Download miễn phí Đồ án Xây dựng các bộ điều khiển truyền thống dùng cho các hệ thống truyền động điện
Sử dụng mạch khuếch đại thuật toán như một khối mạch điện sẽ dễ
dàng và sáng sủa hơn nhiều so với việc tính toán xác định tất cả các thông số
của các phần tử trong mạch (transistor, điện trở, vv.), cho dù mạch khuếch
đại là mạch tích hợp hay linh kiện rời. Những mạch khuếch đại thuật toán đầu
tiên có thể được sử dụng như thế nếu nó là một khối khuếch đại vi sai thực sự
có độ lợi đủ lớn. Trong các mạch sau này, những giới hạn của các tầng
khuếch đại sẽ áp đặt vào những dải thông số của mỗi mạch.
Việc thiết kế mạch được tiến hành theo một số trình tự giống nhau cho
mọi mạch. Những đặc tính sẽ được vẽ ra trước định ra những gì mà mạch phải
thực hiện, với những giới hạn cho phép. Thí dụ, độ lợi có thể cần là 100 lần,
với sai số thấp hơn 5%, nhưng thay đổi ít hơn 1% khi nhiệt độ thay đổi trong
một phạm vi định trước; tổng trở đầu vào không nhỏ hơn 1 megohm vv.
Để tải tài liệu này, vui lòng Trả lời bài viết, Mods sẽ gửi Link download cho bạn ngay qua hòm tin nhắn.
Ketnooi -
You must be registered for see links
Ai cần tài liệu gì mà không tìm thấy ở Ketnooi, đăng yêu cầu down tại đây nhé:
Nhận download tài liệu miễn phí
Tóm tắt nội dung tài liệu:
ID .
Kỹ thuật điều khiển PID (Tỉ lệ, tích phân, vi phân) được sử dụng rộng
rãi trong công nghiệp. Dùng để điều khiển những quá trình phức tạp để thiết
lập mô hình toán học chính xác, thường là các quá trình đa biến và phi tuyến.
Điều khiển PID là một kiểu điều khiển có hồi tiếp, ngõ ra thay đổi
tương ứng với sự sai lệch giữa tín hiệu đầu ra so với đáp ứng mong muốn.
Tùy theo mức độ thì người ta có thể chỉ áp dụng điều khiển P, điều khiển PI,
điều khiển PD hay điều khiển PID.
Hình 1.5: Mô hình thuật toán PID
Để tăng tốc độ tác động của quy luật PI, trong thành phần của nó người
ta ghép thêm thành phần vi phân và nhận được quy luật điều khiển tỉ lệ vi tích
phân. Tác động điều khiển được tính toán theo công thức:
15
Đặc tính pha tần :
Nghĩa là về tốc độ tác động, quy luật PID còn có thể nhanh hơn cả quy
luật tỉ lệ. Quy luật PID đáp ứng được yêu cầu vềchất lượng của hầu hết các
quy trình công nghệ, nhưng việc hiệu chỉnh cáctham số của nó rất phức tạp,
đòi hỏi người sử dụng phải có một trình độ nhất định. Vì vậy, trong công
nghiệp, quy luật PID chỉ sử dụng ở những nơi cần thiết, khi quy luật PI không
đáp ứng được yêu cầu về chất lượng điều chỉnh.
- Hình 1.6.c thể hiện sai lệch điều khiển của quy luật PI. So sánh với
hình 2.4.b ta thấy khi kết hợp quy luật tích phân với quy luật tỉ lệ thì hệ có tác
động chậm, không có sai lệch tĩnh.
- Hình 1.6.d thể hiện sai lệch điều khiển của quy luật PD. So với với
quy luật PI (hình 1.6.c) ta thấy quy luật PD tác động nhanh hơn, nhưng không
làm giảm sai lệch tĩnh.
16
- Hình 1.6.e thể hiện sai lệch điều khiển của quy luật PID. Quy luật PID
có tốc độ tác động nhanh và làm giảm sai lệch tĩnh.
Hình 1.6: Minh họa sai lệch điều khiển với các luật điều chỉnh
1.4.3.Qui luật điều chỉnh PID
Rõ ràng việc phối hợp các đặc tính P, I, và D sẽ cho chúng ta khả năng
thiết kế được một bộ điều khiển PID phù hợp với các đối tượng cần điều
khiển khác nhau.
a. Sử dụng bộ điều khiển PID.
Một vấn đề cần được đặt ra là trong trường hợp nào thì nên dùng bộ
điều khiển kiểu P, PI, PD hay PID?
b. Với các đối tƣợng có đáp ứng nhanh.
Giả sử một bộ điều khiển kiểu PD được dùng để điều khiển cho một đối
tượng có đáp ứng nhanh như điều khiển dòng, điều khiển tốc độ động cơ...
Nếu vì một lý do nào đó (như tải tăng chẳng hạn) làm cho đầu ra của hệ
thống giảm nhanh về một giá trị nào đó thì do sai lệch sau đó gần như không
đổi nên khâu D sẽ gần như không có tác dụng.
17
Trong trường hợp này, nếu thay vì sử dụng bộ điều kiển kiểu PD ta sử
dụng một bộ điều khiển kiểu PI thì tín hiệu ra của khâu vi phân sẽ liên tục
được cộng dồn làm cho tín hiệu đầu ra của bộ điều khiển ngày càng lớn và có
thể đủ để thắng mức độ gia tăng của tải thì sẽ làm tốc độ động cơ tiếp tục tăng
trở lại giá trị đặt.
Vì vậy, đối với các đối tượng có đáp ứng nhanh thì sử dụng các bộ điều
khiển kiểu PI (có đáp ứng chậm) hay PID là phù hợp.
c. Với các đối tƣợng có đáp ứng chậm.
Hiện tượng Windup.
Giả sử một bộ điều khiển kiểu PI được dùng để điều khiển cho một đối
tượng có đáp ứng chậm như điều khiển nhiệt độ chẳng hạn. Do đáp ứng chậm
nên có thể xảy ra trường hợp sai lệch giữa giá trị đặt so với giá trị thực có thể
diễn ra trong thời gian dài. Ví dụ, nhiệt độ đặt là 850c, nhiệt độ hiện tại của
đối tượng là 350c và giả sử phải gia nhiệt hết công suất thì cũng phải sau 15
phút thì nhiệt độ mới đạt yêu cầu.
Chú ý là tín hiệu ra của khâu I ui,k = Kiek + ui,k-1 được cộng dồn liên tục
do chu kỳ điều khiển thường rất nhỏ (chỉ cỡ vài chục ms chẳng hạn). Kết quả
là tín hiệu ra của khâu I cứ tăng lên mãi, vượt quá khả năng của mạch công
suất nhưng do sai lệch vẫn còn lớn nên khâu I vẫn tiếp tục cộng dồn...
Hiện tượng như vậy còn được gọi là Windup.
Vì vậy, với bộ điều khiển có khâu I người ta có thể còn cần thiết
kế thêm một phần để chống lại hiện tượng này và được gọi là anti windup.
Trong ví dụ này, nếu thay vì sử dụng bộ điều kiển kiểu PI ta sử dụng
một bộ điều khiển kiểu PD thì tín hiệu ra của khâu D ud,k = Kd(ek – ek-1) sẽ có
giá trị không lớn, phù hợp với mức độ gia tăng dần dần của nhiệt độ đầu ra.
Như vậy, đối với các đối tượng có đáp ứng chậm thì sử dụng các bộ
điều khiển kiểu PD (có đáp ứng nhanh) là phù hợp.
18
Nói chung, dựa trên các phân tích ở trên có thể thấy rằng việc sử dụng
một bộ điều khiển kiểu PID và chọn được các tham số phù hợp thì có thể đáp
ứng được nhu cầu điều khiển cho nhiều loại đối tượng khác nhau.
Kết luận:
Các thành phần P, I, và D trong bộ điều khiển PID (số) có ý nghĩa rất
cụ thể và rõ ràng. Trong bài toán điều khiển bám (theo giá trị đặt), thành phần
tỷ lệ P phản ứng lại ngay với sai lệch, không cần "nhớ" đáp ứng trước đó như
thế nào, nhờ vậy mà nó tạo ra đáp ứng nhanh và kịp thời. Thành phần tích
phân I là thành phần "có nhớ", nó lưu lại giá trị điều khiển của vòng lặp trước
sau đó điều chỉnh thêm vào hay bớt đi một lượng nào đó (do hệ số Ki và độ
lớn của sai số quyết định) để tạo ra tín hiệu điều khiển cho vòng lặp tiếp theo
cho đến khi sai lệch bằng 0. Thành phần D cũng là một thành phần "có nhớ",
nó so sánh mức độ chênh lệch của sai lệch ở vòng lặp hiện tại và sai lệch
được lưu ở vòng lặp trước đó để đưa ra tín hiệu điều khiển của riêng mình.
Khi độ chênh giữa sai lệch của hai chu kỳ điều khiển kế tiếp càng lớn
thì tín hiệu điều khiển ra của nó càng lớn (bản chất của đạo hàm). Còn nếu sai
lệch của chu kỳ điều khiển hiện tại cũng giống như sai lệch ở chu kỳ điều
khiển trước (nghĩa là sai lệch vẫn còn nhưng không thay đổi) thì tín hiệu điều
khiển ra của nó bằng 0.
Như vậy, ba thành phần P, I, và D trong một mạch vòng điều khiển
cũng tương tự như 7 nốt nhạc trong một bản nhạc. Bằng cách phối hợp các
thành phần đó với những tỷ lệ khác nhau chúng ta cũng có thể tạo ra một "bản
nhạc" điều khiển với các "giai điệu" khác nhau. Nếu phối hợp tốt sẽ tạo ra
một bản nhạc như mong muốn và êm ái. Còn nếu phối hợp không khéo thì sẽ
tạo ra một bản nhạc uốn éo, giật cục với giai điệu khó có thể biết trước được.
19
CHƢƠNG 2:
CÁC MẠCH KHUẾCH ĐẠI THUẬT TOÁN
2.1.MẠCH KHUẾCH ĐẠI THUẬT TOÁN.
2.1.1.Khái niệm .
Mạch khuếch đại thuật toán (tiếng Anh: operational amplifier), thường
được gọi tắt là op-amp là một mạch khuếch đại một chiều nối tầng trực tiếp
với hệ số khuếch đại rất cao, có đầu vào vi sai, và thông thường có đầu ra
đơn. Trong những ứng dụng thông thường, đầu ra được điều khiển bằng một
mạch hồi tiếp âm sao cho có thể xác định độ lợi đầu ra, tổng trở đầu vào và
tổng trở đầu ra.
Các mạch khuếch đại thuật toán có những ứng dụng trải rộng trong rất
nhiều các thiết bị điện tử thời nay từ các thiết bị điện tử dân dụng, công
nghiệp và khoa học. Các mạch khuếch đại thuật toán thông dụng hiện nay có
giá bán rất rẻ. Các thiết kế hiện đại đã được điện tử hóa chặt chẽ hơn trước
đây, và một số thiết kế cho phép mạch điện chịu đựng được tình trạng ngắn
mạch đầu ra mà không làm hư hỏng.
Mạch khuếch đại thuật toán (tiếng Anh: operational amplifier), thường
được gọi tắt là op-amp là một mạch khuếch đại một chiều nối tầng trực tiếp
với hệ số khuếch đại rất cao, có đầu vào vi sai, và thông thường có đầu ra
đơn. Trong những ứng dụng thông thường, đầu ra được điều khiển bằng một
mạch rồi tiếp âm sao cho có thể xác định độ lợi đầu ra, tổng trở đầu vào và
tổng trở đầu ra.
Các mạch khuếch đại thuật toán có những ứng dụng trải rộng trong rất
nhiều các thiết bị điện tử thời nay từ các thiết bị điện tử dân dụng, công
nghiệp và khoa học. Các mạch khuếch đại thuật toán thông dụng hiện nay có
giá bán rất rẻ. Các thiết kế hiện đại đã được điện tử hóa chặt chẽ hơn trước
20
đây, và một số thiết kế cho phép mạch điện chịu đựng được tình trạng ngắn
mạch đầu ra mà không làm hư hỏng. những linh kiện khuếch đại khác, được
trình bày dưới dạng những mạch linh kiện rời rạc hay các mạch tích hợp đã
tỏ ra rất tương hợp với những linh kiện thực sự.
Trong khi các mạch khuếch đại thuật toán đầu tiên phát triển trên các
đèn điện tử chân không, giờ đây chúng thường được sản xuất dưới dạng mạch
tích hợp (ICs), mặc dù vậy, những phiên bản lắp ráp bằng linh kiện rời cũng
được sử dụng nếu cần những tiện ích vượt quá tầm của các IC.
Những mạch khuếch đại thuật toán tích hợp đầu tiên được ứng dụng
rộng rãi từ cuối thập niên 1960, là các mạch sử dụng transistor lưỡng cực
μA709 của hãng Fairchild, do Bob Widlar thiết kế năm 1965; nó nhanh chóng
bị thay thế bằng mạch 741, mạch này có những tiện ích tốt hơn, độ ổn định
cao hơn và dễ sử dụng hơn. Mạch μA741 đến nay vẫn còn được sản xuất, và
có mặt khắp nơi trong lĩnh vực điện tử - rất nhiều nhà chế tạo đã sản xuất ra
các phiên bản khác của mạch này, nhưng vẫn tiếp tục thừa nhận con số ban
đầu là "741". Những thiết kế tốt hơn đã được giới thiệu, một số dựa trên
transistor hiệu ứng trường FET (cuối thập niên 1970) và transistor hiệu ứng
trường có cổng cách điện MOSFET(đ...
Kỹ thuật điều khiển PID (Tỉ lệ, tích phân, vi phân) được sử dụng rộng
rãi trong công nghiệp. Dùng để điều khiển những quá trình phức tạp để thiết
lập mô hình toán học chính xác, thường là các quá trình đa biến và phi tuyến.
Điều khiển PID là một kiểu điều khiển có hồi tiếp, ngõ ra thay đổi
tương ứng với sự sai lệch giữa tín hiệu đầu ra so với đáp ứng mong muốn.
Tùy theo mức độ thì người ta có thể chỉ áp dụng điều khiển P, điều khiển PI,
điều khiển PD hay điều khiển PID.
Hình 1.5: Mô hình thuật toán PID
Để tăng tốc độ tác động của quy luật PI, trong thành phần của nó người
ta ghép thêm thành phần vi phân và nhận được quy luật điều khiển tỉ lệ vi tích
phân. Tác động điều khiển được tính toán theo công thức:
15
Đặc tính pha tần :
Nghĩa là về tốc độ tác động, quy luật PID còn có thể nhanh hơn cả quy
luật tỉ lệ. Quy luật PID đáp ứng được yêu cầu vềchất lượng của hầu hết các
quy trình công nghệ, nhưng việc hiệu chỉnh cáctham số của nó rất phức tạp,
đòi hỏi người sử dụng phải có một trình độ nhất định. Vì vậy, trong công
nghiệp, quy luật PID chỉ sử dụng ở những nơi cần thiết, khi quy luật PI không
đáp ứng được yêu cầu về chất lượng điều chỉnh.
- Hình 1.6.c thể hiện sai lệch điều khiển của quy luật PI. So sánh với
hình 2.4.b ta thấy khi kết hợp quy luật tích phân với quy luật tỉ lệ thì hệ có tác
động chậm, không có sai lệch tĩnh.
- Hình 1.6.d thể hiện sai lệch điều khiển của quy luật PD. So với với
quy luật PI (hình 1.6.c) ta thấy quy luật PD tác động nhanh hơn, nhưng không
làm giảm sai lệch tĩnh.
16
- Hình 1.6.e thể hiện sai lệch điều khiển của quy luật PID. Quy luật PID
có tốc độ tác động nhanh và làm giảm sai lệch tĩnh.
Hình 1.6: Minh họa sai lệch điều khiển với các luật điều chỉnh
1.4.3.Qui luật điều chỉnh PID
Rõ ràng việc phối hợp các đặc tính P, I, và D sẽ cho chúng ta khả năng
thiết kế được một bộ điều khiển PID phù hợp với các đối tượng cần điều
khiển khác nhau.
a. Sử dụng bộ điều khiển PID.
Một vấn đề cần được đặt ra là trong trường hợp nào thì nên dùng bộ
điều khiển kiểu P, PI, PD hay PID?
b. Với các đối tƣợng có đáp ứng nhanh.
Giả sử một bộ điều khiển kiểu PD được dùng để điều khiển cho một đối
tượng có đáp ứng nhanh như điều khiển dòng, điều khiển tốc độ động cơ...
Nếu vì một lý do nào đó (như tải tăng chẳng hạn) làm cho đầu ra của hệ
thống giảm nhanh về một giá trị nào đó thì do sai lệch sau đó gần như không
đổi nên khâu D sẽ gần như không có tác dụng.
17
Trong trường hợp này, nếu thay vì sử dụng bộ điều kiển kiểu PD ta sử
dụng một bộ điều khiển kiểu PI thì tín hiệu ra của khâu vi phân sẽ liên tục
được cộng dồn làm cho tín hiệu đầu ra của bộ điều khiển ngày càng lớn và có
thể đủ để thắng mức độ gia tăng của tải thì sẽ làm tốc độ động cơ tiếp tục tăng
trở lại giá trị đặt.
Vì vậy, đối với các đối tượng có đáp ứng nhanh thì sử dụng các bộ điều
khiển kiểu PI (có đáp ứng chậm) hay PID là phù hợp.
c. Với các đối tƣợng có đáp ứng chậm.
Hiện tượng Windup.
Giả sử một bộ điều khiển kiểu PI được dùng để điều khiển cho một đối
tượng có đáp ứng chậm như điều khiển nhiệt độ chẳng hạn. Do đáp ứng chậm
nên có thể xảy ra trường hợp sai lệch giữa giá trị đặt so với giá trị thực có thể
diễn ra trong thời gian dài. Ví dụ, nhiệt độ đặt là 850c, nhiệt độ hiện tại của
đối tượng là 350c và giả sử phải gia nhiệt hết công suất thì cũng phải sau 15
phút thì nhiệt độ mới đạt yêu cầu.
Chú ý là tín hiệu ra của khâu I ui,k = Kiek + ui,k-1 được cộng dồn liên tục
do chu kỳ điều khiển thường rất nhỏ (chỉ cỡ vài chục ms chẳng hạn). Kết quả
là tín hiệu ra của khâu I cứ tăng lên mãi, vượt quá khả năng của mạch công
suất nhưng do sai lệch vẫn còn lớn nên khâu I vẫn tiếp tục cộng dồn...
Hiện tượng như vậy còn được gọi là Windup.
Vì vậy, với bộ điều khiển có khâu I người ta có thể còn cần thiết
kế thêm một phần để chống lại hiện tượng này và được gọi là anti windup.
Trong ví dụ này, nếu thay vì sử dụng bộ điều kiển kiểu PI ta sử dụng
một bộ điều khiển kiểu PD thì tín hiệu ra của khâu D ud,k = Kd(ek – ek-1) sẽ có
giá trị không lớn, phù hợp với mức độ gia tăng dần dần của nhiệt độ đầu ra.
Như vậy, đối với các đối tượng có đáp ứng chậm thì sử dụng các bộ
điều khiển kiểu PD (có đáp ứng nhanh) là phù hợp.
18
Nói chung, dựa trên các phân tích ở trên có thể thấy rằng việc sử dụng
một bộ điều khiển kiểu PID và chọn được các tham số phù hợp thì có thể đáp
ứng được nhu cầu điều khiển cho nhiều loại đối tượng khác nhau.
Kết luận:
Các thành phần P, I, và D trong bộ điều khiển PID (số) có ý nghĩa rất
cụ thể và rõ ràng. Trong bài toán điều khiển bám (theo giá trị đặt), thành phần
tỷ lệ P phản ứng lại ngay với sai lệch, không cần "nhớ" đáp ứng trước đó như
thế nào, nhờ vậy mà nó tạo ra đáp ứng nhanh và kịp thời. Thành phần tích
phân I là thành phần "có nhớ", nó lưu lại giá trị điều khiển của vòng lặp trước
sau đó điều chỉnh thêm vào hay bớt đi một lượng nào đó (do hệ số Ki và độ
lớn của sai số quyết định) để tạo ra tín hiệu điều khiển cho vòng lặp tiếp theo
cho đến khi sai lệch bằng 0. Thành phần D cũng là một thành phần "có nhớ",
nó so sánh mức độ chênh lệch của sai lệch ở vòng lặp hiện tại và sai lệch
được lưu ở vòng lặp trước đó để đưa ra tín hiệu điều khiển của riêng mình.
Khi độ chênh giữa sai lệch của hai chu kỳ điều khiển kế tiếp càng lớn
thì tín hiệu điều khiển ra của nó càng lớn (bản chất của đạo hàm). Còn nếu sai
lệch của chu kỳ điều khiển hiện tại cũng giống như sai lệch ở chu kỳ điều
khiển trước (nghĩa là sai lệch vẫn còn nhưng không thay đổi) thì tín hiệu điều
khiển ra của nó bằng 0.
Như vậy, ba thành phần P, I, và D trong một mạch vòng điều khiển
cũng tương tự như 7 nốt nhạc trong một bản nhạc. Bằng cách phối hợp các
thành phần đó với những tỷ lệ khác nhau chúng ta cũng có thể tạo ra một "bản
nhạc" điều khiển với các "giai điệu" khác nhau. Nếu phối hợp tốt sẽ tạo ra
một bản nhạc như mong muốn và êm ái. Còn nếu phối hợp không khéo thì sẽ
tạo ra một bản nhạc uốn éo, giật cục với giai điệu khó có thể biết trước được.
19
CHƢƠNG 2:
CÁC MẠCH KHUẾCH ĐẠI THUẬT TOÁN
2.1.MẠCH KHUẾCH ĐẠI THUẬT TOÁN.
2.1.1.Khái niệm .
Mạch khuếch đại thuật toán (tiếng Anh: operational amplifier), thường
được gọi tắt là op-amp là một mạch khuếch đại một chiều nối tầng trực tiếp
với hệ số khuếch đại rất cao, có đầu vào vi sai, và thông thường có đầu ra
đơn. Trong những ứng dụng thông thường, đầu ra được điều khiển bằng một
mạch hồi tiếp âm sao cho có thể xác định độ lợi đầu ra, tổng trở đầu vào và
tổng trở đầu ra.
Các mạch khuếch đại thuật toán có những ứng dụng trải rộng trong rất
nhiều các thiết bị điện tử thời nay từ các thiết bị điện tử dân dụng, công
nghiệp và khoa học. Các mạch khuếch đại thuật toán thông dụng hiện nay có
giá bán rất rẻ. Các thiết kế hiện đại đã được điện tử hóa chặt chẽ hơn trước
đây, và một số thiết kế cho phép mạch điện chịu đựng được tình trạng ngắn
mạch đầu ra mà không làm hư hỏng.
Mạch khuếch đại thuật toán (tiếng Anh: operational amplifier), thường
được gọi tắt là op-amp là một mạch khuếch đại một chiều nối tầng trực tiếp
với hệ số khuếch đại rất cao, có đầu vào vi sai, và thông thường có đầu ra
đơn. Trong những ứng dụng thông thường, đầu ra được điều khiển bằng một
mạch rồi tiếp âm sao cho có thể xác định độ lợi đầu ra, tổng trở đầu vào và
tổng trở đầu ra.
Các mạch khuếch đại thuật toán có những ứng dụng trải rộng trong rất
nhiều các thiết bị điện tử thời nay từ các thiết bị điện tử dân dụng, công
nghiệp và khoa học. Các mạch khuếch đại thuật toán thông dụng hiện nay có
giá bán rất rẻ. Các thiết kế hiện đại đã được điện tử hóa chặt chẽ hơn trước
20
đây, và một số thiết kế cho phép mạch điện chịu đựng được tình trạng ngắn
mạch đầu ra mà không làm hư hỏng. những linh kiện khuếch đại khác, được
trình bày dưới dạng những mạch linh kiện rời rạc hay các mạch tích hợp đã
tỏ ra rất tương hợp với những linh kiện thực sự.
Trong khi các mạch khuếch đại thuật toán đầu tiên phát triển trên các
đèn điện tử chân không, giờ đây chúng thường được sản xuất dưới dạng mạch
tích hợp (ICs), mặc dù vậy, những phiên bản lắp ráp bằng linh kiện rời cũng
được sử dụng nếu cần những tiện ích vượt quá tầm của các IC.
Những mạch khuếch đại thuật toán tích hợp đầu tiên được ứng dụng
rộng rãi từ cuối thập niên 1960, là các mạch sử dụng transistor lưỡng cực
μA709 của hãng Fairchild, do Bob Widlar thiết kế năm 1965; nó nhanh chóng
bị thay thế bằng mạch 741, mạch này có những tiện ích tốt hơn, độ ổn định
cao hơn và dễ sử dụng hơn. Mạch μA741 đến nay vẫn còn được sản xuất, và
có mặt khắp nơi trong lĩnh vực điện tử - rất nhiều nhà chế tạo đã sản xuất ra
các phiên bản khác của mạch này, nhưng vẫn tiếp tục thừa nhận con số ban
đầu là "741". Những thiết kế tốt hơn đã được giới thiệu, một số dựa trên
transistor hiệu ứng trường FET (cuối thập niên 1970) và transistor hiệu ứng
trường có cổng cách điện MOSFET(đ...