trong công trình Phật sự vĩ đại
của Phật giáo tại Nhật ở cuối thế kỷ hai mươi này.
* Thiên Thai Tông (Tendai-shù): còn được gọi là Pháp Hoa Tông, được
Ngài Trí Khải (Chih-i, 538-597, thường được gọi là Thiên Thai Đại Sư) dựa
vào giáo lý Pháp Hoa Kinh mà lập tông tại núi Thiên Thai. Trí Khải Đại sư là
tác giả của trên ba mươi luận bản nổi tiếng như Pháp Hoa Huyền Nghĩa (Fahua hsuan-tsan), Pháp Hoa Văn Cú (Fa-hua Wen Chu), Ma Ha Chỉ Quán
(Mo-ho-chih-kuan)... Tông này được Ngài Tối Trừng (Saicho, 767-822),
truyền đến Nhật năm 805. Ngài Tối Trừng sinh năm 767 tại Omi (Nhật Bản),
xuất gia năm 12 tuổi. Năm 804, Ngài được triều đình Nhật gởi sang Trung
Hoa để học Phật. Ngài đã tận dụng cơ hội này để học giáo nghĩa Thiên Thai
dưới sự dẫn dắt của Dòsui, học thiền với Hsiao-jan... một năm sau Ngài hồi
hương và tiến hành lập tông này. Ngài viên tịch năm 822 ở tuổi 56, để lại phía
sau mình một công trình nghiên cứu đồ sộ với một trăm sáu mươi tác phẩm
các loại.
* Nhật Liên Tông (Nichiren-shù): còn được gọi là Pháp Hoa Tông
(Hokke-Sect); hay Nhật Liên Pháp Hoa Tông (Nichiren Hokke) được Ngài
Nhật Liên (Nichiren, 1222-1282) thành lập. Tông này lấy tư tưởng Kinh Pháp
Hoa làm chỗ nương tựa chính. Ngài Nhật Liên sinh năm 1221, con của một
gia đình lao động ở Kaminato. Ngài xuất gia vào thuở thiếu thời. Lúc đầu học
theo Chân Ngôn Tông, rồi Thiên Thai Tông. Cuối cùng Ngài kết luận rằng chỉ
Kinh Pháp Hoa (Saddharmapundarika-Sutra/The Lotus of the Good Law) mới
là cứu cánh và đưa đất nước Nhật Bản ra khỏi cảnh khốn cùng. Hành giả theo
tông này thường thọ trì Kinh Pháp Hoa và niệm danh hiệu Nam Mô Diệu
Pháp Liên Hoa Kinh. Tông này có bốn ngôi chùa chính là chùa Bản Môn
203(Hommon-ji) xây dựng ở Tokyo năm 1291; chùa Diệu Hiển (Myòken-ji) xây
dựng năm 1326 và chùa Bản Quốc (Honkoku-ji) xây dựng năm 1263 ở
Kamakura, đến năm 1345 thì được dời về Kyoto và chùa Pháp Hoa Kinh
(Hokekyò-ji) xây dựng năm 1260 ở Nakayama. Sau thế chiến thứ nhất, Tông
này đã phát triển thêm nhiều tổ chức như Soka Gakkai, Rissho Koseikai,
Reiyukai... đều một lòng xiển dương giáo nghĩa của Pháp Hoa Kinh. Riêng tổ
chức Phật giáo Rissho Koseikai được đạo hữu Nikkyo Niwano thành lập vào
tháng 3 năm 1938, đến nay vẫn được xem là một trong những tổ chức Phật
giáo rất mạnh tại Nhật với hơn 6 triệu hội viên trên khắp thế giới. Năm 1997,
Hội này có mở một trang nhà để phổ biến giáo lý rất phong phú, địa chỉ vào
xem là:
* Chân Ngôn Tông (Shingon Sect): còn gọi là Mật Tông (Esoteric Sect)
là một trong những TPPG chính ở Nhật, được Hoằng Pháp Đại Sư (Kobo
Daishi, 774-835) thành lập ở Nhật vào năm 806. Ngài vốn có tên là Không
Hải, sinh năm 774, năm 15 tuổi đến Nara để học chữ Hán, lịch sử, văn học và
Kinh điển Phật giáo. Sau khi so sánh Phật, Lão và Khổng, ông chọn Phật để
theo. Ông xuất gia năm 20 tuổi với Đại sư Gònso. Năm 22 tuổi ông thọ cụ túc
giới ở chùa Đông Đại. Năm 31 tuổi (804) ông được Thầy gởi đi Trung Hoa để
học với sư Hui-Kuo (746-805). Năm 806 Ngài trở về Nhật và tu ở núi
Mahinoo, trong thời gian này có rất nhiều người tới để cầu học, trong đó có cả
Ngài Tối Trừng. Năm 816 Ngài khởi công xây dựng chùa Kim Cương
(Kongò-ji) tại núi Koya để hoằng dương pháp tu này. Vị tông chủ của giáo
phái này là Đức Đại Nhật Như Lai (Mahavairocana/Dainichi-nyorai), hành
giả của giáo phái tu theo lời dạy trong bộ Đại Nhật Kinh Sớ (Dainichi-Kyò-
sho). Hiện nay Chân Ngôn Tông vẫn phát triển đều đặn và có sáu chi phái nhỏ
khác nhau tồn tại ở Nhật.
Phật Giáo Nhật Bản ngày nay:
Theo thống kê gần đây cho thấy có khoảng 70% dân số là tín đồ Phật
giáo. Phật giáo Nhật Bản được chia thành mười ba tông phái chính, có 80.000
ngôi chùa, 200.000 tăng sĩ. Có trên 20 đại học, trung học và viện nghiên cứu
Phật giáo ở khắp đất nước Nhật. Phật giáo tu học vẫn được duy trì mạnh mẽ
nhưng có ý kiến phê bình rằng ngày nay Phật giáo chỉ còn ảnh hưởng trên mặt
tri thức hơn là đi sâu vào mặt thực hành như thuở nào. Triết thuyết của Phật
giáo đã trở nên khó hiểu đối với đại đa số quần chúng và chỉ có số ít quan tâm
đến đời sống tôn giáo. Tăng sĩ tụng niệm nhiều hơn tăng sĩ thuyết giảng. Phật
giáo lý tưởng và đời sống tâm linh dường như đang trên đà lãng quên, cho dù
kinh sách Phật giáo vẫn ấn hành đều đặn và nhiều hơn trước.
204
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiTương lai của Phật giáo Nhật thật khó mà tiên liệu được. Ngành khoa học
nghiên cứu Phật giáo đã có dấu hiệu phát triển trong những năm gần đây,
nhưng nó vẫn còn những khoảng cách nhất định với tầm hiểu biết của quần
chúng Phật tử. Phần lớn những nhà nghiên cứu chỉ chú trọng vào chiều sâu
của triết thuyết và ngôn từ chuyên môn hơn là những ý nghĩa thật sự của nó
đối với đời sống của con người.
Tuy nhiên, có dấu hiệu lạc quan và hy vọng cho sự phục hưng và phát
triển Phật giáo tại Nhật vì có nhiều tổ chức Phật giáo thành lập, đặc biệt là
giới cư sĩ tại gia, nhiều chương trình hướng dẫn quần chúng tu học Phật.
Nhiều tổ chức tôn giáo xuất hiện sau Thế chiến thứ II (1945) đều mang theo
sự ảnh hưởng sâu đậm của Phật giáo. Những hoạt động truyền giáo bên ngoài
Nhật Bản cũng gia tăng đáng kể, nhiều phái đoàn hoằng pháp liên tục được
gởi đi hải ngoại, đặc biệt là bắc Mỹ và châu Âu. Nhiều sách báo được ấn hành
trong nhiều loại ngôn ngữ khác nhau của phương Tây, các học giả Nhật Bản
đã hợp tác với các nhà nghiên cứu nước ngoài để biên soạn bộ Bách Khoa Từ
Điển Phật giáo (Buddhist Encyclopedias, ấn hành vào năm 1980). Toàn bộ
Kinh sách của Phật giáo Tây Tạng đã được chuyển ngữ và được xuất bản bởi
một Viện Nghiên Cứu tại Nhật và một bộ sưu tập tất cả những bài nghiên cứu
giáo lý Phật Đà được in từ nhiều quốc gia khác nhau, đã được chuyển ngữ và
in tại Nhật. Phật giáo Nhật cũng hỗ trợ cho nhiều học giả và nghiên cứu sinh
từ bắc và nam Mỹ, châu Âu và châu Á, đặc biệt các nước Ấn Độ, Trung Hoa,
Tích Lan, Việt Nam... đến Nhật để học Phật. Rất nhiều tổ chức Từ thiện Phật
giáo được thành lập để giúp người tị nạn và các quốc gia đang phát triển ở Á
châu và Phi châu. Nhìn chung Phật giáo Nhật đang chuyển mình để hòa nhập
với trào lưu mới để đem lại ánh sáng và bình yên cho mọi người
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.........................................................................................................................................3
CHƯƠNG 1..................................................................................................................................13
KHÁI QUÁT VỀ PHẬT GIÁO NHẬT BẢN ................................................ 13
1.1. Sự hình thành và phát triển của Phật giáo ở Nhật Bản ............................ 13
1.1.1. Sự du nhập của Phật giáo vào Nhật Bản...........................................................13
1.1.2. Quá trình tiếp biến của Phật giáo tại Nhật Bản................................................25
1.1.3. Sự phát triển của Phật Giáo tại Nhật Bản.........................................................29
1.2. Những đặc trưng chủ yếu của Phật giáo Nhật Bản.................................. 41
1.2.1. Nhận diện Phật giáo Nhật Bản..........................................................................41
1.2.2. Bốn đặc trưng chủ yếu của Phật giáo Nhật Bản ...............................................60
CHƯƠNG 2..................................................................................................................................70
PHẬT GIÁO TRONG ĐỜI SỐNG TINH THẦN NHẬT BẢN TRƯỚC HIỆN ĐẠI
..........................................................................................................................................................70
2.1. Khái niệm đời sống tinh thần xã hội ........................................................ 70
2.2. Phật giáo với tư tưởng, đạo đức và lối sống của xã hội Nhật Bản trước hiện đại... 78
2.2.1. Phật giáo với tư tưởng của Nhật Bản trước hiện đại.................................................78
2.2.2. Phật giáo với đạo đức và lối sống của xã hội Nhật Bản trước hiện đại............96
2.3. Phật giáo với văn hóa nghệ thuật, phong tục và lễ hội của xã hội Nhật
Bản trước hiện đại...................................................................................... 107
2.3.1. Phật giáo với văn hóa, nghệ thuật của xã hội Nhật Bản trước hiện đại.................107
2.3.2. Phật giáo với phong tục và lễ hội của xã hội Nhật Bản trước hiện đại.......................125
CHƯƠNG 3...............................................................................................................................134
PHẬT GIÁO VÀ ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA XÃ HỘI NHẬT BẢN HIỆN ĐẠI.
MỘT SỐ SO SÁNH VỚI VIỆT NAM...............................................................................134
3.1. Phật giáo và xã hội Nhật Bản hiện đại................................................... 134
13.1.1.Phật giáo với quá trình hiện đại hóa của Nhật Bản.........................................134
3.1.2. Một số khuynh hướng thế tục hóa Phật giáo ở Nhật Bản...............................145
3.2. Một số so sánh về ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống tinh thần xã
hội ở Nhật Bản và Việt Nam ..................................................................... 157
3.2.1. Một số điểm tương đồng và khác biệt giữa Nhật Bản và Việt Nam.................157
3.2.2. Một số bài học cần thiết...................................................................................176
KẾT LUẬN...............................................................................................................................185
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................190
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................191
PHỤ LỤC: Phật giáo tại Nhật Bản .............................................................. 199
2
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiMỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Phật giáo là một tôn giáo lớn, đồng thời cũng là một học thuyết mang đậm
tính triết học sâu sắc, được truyền bá rộng rãi, ở cả Nhật Bản, Việt Nam và
nhiều nơi trên thế giới. Ở Nhật Bản cũng như Việt Nam, Phật giáo được coi là
một tôn giáo truyền thống có ảnh hưởng sâu đậm đến đời sống tinh thần của
xã hội trên nhiều phương diện. Trong lịch sử cũng như hiện tại, tuy Phật giáo
ở mỗi nước có những khác biệt, song với tư cách một biểu tượng văn hóa
tương đồng nó đã góp phần kết nối quan hệ hợp tác trên nhiều mặt kinh tế, tôn
giáo, văn hóa, chính trị… giữa hai quốc gia Nhật Bản và Việt Nam. Trong
những năm gần đây, với chủ trương cùng xây dựng quan hệ hợp tác hai nước
lên tầm đối tác chiến lược, Nhật Bản và Việt Nam đều dựa vào những nét
tương đồng của mỗi quốc gia để tìm nguồn lực tinh thần hợp tác, trong đó
Phật giáo đã có một vị trí đóng góp đáng kể.
Việc nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản với chủ đề “Ảnh hưởng của Phật giáo
đối với đời sống tinh thần ở xã hội Nhật Bản” vì lẽ đó, có ý nghĩa thiết thực,
không chỉ về mặt thực tiễn mà cả về lý luận văn hóa, chính trị và tôn giáo.
Việc nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản, cho đến nay, đã được thực hiện trong
nhiều công trình nghiên cứu ở Nhật Bản, thế giới và cả ở Việt Nam. Tuy vậy,
đây là một vấn đề vẫn cần quan tâm về phương pháp tiếp cận, về những luận
điểm liên quan đến đặc điểm, quá trình du nhập, phát triển, các tiền đề lịch sử
triết học và văn hóa của Phật giáo, cũng như ảnh hưởng của Phật giáo trong
xã hội nói chung và trong đời sống tinh thần của xã hội nói riêng, hay mối
quan hệ giữa Phật giáo với tôn giáo dân tộc, với các tôn giáo khác, nhất là với
các phong trào tôn giáo mới ở Nhật Bản.
3Với tính cách là một trong những tôn giáo chính của Nhật Bản, Phật giáo
có ảnh hưởng, cả tích cực và tiêu cực, không chỉ đến đời sống tinh thần, mà
đến đời sống xã hội nói chung. Những tác động tích cực và tiêu cực của Phật
giáo nói riêng và các hiện tượng tôn giáo nói chung, luôn đan xen và diễn
biến phức tạp trong lịch sử cũng như trong hiện tại. Có lẽ do tính phức tạp
này, mà các nhận diện và đánh giá về Phật giáo Nhật Bản nói chung thường
không thống nhất, và từ góc độ triết học, tôn giáo học cũng có tranh luận.
Việc nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống tinh thần của xã hội
Nhật Bản, do đó, sẽ góp phần làm rõ hơn phương pháp tiếp cận và một số
luận điểm liên quan đến Phật giáo Nhật Bản.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, Nhật Bản cũng như Việt Nam, đều
phải dựa vào các nguồn lực tinh thần của xã hội để "ứng vạn biến", trong đó
có nguồn lực Phật giáo. Phát huy các giá trị tinh thần của Phật giáo, như một
phần không thể thiếu là một hướng khả thi để bảo tồn và phát triển mỗi dân
tộc một cách độc lập, tự chủ.
Nhật Bản là một quốc gia đã đạt được trình độ phát triển kinh tế - xã hội
cao và lại có nhiều nét tương đồng với Việt Nam về đời sống tinh thần. Việt
Nam có thể tham chiếu nhiều kinh nghiệm thành công của Nhật Bản trong
việc phát huy giá trị tinh thần, trong đó có Phật giáo để góp phần thúc đẩy quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa bằng “động lực văn hóa”, nhằm khẳng
định khả năng hội nhập toàn cầu của Việt Nam và có thể đạt được một số mục
tiêu đề ra cho năm 2020. Đề tài này có thể góp phần cung cấp một số luận
điểm về vai trò của Phật giáo trong xu hướng phát triển chung của đất nước
hiện nay, đồng thời góp phần thúc đẩy mối quan hệ hợp tác giữa hai nước lên
tầm chiến lược.
4
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiLuận án này còn là sự tiếp nối quá trình tìm hiểu, nghiên cứu Phật giáo
Nhật Bản cũng như triển khai tiếp một số kết quả đã đạt được trong luận văn
thạc sĩ của tác giả.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài luËn ¸n:
Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản của
các tác giả người Nhật Bản và người nước ngoài. Ở Việt Nam đã có một số
tác phẩm nghiên cứu về tôn giáo Nhật Bản và Phật giáo Nhật Bản: Ngay từ
giữa những năm 1960, tại Việt Nam, nhất là khu vực phía Nam, đã bắt đầu
xuất hiện các công trình nghiên cứu có đề cập đến Phật giáo Nhật Bản. Các
công trình này có dành một dung lượng khá lớn cho việc phân tích quá trình
phát triển, những đặc điểm của Phật giáo Nhật Bản. Điển hình phải kể đến tác
phẩm Lịch sử tư tưởng Nhật Bản của Thiền sư Thích Thiên Ân do Nhà xuất
bản Phương Đông xuất bản tại Sài Gòn năm 1965, hay như tác phẩm hai tập
Nhật Bản tư tưởng sử của tác giả Ishida Kazuyoshi do Tủ sách Kim văn Sài
Gòn ấn hành năm 1972… Tuy nhiên, những nội dung về ảnh hưởng của Phật
giáo đối với đời sống tinh thần của Nhật Bản mới chỉ là những nét chấm phá,
sơ lược và phần lớn dừng lại ở những phân tích dưới góc độ lịch sử tư tưởng.
Sau khi Việt Nam thống nhất (1975), nhất là từ sau năm 1990, trong bối cảnh
quan hệ kinh tế Việt Nam - Nhật Bản phát triển với nhịp độ nhanh dẫn tới nhu
cầu tìm hiểu văn hoá Nhật Bản ngày một đòi hỏi cao hơn, tại Việt Nam đã xuất
hiện các công trình nghiên cứu về văn hoá, tư tưởng, tôn giáo Nhật Bản, trong số
đó có rất nhiều chuyên khảo do các học giả Việt Nam thực hiện hay được dịch
sang tiếng Việt có đề cập nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản. Trước hết phải kể đến
tác phẩm Những con đường tâm linh phương Đông gồm 2 tập do Nhà xuất
bản Văn hoá Thông tin ấn hành năm 2000, Nghiên cứu Tôn giáo Nhật Bản
của Joseph M. Kitagawa do Nhà xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm
2002; Đời sống tôn giáo Nhật Bản hiện nay do Phạm Hồng Thái (chủ biên), Nhà
5xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm 2005; và nhiều sách tài liệu về Phật giáo
Nhật Bản được dịch sang tiếng Việt… Nhìn chung những công trình này đều
tiến sâu hơn một bước trong việc nghiên cứu đời sống tôn giáo Nhật Bản và
ảnh hưởng của các tôn giáo, trong đó có Phật giáo đối với đời sống xã hội
Nhật Bản:
- Chen Choumei, “Phân tích việc sửa đổi Luật pháp nhân tôn giáo”,
trong Tôn giáo và đời sống hiện đại- tập III, Chủ biên: Võ Kim Quyên, Viện
thông tin khoa học, Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, Hà
Nội, 1998 [8]. Chuyên khảo này phân tích, đánh giá tác động của chính sách
tôn giáo Nhật Bản, đặc biệt từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, và sơ lược
về Luật pháp nhân tôn giáo và ảnh hưởng của nó. Vấn đề đặt ra trong Luật
pháp nhân tôn giáo là chỉ hướng vào các quyền tự do tôn giáo, nhưng lại cấm
giáo dục tôn giáo. Một số học giả cho đây là một định chế sai lầm, mà hậu
quả là nhân dân không hiểu biết, không quan tâm, dẫn đến đến sự phát triển
của các loại tôn giáo, "kỳ hình quái trạng". Chuyên khảo này có nhược điểm
là chưa đặt vấn đề giáo dục một cách đúng đắn cho nhân dân về các tôn giáo
truyền thống của Nhật Bản để bồi dưỡng cho họ năng lực đủ đối diện với tình
hình tôn giáo thế giới ngày càng phức tạp.
- Joseph M. Kitagawa, Nghiên cứu tôn giáo Nhật Bản, người dịch:
Hoàng Thị Thơ, Nxb KHXH, HN, 2002 [64]. Trong công trình, tác giả dành
phần 4 để nghiên cứu truyền thống Phật giáo, với các vấn đề như: tăng đoàn,
giáo chủ Phật giáo, sự biến đổi của Phật giáo ở Nhật Bản, việc dịch kinh Phật
ở Nhật Bản… chuyển đổi các mô hình Phật giáo ở Nhật Bản. Ngoài ra, ở
phần 5, tác giả cũng dành một mục để phân tích về Phật giáo và tư tưởng Nhật
Bản hiện đại. Trong công trình này, tuy vậy, tác giả cũng chưa trực tiếp đánh
giá ảnh hưởng của tôn giáo, trong đó có Phật giáo Nhật Bản, đối với xã hội
nói chung, và đời sống tinh thần của xã hội Nhật Bản nói riêng.
6
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi- R.H.P. Mason và J. G. Caiger, Lịch sử Nhật Bản, người dịch:
Nguyễn Văn Sĩ, Nxb Lao động, HN, 2003 [37]. Trong công trình này các tác
giả đã nghiên cứu về đạo Phật và Nhà nước đế chế trung ương tập quyền;
Phật giáo Chân ngôn (Shingon); Phật giáo và xã hội trong thời kỳ Heian; Phật
giáo trong những thời kỳ Kamakura và Muromachi; các giáo phái Phật giáo
và Hoàng gia. Vì đây là công trình nghiên cứu chung về lịch sử Nhật Bản, cho
nên vấn đề tư tưởng triết học và ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống văn
hóa tinh thần của xã hội Nhật Bản chỉ được đề cập thông qua các vấn đề có
liên quan.
- Michio Morishima, Tại sao Nhật Bản “thành công”? Công nghệ
phương Tây và tính cách Nhật Bản, người dịch: Đào Anh Tuấn. Nxb khoa
học xã hội, HN, 1991 [43]. Đây là một công trình viết về Nhật Bản trên lĩnh
vực học thuật rộng lớn: Các cơ cấu kinh tế và các quan hệ kinh tế bị quy định
mạnh bởi tính cách dân tộc và ngược lại như thế nào? Với 5 chương nội
dung, nội dung lời nói đầu; chương I và phần kết luận đã đi vào nghiên cứu
“tính cách dân tộc” đã được hình thành trong suốt nhiều năm trong môi
trường văn hoá riêng từ thời cổ đại của Nhật Bản. Chủ yếu nêu lên ảnh hưởng
của đạo Khổng, đạo Lão, đạo Phật được du nhập vào Nhật Bản đã góp phần
tạo nên hệ tư tưởng của Nhật Bản như thế nào? Từ đó tác phẩm phân tích
những thông tin về nước Nhật hiện đại từ cách mạng Minh Trị - phân tích sự
thành công của Nhật bản khi kết hợp công nghệ phương Tây và tính cách
Nhật Bản từ chương II đến chương V. Đây là một tài liệu giúp luận án phân
tích khái niệm Thần Phật hỗn hợp rõ rµng hơn khi nghiên cứu ảnh hưởng của
Phật giáo Nhật Bản.
- Murakami Shigeyashi, Tôn giáo Nhật Bản, người dịch: Trần Văn
Trình, Nxb Lao động, HN, 2005 [60]. Trong công trình này, tác giả đã nghiên
cứu mối quan hệ giữa Thần đạo (tôn giáo bản địa) và Phật giáo trong thời kỳ
7cổ đại; Phật giáo trấn quốc; Phật giáo thời trung cổ; sự hiện đại hóa của Phật
giáo… Nhìn chung, đây là công trình tiếp cận tôn giáo Nhật Bản nói chung và
Phật giáo nói riêng từ góc độ lịch sử, song một số luận điểm về quá trình phát
triển của Phật giáo Nhật Bản cũng có giá trị gợi ý tích cực cho đề tài của luận
án này.
- Edward Conze, Tinh hoa và sự phát triển của đạo Phật, 1951, người
dịch: Chân Pháp Nguyễn Hữu Hiệu, Nbx, Ban tu thư viện đại học Vạn Hạnh
(Sài gòn) [10]. Tác phẩm giới thiệu về thông điệp nguyên thuỷ của đức Phật
và chứng minh không có mâu thuẫn trong lịch sử tư tưởng của Phật giáo. Đặc
biệt, tác phẩm đã đưa ra bốn nét đặc trưng của Phật giáo Thiền tông ở Nhật
Bản và một số phân tích về Phật giáo Tịnh Độ tông, Nhật Liên tông, giúp cho
tác giả luận án hiểu rõ hơn về các tông phái này khi phân tích các ảnh hưởng
của chúng đến đời sống tinh thần của xã hội Nhật Bản. Ngoài ra, tuy chỉ
chiếm một phần rất ít trong tác phẩm nhưng những mốc lịch sử ra đời, du
nhập vào các nước của Phật giáo đã góp phần so sánh và khẳng định mốc lịch
sử của Phật giáo Nhật Bản trong luận án.
- Diane Morgan, Triết học tôn giáo phương Đông, người dịch: Lưu
Văn Hy, Nxb Tôn giáo và công ty văn hóa Minh Trí – Nhà sách Văn Lang,
2005 [42]. Trong công trình này tác giả có đề cập đến "Thiền và những
trường phái khác của Nhật Bản". Trong đó tập trung vào các vấn đề: Thiên
Thai tông với tính chất là cửa thiên đường; Chân Ngôn tông những lời thần
bí; Tịnh Độ tông là vùng đất trong lành; Nhật Liên tông là sen mặt trời; Thiền
tông gồm thiền và công án; nghệ thuật Phật giáo; Phật giáo và những nghi lễ
ở Nhật Bản. Những tri thức khái quát về Phật giáo trong cuốn sách này là kiến
thức tổng quan giúp cho luận án này tiếp tục tìm hiểu ảnh hưởng của Phật
giáo trong đời sống tinh thần của xã hội Nhật Bản.
8
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi- David E. Coper, Các trường phái triết học trên thế giới, người dịch:
Lưu Văn Hy và nhóm Trí Tri, Nxb Văn hoá thông tin, 2005 [11]. Trong phần
Các phát triển của Triết học Châu Á, tác giả phân tích về tư tưởng triết học
Phật giáo Thiền tông, tuy ngắn gọn nhưng thể hiện rõ nét sự khẳng định ảnh
hưởng lớn nhất và lâu dài nhất là tư tưởng Thiền Phật giáo ở Nhật Bản.
- Garma C.C. Chang, Triết học Phật giáo Hoa Nghiêm tông, người
dịch: Thanh Lương Thích Thiện Sáng, Nxb Tôn giáo, 2006 [7]. Tác phẩm chủ
yếu giúp cho các nhà nghiên cứu có sự hiểu biết thêm về Triết học, logic học
Phật giáo thông qua nghiên cứu khía cạch Triết học của giáo lý Hoa Nghiêm
Tông.
- Nguyễn Văn Kim, Nhật Bản với Châu Á, Nxb Đại học Quốc gia Hà
Nội, 2003 [26]. Trong công trình, tác giả tập trung nghiên cứu mối quan hệ
lịch sử giữa Việt Nam và Nhật Bản.
- Phạm Hồng Thái (chủ biên), Đời sống tôn giáo Nhật Bản hiện nay,
Nxb. khoa học xã hội, Hà Nội, 2005 [62]. Công trình này nghiên cứu Phật
giáo như một bộ phận của đời sống tôn giáo Nhật Bản từ khi du nhập, hòa
nhập và tiếp biến đến thời kỳ hiện đại. Đời sống tôn giáo Nhật Bản được tiếp
cận nghiên cứu từ văn hóa học để đánh giá các giá trị đạo đức, giáo dục, nghệ
thuật của các tôn giáo biểu hiện qua đời sống thường nhật của người Nhật
Bản. Từ đó công trình khái quát và làm rõ những vấn đề mới của đời sống tôn
giáo ở Nhật Bản trong giai đoạn hiện đại, như sự xuất hiện các tôn giáo mới,
các tôn giáo trong quá trình hiện đại hóa, toàn cầu hóa của Nhật Bản, quan hệ
giữa tôn giáo và nhà nước, và hệ thống chính sách tôn giáo Nhật Bản từ 1945
đến nay. Đây là một phương pháp tiếp cận thích hợp để nghiên cứu đối tượng
Phật giáo Nhật Bản mà đề tài luận án này có thể tham khảo và vận dụng.
Ngoài ra, còn nhiều công trình khác nghiên cứu về Phật giáo Nhật Bản, và
nhiều sách tài liệu về Phật giáo Nhật Bản được dịch sang tiếng Việt Nhìn chung
9những công trình này đều tiến sâu hơn một bước trong việc nghiên cứu đời
sống tôn giáo Nhật Bản và ảnh hưởng của các tôn giáo, trong đó có Phật giáo
đối với đời sống xã hội Nhật Bản. Tuy nhiên, nếu nhìn một cách hệ thống thì
ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống tinh thần xã hội Nhật Bản đã diễn
ra như thế nào? Hiện nay, Phật giáo đóng vai trò gì đối với sự phát triển văn
hoá và xã hội của xã hội Nhật Bản? Nhất là từ việc xem xét những ảnh hưởng
của Phật giáo đối với văn hoá xã hội Nhật Bản có thể rút ra những gợi ý gì
cho công cuộc xây dựng nền văn hoá mới đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam?
v.v. vẫn còn là những vấn đề tiếp tục cần được làm sáng tỏ.
Từ góc độ nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống tinh
thần xã hội Nhật Bản, đề tài luận án sẽ tiếp thu những phương pháp tiếp cận
cũng như kết quả nghiên cứu của các công trình trên, trên cơ sở vận dụng lý
luận về chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử vào nghiên
cứu đối tượng tôn giáo, nhằm góp phần liên hệ với vấn đề vai trò của Phật
giáo trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa, hội nhập quốc tế của
Việt Nam, đặc biệt trong xây dựng đối tác chiến lược với Nhật Bản hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Mục đích
Luận án tập trung đánh giá các nhân tố và ảnh hưởng của Phật giáo đối với
đời sống tinh thần xã hội Nhật Bản, từ đó so sánh với Phật giáo Việt Nam để
tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa Phật giáo hai nước và rút ra
một số bài học cần thiết cho chúng ta.
Nhiệm vụ
Để thực hiện được những nhiệm vụ nêu trên, luận án sẽ tập trung:
- Trình bày khái quát lịch sử hình thành và phát triển, cùng với một số
đặc trưng nhận diện của Phật giáo Nhật Bản.
10
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi- Phân tích và đánh giá ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sồng tinh
thần của xã hội Nhật Bản trong hai thời kỳ: trước hiện đại và hiện đại.
- Nêu một số điểm tương đồng và khác biệt giữa Phật giáo Nhật Bản và
Phật giáo Việt Nam và rút ra một số bài học cần thiết.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án
Luận án tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống tinh
thần của xã hội Nhật Bản từ góc độ triết học-tôn giáo với hai thời kỳ cơ bản:
trước hiện đại (truyền thống), và trong quá trình hiện đại hóa ngày nay.
Đề tài tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống tinh thần
xã hội Nhật Bản trong phạm vi một số phương diện như tinh thần, đạo đức,
văn hóa, lối sống.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
Đề tài vận dụng lý luận triết học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, luật pháp, chính sách của Đảng và Nhà nước
Việt Nam về tôn giáo nói chung để nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản như một
đối tượng của triết học-tôn giáo.
Đề tài vận dụng các phương pháp chung của khoa học xã hội như phân tích,
so sánh, hệ thống, khái quát, đồng thời kết hợp với các phương pháp nghiên
cứu của tôn giáo học, văn hóa học, sử học… trên cơ sở tiếp thu các thành tựu
có liên quan và từ những tài liệu sẵn có.
6. Đóng góp mới của luận án
Luận án góp phần phân tích một cách có hệ thống ảnh hưởng của Phật giáo
đến mét số mặt trong đời sống tinh thần của xã hội của Nhật Bản trước hiện
đại và hiện đại.
Luận án chỉ ra một số điểm tương đồng và khác biệt cũng như một số bài
học cần thiết của Phật giáo Nhật Bản đối với Việt Nam.
117. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án góp phần nghiên cứu về tôn giáo Nhật Bản nói chung và Phật giáo
Nhật Bản nói riêng trong đối sánh với Việt Nam.
Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho giảng dạy hay nghiên cứu
về Phật giáo nói chung và Phật giáo Nhật Bản nói riêng ở trong và ngoài
nước. Luận án cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác quản lý
Phật giáo nói riêng và Tôn giáo nói chung ở Việt Nam.
8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, danh mục các công trình đã công bố của tác giả, danh
mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án gồm 3 chương, 7 tiết.
12
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiCHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT VỀ PHẬT GIÁO NHẬT BẢN
1.1. Sự hình thành và phát triển của Phật giáo ở Nhật Bản
1.1.1. Sự du nhập của Phật giáo vào Nhật Bản
- Điều kiện tự nhiên và xã hội của Nhật Bản
Nhật Bản là quần đảo ở Tây Bắc lòng chảo Thái Bình Dương với chiều dài
4000km. Quần đảo này gồm hàng nghìn hòn đảo lớn nhỏ với diện tích vào
khoảng 322.000km2; Với 4 đảo lớn: Hokkaido, Honshu, Shikoku, Kyushu và
nhiều đảo nhỏ.
Điểm đặc biệt là, Nhật Bản có rất nhiều núi lửa hoạt động; hàng năm gây
nhiều tai họa cho con người và xã hội. Điều kiện núi cao, bờ biển gập ghềnh
với những vách đá thẳng đứng, đã tạo cho Nhật Bản một khung cảnh thiên
nhiên hùng vĩ và đẹp.
Từ hình dạng của lãnh thổ như hình trăng lưỡi liềm hay hình con tằm, nên
nhiều người tin rằng, Nhật Bản muốn tồn tại phải dựa vào Trung Quốc, vì
hình dạng Trung Quốc giống lá dâu. Tuy vậy, sự phỏng đoán nặng tính tư
biện đó đã không đúng với thực tế lịch sử. Sức tự cường của người Nhật đã
giữ cho đất nước họ không lâm vào tình trạng phụ thuộc vào nước ngoài.
Nhật Bản là nước duy nhất ở Đông Bắc Á không rơi vào thảm họa thực dân
trong thời kỳ thực dân hóa.
Về phương diện nhân chủng học, người Nhật Bản hiện nay là kết qủa của
sự cộng sinh nhiều dòng máu của nhiều tộc người khác nhau. Theo kết quả
nghiên cứu của các nhà nhân chủng học và khảo cổ học, đất nước Nhật Bản
có vết chân người từ cuối thời đại đồ đá mới (cách đây khoảng 3.000 năm).
Xét về mặt địa lý - lãnh thổ, người ta đã phát hiện thấy sự liên kết chặt chẽ
giữa lục địa Trung Hoa và quần đảo Nhật Bản. Từ đó có suy luận rằng, gốc gác
13người Nhật có quan hệ với các tộc người ở đại lục Trung Quốc. Các tác giả của
Lịch sử Phật giáo thế giới cho rằng người Nhật gồm ba hệ dân lớn [45, tr.15-98]:
- Tộc người Hà Di (Ainu): Gốc da trắng ở châu Âu, vượt Xibêri đến Nhật Bản.
- Tộc người Thông Cổ Tư vốn sống ở Tây Á, trong đó tộc Thiên Tôn lớn
nhất. Tộc người này lấy đất Đại Hòa làm căn cứ nên còn gọi là dân tộc
Đại hòa. Đây là nòng cốt của dân tộc Nhật Bản và là người Nhật Bản gốc.
- Một số tộc người thiểu số khác.
Điều kiện tự nhiên của Nhật Bản khá đa dạng, khí hậu ôn đới, cây cối tốt
tươi, rậm rạp… có những ảnh hưởng đến tính cách, tâm lý người Nhật, như
rèn luyện tinh thần dũng cảm, tính tiến thủ mà biểu tượng được ví như núi
Fuji. Ngoài ra, người Nhật cũng khá cởi mở, nặng tính thực dụng với một bản
lĩnh thép được hun đúc qua quá trình phát triển của đất nước. Đánh giá về tính
cách, tâm lý người Nhật, Edwin O. Reischauer trong cuốn "Nhật Bản quá khứ
và hiện tại" [53, tr.16] cho rằng, ý thức về tinh thần liên kết trong thị tộc và
niềm tin vào tầm quan trọng của các quyền lợi và uy quyền cha truyền con
nối, chắc chắn phải là khá mạnh trong dân tộc này. Vì những sức mạnh này
luôn chiếm ưu thế trong suốt lịch sử của Nhật Bản và vẫn còn rất sống động
trong nước Nhật hiện đại. Có lẽ hình ảnh người chiến sĩ quý tộc, người đàn
ông kỵ mã, lúc bấy giờ đã có một vị trí quan trọng trong xã hội Nhật, bởi vì
các hình ảnh mờ ảo này của Nhật Bản thời sơ khai đã vượt qua được trận lũ
của nền văn minh vay mượn Trung Hoa, để sau này thông qua truyền thống
"Võ sĩ đạo" trỗi lên như cột xương sống của Nhật Bản thời phong kiến.
Tính thống nhất cao về chủng tộc (người Nhật chiếm 99,5% dân số) và
điều kiện tự nhiên - lịch sử có tính độc lập của một quần đảo, đã tạo nên sự
thống nhất dân tộc cao độ, từ đó là sự thống nhất tôn giáo trên cơ sở tôn giáo
bản địa (Thần Đạo); và cũng có thể nói, Phật giáo từ một tôn giáo ngoại nhập,
đã trở thành tôn giáo bản địa trên nhiều phương diện khác nhau
* Thiền Tào Động (Soto/Tsao-tung): là một trong năm Thiền phái chính
của Trung Hoa và là một trong mười ba Tông phái chính của Phật giáo Nhật
Bản. Đây là một Thiền phái kiểu mẫu như để so sánh với Thiền Lâm Tế, cuối
cùng nó dường như phổ biến hơn những Thiền phái khác ở Nhật. Nếu Lâm tế
thích ứng với giới thượng lưu trí thức, thì Tào Động lại gần gũi với tầng lớp
bình dân. Thiền Tào Động được Thiền sư Đạo Nguyên (Dogen, 1200-1253)
khai sáng. Đạo Nguyên vốn là đệ tử của Ngài Vinh Tây, sau đó ông sang
Trung Hoa du học và trở về Nhật Bản xây dựng Thiền phái này. Người kế
thừa và làm lớn mạnh dòng thiền này là thiền sư Suzuki Shosan (1579-1653).
Hiện nay ngôi già lam chính của Thiền phái này là Chùa Tổng Trì (Soji-ji) ở
Yokohama do thiền sư Hành Cơ (Gyogi, 666-749) tạo dựng năm 1321.
* Thiền Hoàng Bá (Obaku sect): đây là Thiền phái thứ ba của người
Nhật, có tầm ảnh hưởng ít hơn hai Thiền phái trên, do thiền sư người Trung
Hoa Ẩn Nguyên (Yin-Yuan, 1592-1673) khai sáng. Sau nhiều năm tu học tại
quê nhà, ông đến Nhật Bản để hoằng Pháp vào năm 1654 và tiến hành thành
lập Thiền phái này tại chùa Vạn Phước (Mampuku-ji) ở tỉnh Yamato. Ông đã
được vua Nhật ban cho danh hiệu là Quốc sư (Daiko-Fusho-Kokushi), ông đã
để lại nhiều tác phẩm có giá trị. Hiện tại có hơn 600 ngôi chùa là chi nhánh
của Thiền phái này.
Nhìn chung cả ba Thiền phái trên đã phát triển mạnh ở Nhật và có tầm
ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống của người dân Nhật. Cả ba đều có nhiều
trường đại học, nhà xuất bản kinh sách riêng, cơ quan từ thiện... Không những
thế Thiền đã ăn sâu vào tiềm thức của người Nhật, thiền đã đi vào hoa, vào
trà, vào nếp sống, nếp nghĩ của người dân và cuối cùng nó nâng lên thành
Đạo, trà đạo, hoa đạo... Bản chất khiêm hạ mà sắc bén, từ ái mà quật cường
của người Nhật được cả thế giới ngưỡng mộ đều là kết quả từ sự thực nghiệm
Thiền định cả.
* Tịnh Độ Tông (Jodo/Pureland Sect): đây là một tông phái rất phổ biến
ở các quốc gia Bắc phương Phật giáo, có nguồn gốc từ thế kỷ thứ hai Tây lịch
tại Ấn Độ. Tông này dựa vào giáo lý của Kinh Vô Lượng Thọ
(Sukhavativyuha) và Kinh A Di Đà ( Amitabha-sutra). Cả hai bộ Kinh này
đều mô tả về một cõi giới ở phía Tây, nơi những hành giả tu tập theo tông này
sẽ tái sinh sau khi bỏ báo thân ở cõi Ta Bà như là một kết quả từ niềm tín tâm
nơi Đức Phật Di Đà và tu tập nhiều thiện nghiệp. Vị Tông chủ của phái này là
Đức Phật A Di Đà hay Đức Phật có ánh sáng vô lượng (unlimited light
202
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiBuddha). Tịnh Độ Tông được truyền đến Nhật Bản vào khoảng thế kỷ thứ sáu
với sự thiết lập của Ngài Pháp Nhiên (Honen, 1133-1212). Ngài Pháp Nhiên
đã công khai hóa pháp môn Tịnh độ vào năm 1175 ở Kyoto. Sau đó nó đã
phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng thích nghi với xã hội Nhật, kết quả là có
năm chi phái Tịnh Độ xuất hiện từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ thứ 13, bao gồm
Dung Thông Niệm Phật Tông (Yùzù-nembutsu) do Ngài Lương Nhẫn
(Ryonin, 1073-1132) thành lập; Ngài Thân Loan (Shinran, 1173-1263) với
Tịnh Độ Chân Tông (Jòdo Shin); Ngài Nhất Biến (Ippen, 1239-1289) với
Thời Tông (Ji sect)... Ngày nay, ở Nhật chỉ còn hai trong năm chi phái trên
còn thịnh hành. Những ngôi chùa chính của tông phái này là chùa Chion ở
Kyoto và Chùa Zojo ở Tokyo. Vào năm 1993, các tông phái Tịnh Độ này đã
kết hợp để xây dựng một pho tượng A Di Đà cao 120m (xem bài về pho
tượng này trên cùng trang Web), đây là một trong công trình Phật sự vĩ đại
của Phật giáo tại Nhật ở cuối thế kỷ hai mươi này.
* Thiên Thai Tông (Tendai-shù): còn được gọi là Pháp Hoa Tông, được
Ngài Trí Khải (Chih-i, 538-597, thường được gọi là Thiên Thai Đại Sư) dựa
vào giáo lý Pháp Hoa Kinh mà lập tông tại núi Thiên Thai. Trí Khải Đại sư là
tác giả của trên ba mươi luận bản nổi tiếng như Pháp Hoa Huyền Nghĩa (Fahua hsuan-tsan), Pháp Hoa Văn Cú (Fa-hua Wen Chu), Ma Ha Chỉ Quán
(Mo-ho-chih-kuan)... Tông này được Ngài Tối Trừng (Saicho, 767-822),
truyền đến Nhật năm 805. Ngài Tối Trừng sinh năm 767 tại Omi (Nhật Bản),
xuất gia năm 12 tuổi. Năm 804, Ngài được triều đình Nhật gởi sang Trung
Hoa để học Phật. Ngài đã tận dụng cơ hội này để học giáo nghĩa Thiên Thai
dưới sự dẫn dắt của Dòsui, học thiền với Hsiao-jan... một năm sau Ngài hồi
hương và tiến hành lập tông này. Ngài viên tịch năm 822 ở tuổi 56, để lại phía
sau mình một công trình nghiên cứu đồ sộ với một trăm sáu mươi tác phẩm
các loại.
* Nhật Liên Tông (Nichiren-shù): còn được gọi là Pháp Hoa Tông
(Hokke-Sect); hay Nhật Liên Pháp Hoa Tông (Nichiren Hokke) được Ngài
Nhật Liên (Nichiren, 1222-1282) thành lập. Tông này lấy tư tưởng Kinh Pháp
Hoa làm chỗ nương tựa chính. Ngài Nhật Liên sinh năm 1221, con của một
gia đình lao động ở Kaminato. Ngài xuất gia vào thuở thiếu thời. Lúc đầu học
theo Chân Ngôn Tông, rồi Thiên Thai Tông. Cuối cùng Ngài kết luận rằng chỉ
Kinh Pháp Hoa (Saddharmapundarika-Sutra/The Lotus of the Good Law) mới
là cứu cánh và đưa đất nước Nhật Bản ra khỏi cảnh khốn cùng. Hành giả theo
tông này thường thọ trì Kinh Pháp Hoa và niệm danh hiệu Nam Mô Diệu
Pháp Liên Hoa Kinh. Tông này có bốn ngôi chùa chính là chùa Bản Môn
203(Hommon-ji) xây dựng ở Tokyo năm 1291; chùa Diệu Hiển (Myòken-ji) xây
dựng năm 1326 và chùa Bản Quốc (Honkoku-ji) xây dựng năm 1263 ở
Kamakura, đến năm 1345 thì được dời về Kyoto và chùa Pháp Hoa Kinh
(Hokekyò-ji) xây dựng năm 1260 ở Nakayama. Sau thế chiến thứ nhất, Tông
này đã phát triển thêm nhiều tổ chức như Soka Gakkai, Rissho Koseikai,
Reiyukai... đều một lòng xiển dương giáo nghĩa của Pháp Hoa Kinh. Riêng tổ
chức Phật giáo Rissho Koseikai được đạo hữu Nikkyo Niwano thành lập vào
tháng 3 năm 1938, đến nay vẫn được xem là một trong những tổ chức Phật
giáo rất mạnh tại Nhật với hơn 6 triệu hội viên trên khắp thế giới. Năm 1997,
Hội này có mở một trang nhà để phổ biến giáo lý rất phong phú, địa chỉ vào
xem là:
You must be registered for see links
.* Chân Ngôn Tông (Shingon Sect): còn gọi là Mật Tông (Esoteric Sect)
là một trong những TPPG chính ở Nhật, được Hoằng Pháp Đại Sư (Kobo
Daishi, 774-835) thành lập ở Nhật vào năm 806. Ngài vốn có tên là Không
Hải, sinh năm 774, năm 15 tuổi đến Nara để học chữ Hán, lịch sử, văn học và
Kinh điển Phật giáo. Sau khi so sánh Phật, Lão và Khổng, ông chọn Phật để
theo. Ông xuất gia năm 20 tuổi với Đại sư Gònso. Năm 22 tuổi ông thọ cụ túc
giới ở chùa Đông Đại. Năm 31 tuổi (804) ông được Thầy gởi đi Trung Hoa để
học với sư Hui-Kuo (746-805). Năm 806 Ngài trở về Nhật và tu ở núi
Mahinoo, trong thời gian này có rất nhiều người tới để cầu học, trong đó có cả
Ngài Tối Trừng. Năm 816 Ngài khởi công xây dựng chùa Kim Cương
(Kongò-ji) tại núi Koya để hoằng dương pháp tu này. Vị tông chủ của giáo
phái này là Đức Đại Nhật Như Lai (Mahavairocana/Dainichi-nyorai), hành
giả của giáo phái tu theo lời dạy trong bộ Đại Nhật Kinh Sớ (Dainichi-Kyò-
sho). Hiện nay Chân Ngôn Tông vẫn phát triển đều đặn và có sáu chi phái nhỏ
khác nhau tồn tại ở Nhật.
Phật Giáo Nhật Bản ngày nay:
Theo thống kê gần đây cho thấy có khoảng 70% dân số là tín đồ Phật
giáo. Phật giáo Nhật Bản được chia thành mười ba tông phái chính, có 80.000
ngôi chùa, 200.000 tăng sĩ. Có trên 20 đại học, trung học và viện nghiên cứu
Phật giáo ở khắp đất nước Nhật. Phật giáo tu học vẫn được duy trì mạnh mẽ
nhưng có ý kiến phê bình rằng ngày nay Phật giáo chỉ còn ảnh hưởng trên mặt
tri thức hơn là đi sâu vào mặt thực hành như thuở nào. Triết thuyết của Phật
giáo đã trở nên khó hiểu đối với đại đa số quần chúng và chỉ có số ít quan tâm
đến đời sống tôn giáo. Tăng sĩ tụng niệm nhiều hơn tăng sĩ thuyết giảng. Phật
giáo lý tưởng và đời sống tâm linh dường như đang trên đà lãng quên, cho dù
kinh sách Phật giáo vẫn ấn hành đều đặn và nhiều hơn trước.
204
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiTương lai của Phật giáo Nhật thật khó mà tiên liệu được. Ngành khoa học
nghiên cứu Phật giáo đã có dấu hiệu phát triển trong những năm gần đây,
nhưng nó vẫn còn những khoảng cách nhất định với tầm hiểu biết của quần
chúng Phật tử. Phần lớn những nhà nghiên cứu chỉ chú trọng vào chiều sâu
của triết thuyết và ngôn từ chuyên môn hơn là những ý nghĩa thật sự của nó
đối với đời sống của con người.
Tuy nhiên, có dấu hiệu lạc quan và hy vọng cho sự phục hưng và phát
triển Phật giáo tại Nhật vì có nhiều tổ chức Phật giáo thành lập, đặc biệt là
giới cư sĩ tại gia, nhiều chương trình hướng dẫn quần chúng tu học Phật.
Nhiều tổ chức tôn giáo xuất hiện sau Thế chiến thứ II (1945) đều mang theo
sự ảnh hưởng sâu đậm của Phật giáo. Những hoạt động truyền giáo bên ngoài
Nhật Bản cũng gia tăng đáng kể, nhiều phái đoàn hoằng pháp liên tục được
gởi đi hải ngoại, đặc biệt là bắc Mỹ và châu Âu. Nhiều sách báo được ấn hành
trong nhiều loại ngôn ngữ khác nhau của phương Tây, các học giả Nhật Bản
đã hợp tác với các nhà nghiên cứu nước ngoài để biên soạn bộ Bách Khoa Từ
Điển Phật giáo (Buddhist Encyclopedias, ấn hành vào năm 1980). Toàn bộ
Kinh sách của Phật giáo Tây Tạng đã được chuyển ngữ và được xuất bản bởi
một Viện Nghiên Cứu tại Nhật và một bộ sưu tập tất cả những bài nghiên cứu
giáo lý Phật Đà được in từ nhiều quốc gia khác nhau, đã được chuyển ngữ và
in tại Nhật. Phật giáo Nhật cũng hỗ trợ cho nhiều học giả và nghiên cứu sinh
từ bắc và nam Mỹ, châu Âu và châu Á, đặc biệt các nước Ấn Độ, Trung Hoa,
Tích Lan, Việt Nam... đến Nhật để học Phật. Rất nhiều tổ chức Từ thiện Phật
giáo được thành lập để giúp người tị nạn và các quốc gia đang phát triển ở Á
châu và Phi châu. Nhìn chung Phật giáo Nhật đang chuyển mình để hòa nhập
với trào lưu mới để đem lại ánh sáng và bình yên cho mọi người
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: