Link tải miễn phí Luận văn: Khảo sát thành ngữ có con số trong tiếng Hán và cách thức chuyển dịch sang tiếng Việt : Luận văn ThS. Ngôn ngữ học: 60 22 01
Nhà xuất bản: ĐHKHXH & NV
Ngày: 2009
Chủ đề: Ngôn ngữ học
Thành ngữ
Tiếng Hán
Tiếng Việt
Miêu tả: 136 tr. + CD-ROM
Luận văn ThS. Ngôn ngữ học -- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009
Giới thiệu những lý thuyết cơ bản liên quan đến thành ngữ, con số, thành ngữ có con số, đồng thời tìm hiểu nguồn gốc và những đặc điểm chung của chúng. Nghiên cứu kết cấu của thành ngữ có con số và cách sắp xếp của các con số trong thành ngữ tiếng Hán, từ đó tìm hiểu quy tắc cấu tạo và hoạt động của các con số xuất hiện trong thành ngữ tiếng Hán. Phân tích nghĩa đen và nghĩa bóng của các con số trong thành ngữ tiếng Hán để tìm hiểu các đặc điểm ngữ nghĩa của con số trong thành ngữ tiếng Hán. Đồng thời, nghiên cứu đặc điểm ngữ dụng của con số trong thành ngữ tiếng Hán qua việc phân tích giá trị về mặt tu từ của con số đó. Tìm hiểu các cứ liệu chuyển dịch thành ngữ con số trong tiếng Hán sang tiếng Việt, từ đó tìm hiểu các phương pháp và thủ pháp chuyển dịch và những vấn đề liên quan khi chuyển dịch thành ngữ tiếng Hán sang tiếng Việt
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
0.1. Lý do chọn đề tài........................................................................................ 4
0.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 6
0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn............................................................ 7
0.4. Phương pháp nghiên cứu và tư liệu ........................................................... 7
0.5. Cấu trúc của luận văn................................................................................. 8
CHƢƠNG 1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT ....... 9
1.1. Lịch sử vấn đề ............................................................................................ 9
1.1.1. Tình hình nghiên cứu thành ngữ tiếng Hán..................................... 9
1.1.2. Tình hình nghiên cứu thành ngữ con số trong tiếng Hán và tiếng Việt... 15
1.1.3. Tình hình nghiên cứu dịch thuật Hán - ViệtError! Bookmark not
defined.
1.2. Thành ngữ: khái niệm, nguồn gốc và đặc trưngError! Bookmark not
defined.
1.2.1. Khái niệm thành ngữ ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Nguồn gốc của thành ngữ tiếng HánError! Bookmark not
defined.
1.2.3. Đặc trưng cơ bản của thành ngữ tiếng HánError! Bookmark not
defined.
1.2.4. Phân biệt thành ngữ với các đơn vị ngôn ngữ tương tự trong tiếng Hán
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Con số: khái niệm, đặc trưng và ý nghĩa của con sốError! Bookmark
not defined.
1.3.1. Khái niệm con số........................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Đặc trưng của con số ..................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Ý nghĩa của con số ........................ Error! Bookmark not defined.
1.4. Thành ngữ con số ..................................... Error! Bookmark not defined.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC – NGỮ NGHĨA CỦA NHỮNG
THÀNH NGỮ CON SỐ TRONG TIẾNG HÁNError! Bookmark not
defined.
2.1. Khái quát về thành ngữ con số................. Error! Bookmark not defined.
2.2. Đặc điểm cấu trúc của thành ngữ con số trong tiếng Hán ................Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Cấu trúc đẳng lập........................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Các thành ngữ con số có cấu trúc đề- thuyếtError! Bookmark not
defined.
2.2.3. Thành ngữ con số có cấu trúc là động ngữError! Bookmark not
defined.
2.2.4. Thành ngữ con số có cấu trúc là danh ngữError! Bookmark not
defined.
2.2.5. Thành ngữ con số có cấu trúc câu phứcError! Bookmark not
defined.
2.3. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ con số trong tiếng Hán.............Error!
Bookmark not defined.
2.3.1. Con số được sử dụng với nghĩa đenError! Bookmark not
defined.
2.3.2. Con số được sử dụng với nghĩa biểu trưngError! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 3. CÁCH THỨC CHUYỂN DỊCH THÀNH NGỮ CON SỐ
TỪ TIẾNG HÁN SANG TIẾNG VIỆT....... Error! Bookmark not defined.
3.1. Cơ sở lí thuyết về dịch thuật .................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Khái niệm dịch thuật ..................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Tiêu chuẩn dịch thuật .................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Phân loại dịch thuật ....................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Cách thức chuyển dịch thành ngữ con số từ tiếng Hán sang tiếng Việt..Error!4
Bookmark not defined.
3.2.1. Dịch nguyên văn............................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Dịch sao phỏng.............................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Dịch tương đương thành ngữ ........ Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Dịch nghĩa ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Những vấn đề phải chú ý trong việc chuyển dịch thành ngữ con số trong
tiếng Hán sang tiếng Việt ................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Cần phân biệt nghĩa đen và nghĩa bóngError! Bookmark not
defined.
3.3.2. Cần phân biệt các loại ý khác nhau của thành ngữ ................Error!
Bookmark not defined.
3.3.3. Phải hiểu được điển cố thành ngữ . Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Chọn cách thức chuyển dịch thỏa đáng theo trường hợp khác nhauError!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 16
PHỤC LỤC .................................................... Error! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU
0.1. Lý do chọn đề tài
Trung Hoa là một dân tộc có hàng nghìn năm lịch sử với một nền văn
hóa rực rỡ cùng tiếng nói phong phú muôn màu. Trong kho tàng từ vựng
phong phú của tiếng Hán, có một loại cụm từ kết cấu cố định, ngắn gọn
nhưng ý nghĩa sâu xa thường xuyên xuất hiện nguyên vẹn trong lời nói hoặc
tác phẩm của nhân dân, đó chính là thành ngữ. Thành ngữ được hình thành
trong quá trình phát triển lịch sử lâu đời, nó không những có khả năng khái
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
quát được những kinh nghiệm thực tiễn của nhân dân lao động trong hoạt
động xã hội mà còn phản ánh truyền thống xã hội, truyền thống văn hóa dân
tộc, là kết quả nhận thức của nhân dân dân tộc Hán. Cũng như thành ngữ ở
các ngôn ngữ khác, thành ngữ trong tiếng Hán có nét đặc trưng khác với các
đơn vị ngôn ngữ là nó có thể biểu đạt ý nghĩa một cách ngắn gọn, lời ít ý
nhiều. Sử dụng đúng thành ngữ trong lời nói hay trong tác phẩm có thể làm
cho văn chương hay lời nói của mình càng sinh động và hình tượng hơn,
càng thêm sức thuyết phục và sức hấp dẫn hơn. Chính vì vậy, thành ngữ là
một hình thức ngôn ngữ được người dân Trung Quốc ưa thích nhất và được sử
dụng rộng rãi trong lời văn và tiếng nói hàng ngày.
Trong thành ngữ tiếng Hán, có một bộ phận khá đặc biệt, đó là những
thành ngữ sử dụng các con số (ví dụ: một, hai, ba…trăm, nghìn, vạn) như một
thành tố cấu trúc, thường được gọi là thành ngữ con số, ví dụ: 朝三暮四
(Triêu tam mộ tứ - lòng chim dạ cá), 五颜六色 (Ngũ nhan lục sắc – màu sắc
sặc sỡ), 百战百胜 (Bách chiến bách thắng—trăm trận trăm thắng) …
Có những lí do nhất định để nghiên cứu về các thành ngữ con số này của
tiếng Hán.
Chúng ta biết rằng con số vốn là những ký hiệu toán học có chức năng
biểu thị số lượng (ít hay nhiều) và người ta gọi đó là con số tự nhiên. Tuy
nhiên, ngoài ý nghĩa toán học, các con số còn được sử dụng trong văn hóa, tín
ngưỡng, tôn giáo với những ý nghĩa biểu trưng tiềm ẩn tiêu biểu. Được sử
dụng ở chức năng ngữ nghĩa này, các con số trong thành ngữ tiếng Hán không
chỉ phản ánh các cách dùng phổ quát của con số ở các ngôn ngữ nói chung (để
biểu thị số lượng) mà còn thể hiện những sự khác biệt trong cách tư duy của
người Hán về con số và sử dụng con số với tư cách là những biểu trưng tinh
thần và văn hóa Hán. Vì vậy, chúng tui tin rằng việc đi sâu nghiên cứu về
thành ngữ con số tiếng Hán và khảo sát cách thức chuyển dịch sang tiếng Việt,
sẽ làm sáng tỏ thêm sự phong phú và đặc sắc của tiếng Hán, đồng thời cung
cấp được chút ít giá trị tham khảo trong việc chuyển dịch thành ngữ tiếng Hán6
sang tiếng Việt.
Mặt khác, cùng với sự phát triển ngày càng đi vào chiều sâu của mối
quan hệ giữa hai nước Trung Quốc và Việt Nam, nhu cầu học tiếng Hán của
người Việt Nam và nhu cầu học tiếng Việt của người Trung Quốc càng ngày
càng tăng lên. Việc nghiên cứu đề tài này, vì vậy, cũng sẽ giúp ích cho những
người Việt Nam học tiếng Hán và người Trung Quốc học tiếng Việt được
thuận lợi hơn và dễ dàng hơn, đặc biệt là đối với việc học tập và sử dụng các
thành ngữ. Với việc chọn đề tài này làm đề tài luận văn, tiến hành khảo sát
các quy luật của những thành ngữ có con số, đồng thời khảo sát cách thức
chuyển dịch những thành ngữ này sang tiếng Việt, chúng tui hy vọng có thể
đóng góp một phần nhỏ bé của mình cho những người Việt Nam muốn tìm
hiểu sâu hơn nữa về ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc và phần nào cho cả
những người Trung Quốc muốn tìm hiểu về ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.
Mặc dù vậy, đây không phải là một đề tài hoàn toán mới. Từ trước đến
nay ở Việt Nam đã có một số công trình ít nhiều đề cập đến vấn đề này (cụ thể
xem phần tình hình nghiên cứu ở chương 1), trong đó đáng chú ý nhất là luận
văn thạc sĩ của Giang Thị Tám “Khảo sát thành ngữ có yếu tố chỉ con số
trong sự đối chiếu với thành ngữ tiếng Việt có yếu tố chỉ con số‖ (2001). Tuy
nhiên, đề tài luận văn này có những điểm khác cơ bản với đề tài luận văn của
Giang Thị Tám :
- Về đối tượng nghiên cứu, luận văn của Giang Thị Tám nghiên cứu tất
cả các thành ngữ có yếu tố chỉ con số trong tiếng Hán và tiếng Việt, còn luận
văn của chúng tui chỉ giới hạn khảo sát những thành ngữ có con số thực chỉ
như ―một‖, ―hai‖, ―ba‖… ―mười‖, ―trăm‖, ―nghìn‖, ―vạn‖,―ức‖, chứ
không bao gồm những thành ngữ chỉ có những từ ngữ chỉ số lượng không xác
định như ―những‖, ―các‖, ―một số‖, ―dăm‖, ―vài‖, ―muôn‖ trong tiếng Việt
và“两”(lưỡng - hai),“半”(bán – nửa), ―双‖(song - đôi) trong tiếng Hán.
- Về nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu, đề tài của Giang Thị Tám tập
trung vào so sánh đối chiếu đặc điểm cấu tạo và đặc điểm ngữ nghĩa giữa
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
các thành ngữ tiếng Hán và tiếng Việt để tìm ra những nét tương đồng và khác
biệt. Ngược lại, luận văn của chúng tui chủ yếu là mô tả đặc điểm cấu trúc ,
ngữ nghĩa (nghĩa đen và nghĩa bóng) của thành ngữ con số trong tiếng Hán,
tìm ra các quy luật sử dụng con số trong thànnh ngữ tiếng Hán, trên cơ sở đó
tìm hiểu các cách thức chuyển dịch thành ngữ con số từ tiếng Hán sang tiếng
Việt. Đây chính là điểm khác biệt cơ bản giữa 2 bản luận văn, và cũng là đóng
góp mới của chúng tôi.
Ngoài ra, luận văn của chúng tui cũng có những điểm khác biệt về cơ sở
lí thuyết (ngoài lí thuyết về thành ngữ, còn có lí thuyết dịch thuật), về phương
pháp (bên cạnh phương pháp mô tả và phân tích đối chiếu còn có phương
pháp nghiên cứu dịch thuật), tư liệu (có nguồn tư liệu phong phú hơn).
0.2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là những thành ngữ có con số trong
tiếng Hán, có so sánh với một bộ phận thành ngữ có con số trong tiếng Việt.
Phạm vi khảo sát của luận văn sẽ tập trung chủ yếu vào các vấn đề sau đây:
- Đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa của các thành ngữ con số trong tiếng Hán.
-Vai trò của các con số trong thành ngữ tiếng Hán.
-Cách chuyển dịch tương đương các thành ngữ con số trong tiếng Hán
sang tiếng Việt.
Liên quan đến đối tượng khảo sát là thành ngữ có con số, cần nói
thêm rằng chúng tui chỉ giới hạn phạm vi khảo sát là những con số thực sự
và biến thể con số xác định (bao gồm các số từ như ―một‖, ―hai‖, ―ba‖…
―trăm‖, ―nghìn‖, ―vạn‖,―ức‖) chứ không bao gồm các lượng từ không xác
định (như ―những‖, ―các‖, ―một số‖, ―dăm‖, ―vài‖, ―muôn‖ trong tiếng
Việt và“两”(lưỡng - hai),“半”(bán – nửa), ―双‖(song - đôi)…trong tiếng Hán).
0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn bao gồm:8
- Giới thiệu những lý thuyết cơ bản liên quan đến thành ngữ, con số,
thành ngữ có con số, đồng thời tìm hiểu nguồn gốc và những đặc điểm
chung của chúng.
- Phân tích kết cấu của thành ngữ có con số và cách sắp xếp của các con
số trong thành ngữ tiếng Hán, từ đó tìm hiểu quy tắc cấu tạo và hoạt động của
các con số xuất hiện trong thành ngữ tiếng Hán.
- Phân tích nghĩa đen và nghĩa bóng của con số trong thành ngữ tiếng
Hán để tìm hiểu các đặc điểm ngữ nghĩa của con số trong thành ngữ tiếng
Hán. Đồng thời tìm hiểu đặc điểm ngữ dụng của con số trong thành ngữ tiếng
Hán qua việc phân tích giá trị về mặt tu từ của con số trong thành ngữ tiếng
Hán.
- Phân tích cứ liệu chuyển dịch thành ngữ con số trong tiếng Hán sang
tiếng Việt, từ đó tìm hiểu các phương pháp và thủ pháp chuyển dịch và những
vấn đề liên quan khi chuyển dịch thành ngữ tiếng Hán sang tiếng Việt.
0.4. Phƣơng pháp nghiên cứu và tƣ liệu
Luận văn này áp dụng ba phương pháp nghiên cứu chủ yếu là miêu tả,
so sánh đối chiếu và đối chiếu dịch thuật.
Phương pháp miêu tả (với các thủ pháp phân tích cấu trúc, phân tích
ngữ nghĩa và phân tích ngữ dụng) được sử dụng chủ yếu để phân tích mô tả
các đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa và ngữ dụng của các thành ngữ có con số
trong tiếng Hán.
Phương pháp so sánh đối chiếu được dùng để phân tích những điểm
tương đồng và khác biệt giữa thành ngữ con số trong tiếng Hán với các thành
ngữ tương ứng trong tiếng Việt theo nguyên tắc đối chiếu 1 chiều, lấy tiếng
Hán làm ngôn ngữ nguồn và tiếng Việt làm ngôn ngữ đích.
Phương pháp đối chiếu dich thuật được áp dụng để tìm hiểu các cách
thức chuyển dịch các thành ngữ có con số của tiếng Hán sang tiếng Việt, trên
cơ sở đó rút ra những bài học cho thực tiễn dịch thuật và giảng dạy.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi9
Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các thủ pháp thống kê, phân tích tu từ
v.v.
Tư liệu mà luận văn sử dụng chủ yếu được lấy từ:
《中华成语词典》（中国大百科全书出版社，唐作藩、刘家丰主编，
2008 年） (―Từ điển thành ngữ Trung Hoa‖, Nxb Toàn thư Đại bách khoa
Trung Quốc, Đường Tác Phan, Lưu Gia Phong chủ biên, 2008); ―Từ điển
thành ngữ tục ngữ Hán - Việt‖ (Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2003,
Nguyễn Thị Bích Hằng, Trần Thị Thanh Liêm chủ biên); ―Từ điển giải thích
thành ngữ tiếng Việt‖ (Nguyễn Như Ý chủ biên, Nxb Giáo dục, HN, 1995).
Ngoài ra còn có nhiều tài liệu tham khảo (xin xem thêm phần Tài liệu tham
khảo).
0.5. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn bao gồm ba chương với nội
dung chính như sau:
Chương 1: Những cơ sở lí thuyết chung.
Chương 2: Đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa của thành ngữ con số trong
tiếng Hán.
Chương 3: Cách thức chuyển dịch thành ngữ con số trong tiếng Hán
sang tiếng Việt.
CHƢƠNG 1
TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1.1. Lịch sử vấn đề
Trong phần lịch sử vấn đề dưới đây, chúng tui chủ yếu tập trung đề cập
đến ba vấn đề: (1) Lịch sử nghiên cứu thành ngữ tiếng Hán; (2) Tình hình
nghiên cứu thành ngữ con số trong tiếng Hán và tiếng Việt; (3) Tình hình
nghiên cứu dịch thuật Hán – Việt.10
1.1.1. Tình hình nghiên cứu thành ngữ tiếng Hán
Là bộ phận đặc sắc nhất trong kho tàng từ vựng tiếng Hán, nên thành
ngữ tiếng Hán đã được nhiều nhà Hán ngữ học nghiên cứu và đã đạt được
nhiều thành quả to lớn. Dưới đây, chúng tui chủ yếu dựa vào hai công trình
―Hơn mười năm nay nghiên cứu về thành ngữ‖〔40〕 và ―Nghiên cứu thành
ngữ và biện soạn từ điển‖〔41〕 của Lô Trác Quần mà giới thiệu một số thành
tựu nghiên cứu về thành ngữ tiếng Hán trên các xu hướng: (1) xu hướng
nghiên cứu lịch đại; (2) xu hướng nghiên cứu đồng đại; (3) các xu hướng
nghiên cứu khác về thành ngữ tiếng Hán.
1.1.1.1. Xu hƣớng nghiên cứu lịch đại
Xu hướng nghiên cứu lịch đại về thành ngữ chủ yếu được thể hiện ở
việc tìm hiểu, giải thích nguồn gốc của thành ngữ. Phần lớn thành ngữ được
hình thành theo thói quen của người dân và được lưu truyền qua nhiều thời
đại khác nhau, nên xét về lí thuyết đều có thể tìm hiểu và giải thích được
nguồn gốc ra đời của chúng. Tuy nhiên, vì tiếng Hán có lịch sử lâu dài, những
tài liệu, sách vở có sử dụng thành ngữ hay có liên quan đến thành ngữ cũng
có số lượng đồ sộ, nên việc tìm hiểu và giải thích nguồn gốc cho mỗi thành
ngữ cũng không phải là chuyện đơn giản.
Học giả Dương Thiên Dực trong ―Nguồn gốc thành ngữ tiếng Hán‖
(Nxb Dạy học và Nghiên cứu Ngoại ngữ, 1982) đã cung cấp không ít kiến
giải rất có tính tham khảo và những tài liệu rất có giá trị cho việc nghiên cứu
nguồn gốc thành ngữ tiếng Hán. Học giả Lý Nhất Hoa đã từng lần lượt công
bố nhiều bài viết về nguồn gốc của thành ngữ như ―Bổ khuyết và chứng minh
nguồn gốc của những thành ngữ thường dùng‖, ―Tìm cội nguồn của những
thành ngữ thường dùng‖ trên ―Học báo Đại học Thiên Tân‖ (số 2, 1983),
―Nghiên cứu Ngữ văn‖ (số 4, 1983), ―Học báo Đại học Bắc Kinh‖ (số 3,
1984) và đã làm rất nhiều công việc để bổ sung và hiệu chính cho những
thành ngữ ngọn nguồn không rõ, thiếu chứng minh hay chứng minh quá
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi11
muộn. Một số học giả khác cũng có nhiều bài viết về nguồn gốc thành ngữ
tiếng Hán như: ―Nguồn gốc của thành ngữ ―出人头地‖(Xuất nhân đầu địa -
vượt hẳn người khác)” (―Tập lục Khoa học Xã hội‖, số 5, 1983) của học giả
Điền Trung Hiệp, ―Mấy điều bổ sung cho ―Từ điển thành ngữ tiếng Hán‖ ‖
(―Thông tấn ngữ văn Trung Quốc‖, số 4, 1984) của học giả Lý Trí Trạch v.v.
Tìm hiểu nguồn gốc thành ngữ là việc hết sức quan trọng để nắm bắt ý
nghĩa của thành ngữ và hiểu được quá trình diễn biến và phát triển của nó.
Người ta thường dựa vào các sách vở cổ xưa để tìm hiểu nguồn gốc
thành ngữ, nhưng vì sách cổ cũng nhiều vô cùng nên xuất xứ từ sách vở cũng
chưa hẳn là câu trả lời đúng về nguồn gốc thật sự của các thành ngữ. Để giải
quyết căn bản vấn đề nguồn gốc của thành ngữ, học giả Hàn Trần Kỳ đã nêu
ra ý kiến rất có giá trị trong bài “Tâm đắc của ―Từ điển thành ngữ tiếng
Hán‖‖ (―Học báo Học viện Sư phạm Từ Châu‖, số 2, 1983). Tác giả cho
rằng: “Nếu tổ chức nhân lực với quy mô lớn để nghiên cứu những thành ngữ
trong các sách cổ như ―Thi kinh‖, ―Tả truyện‖, ―Chiến quốc sách‖…thì
những vấn đề về nguồn gốc của thành ngữ mới được giải quyết thỏa đáng.”
Điều đáng mừng là, mấy năm gần đây đã dần dần xuất hiện một số bài viết
khảo sát nguồn gốc thành ngữ Hán dựa trên các tác phẩm tiếng Hán cổ đại
theo hướng mà ông Hàn Trần Kỳ đề xướng, ví dụ như: ― ―Sử ký‖ và thành
ngữ tiếng Hán‖ (―Học báo Đại học Nam Kinh‖, số 2, 1983) của học giả
Hoàng Mậu Di, ―Bàn về thành ngữ trong ―Luận ngữ‖ ‖ (―Học báo Cao đẳng
Sự phạm Ích Dương‖, số 3, 1983) của Thang Khả Kính, ―Bàn qua thành ngữ
trong ―Mạnh Tử‖ ‖ (―Dạy học và nghiên cứu ngữ văn‖, số 3, 1983) của
Trương Mẫn v.v…
Các công trình nghiên cứu lịch đại về thành ngữ cũng chú ý đến sự
phát triển và biến đổi của thành ngữ tiếng Hán hiện đại ở giai đoạn từ sau khi
giải phóng (1949) trở lại đây. Điều này đã được trình bày khá tỉ mỉ trong bài
viết ―Sự hình thành và phát triển của thành ngữ, điển cố‖ (―Học báo Đại học
Trung Sơn‖, số 2, 1980) của Phan Doãn Trung. Tác giả cho rằng sự phát triển12
mới của thành ngữ tiếng Hán trong thời kì này chủ yếu được thể hiện trên ba
mặt: thứ nhất là thành ngữ mới được nảy sinh với số lượng lớn; thứ hai là bộ
phận thành ngữ điển cố cũ có thêm được những ý nghĩa mới; thứ ba là bộ
phận thành ngữ có sự phát triển mới về cấu trúc đang dần dần đột phá cấu trúc
cũ, hình thành cấu trúc mới. Sự phát triển và biến đổi của thành ngữ tiếng
Hán trong thời kì hiện đại vẫn còn đang tiếp diễn và cũng đang chờ đợi các
nghiên cứu tiếp theo.
1.1.1.2. Xu hƣớng nghiên cứu đồng đại
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Nhà xuất bản: ĐHKHXH & NV
Ngày: 2009
Chủ đề: Ngôn ngữ học
Thành ngữ
Tiếng Hán
Tiếng Việt
Miêu tả: 136 tr. + CD-ROM
Luận văn ThS. Ngôn ngữ học -- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009
Giới thiệu những lý thuyết cơ bản liên quan đến thành ngữ, con số, thành ngữ có con số, đồng thời tìm hiểu nguồn gốc và những đặc điểm chung của chúng. Nghiên cứu kết cấu của thành ngữ có con số và cách sắp xếp của các con số trong thành ngữ tiếng Hán, từ đó tìm hiểu quy tắc cấu tạo và hoạt động của các con số xuất hiện trong thành ngữ tiếng Hán. Phân tích nghĩa đen và nghĩa bóng của các con số trong thành ngữ tiếng Hán để tìm hiểu các đặc điểm ngữ nghĩa của con số trong thành ngữ tiếng Hán. Đồng thời, nghiên cứu đặc điểm ngữ dụng của con số trong thành ngữ tiếng Hán qua việc phân tích giá trị về mặt tu từ của con số đó. Tìm hiểu các cứ liệu chuyển dịch thành ngữ con số trong tiếng Hán sang tiếng Việt, từ đó tìm hiểu các phương pháp và thủ pháp chuyển dịch và những vấn đề liên quan khi chuyển dịch thành ngữ tiếng Hán sang tiếng Việt
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
0.1. Lý do chọn đề tài........................................................................................ 4
0.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 6
0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn............................................................ 7
0.4. Phương pháp nghiên cứu và tư liệu ........................................................... 7
0.5. Cấu trúc của luận văn................................................................................. 8
CHƢƠNG 1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT ....... 9
1.1. Lịch sử vấn đề ............................................................................................ 9
1.1.1. Tình hình nghiên cứu thành ngữ tiếng Hán..................................... 9
1.1.2. Tình hình nghiên cứu thành ngữ con số trong tiếng Hán và tiếng Việt... 15
1.1.3. Tình hình nghiên cứu dịch thuật Hán - ViệtError! Bookmark not
defined.
1.2. Thành ngữ: khái niệm, nguồn gốc và đặc trưngError! Bookmark not
defined.
1.2.1. Khái niệm thành ngữ ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Nguồn gốc của thành ngữ tiếng HánError! Bookmark not
defined.
1.2.3. Đặc trưng cơ bản của thành ngữ tiếng HánError! Bookmark not
defined.
1.2.4. Phân biệt thành ngữ với các đơn vị ngôn ngữ tương tự trong tiếng Hán
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Con số: khái niệm, đặc trưng và ý nghĩa của con sốError! Bookmark
not defined.
1.3.1. Khái niệm con số........................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Đặc trưng của con số ..................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Ý nghĩa của con số ........................ Error! Bookmark not defined.
1.4. Thành ngữ con số ..................................... Error! Bookmark not defined.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC – NGỮ NGHĨA CỦA NHỮNG
THÀNH NGỮ CON SỐ TRONG TIẾNG HÁNError! Bookmark not
defined.
2.1. Khái quát về thành ngữ con số................. Error! Bookmark not defined.
2.2. Đặc điểm cấu trúc của thành ngữ con số trong tiếng Hán ................Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Cấu trúc đẳng lập........................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Các thành ngữ con số có cấu trúc đề- thuyếtError! Bookmark not
defined.
2.2.3. Thành ngữ con số có cấu trúc là động ngữError! Bookmark not
defined.
2.2.4. Thành ngữ con số có cấu trúc là danh ngữError! Bookmark not
defined.
2.2.5. Thành ngữ con số có cấu trúc câu phứcError! Bookmark not
defined.
2.3. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ con số trong tiếng Hán.............Error!
Bookmark not defined.
2.3.1. Con số được sử dụng với nghĩa đenError! Bookmark not
defined.
2.3.2. Con số được sử dụng với nghĩa biểu trưngError! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 3. CÁCH THỨC CHUYỂN DỊCH THÀNH NGỮ CON SỐ
TỪ TIẾNG HÁN SANG TIẾNG VIỆT....... Error! Bookmark not defined.
3.1. Cơ sở lí thuyết về dịch thuật .................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Khái niệm dịch thuật ..................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Tiêu chuẩn dịch thuật .................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Phân loại dịch thuật ....................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Cách thức chuyển dịch thành ngữ con số từ tiếng Hán sang tiếng Việt..Error!4
Bookmark not defined.
3.2.1. Dịch nguyên văn............................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Dịch sao phỏng.............................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Dịch tương đương thành ngữ ........ Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Dịch nghĩa ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Những vấn đề phải chú ý trong việc chuyển dịch thành ngữ con số trong
tiếng Hán sang tiếng Việt ................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Cần phân biệt nghĩa đen và nghĩa bóngError! Bookmark not
defined.
3.3.2. Cần phân biệt các loại ý khác nhau của thành ngữ ................Error!
Bookmark not defined.
3.3.3. Phải hiểu được điển cố thành ngữ . Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Chọn cách thức chuyển dịch thỏa đáng theo trường hợp khác nhauError!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 16
PHỤC LỤC .................................................... Error! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU
0.1. Lý do chọn đề tài
Trung Hoa là một dân tộc có hàng nghìn năm lịch sử với một nền văn
hóa rực rỡ cùng tiếng nói phong phú muôn màu. Trong kho tàng từ vựng
phong phú của tiếng Hán, có một loại cụm từ kết cấu cố định, ngắn gọn
nhưng ý nghĩa sâu xa thường xuyên xuất hiện nguyên vẹn trong lời nói hoặc
tác phẩm của nhân dân, đó chính là thành ngữ. Thành ngữ được hình thành
trong quá trình phát triển lịch sử lâu đời, nó không những có khả năng khái
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
quát được những kinh nghiệm thực tiễn của nhân dân lao động trong hoạt
động xã hội mà còn phản ánh truyền thống xã hội, truyền thống văn hóa dân
tộc, là kết quả nhận thức của nhân dân dân tộc Hán. Cũng như thành ngữ ở
các ngôn ngữ khác, thành ngữ trong tiếng Hán có nét đặc trưng khác với các
đơn vị ngôn ngữ là nó có thể biểu đạt ý nghĩa một cách ngắn gọn, lời ít ý
nhiều. Sử dụng đúng thành ngữ trong lời nói hay trong tác phẩm có thể làm
cho văn chương hay lời nói của mình càng sinh động và hình tượng hơn,
càng thêm sức thuyết phục và sức hấp dẫn hơn. Chính vì vậy, thành ngữ là
một hình thức ngôn ngữ được người dân Trung Quốc ưa thích nhất và được sử
dụng rộng rãi trong lời văn và tiếng nói hàng ngày.
Trong thành ngữ tiếng Hán, có một bộ phận khá đặc biệt, đó là những
thành ngữ sử dụng các con số (ví dụ: một, hai, ba…trăm, nghìn, vạn) như một
thành tố cấu trúc, thường được gọi là thành ngữ con số, ví dụ: 朝三暮四
(Triêu tam mộ tứ - lòng chim dạ cá), 五颜六色 (Ngũ nhan lục sắc – màu sắc
sặc sỡ), 百战百胜 (Bách chiến bách thắng—trăm trận trăm thắng) …
Có những lí do nhất định để nghiên cứu về các thành ngữ con số này của
tiếng Hán.
Chúng ta biết rằng con số vốn là những ký hiệu toán học có chức năng
biểu thị số lượng (ít hay nhiều) và người ta gọi đó là con số tự nhiên. Tuy
nhiên, ngoài ý nghĩa toán học, các con số còn được sử dụng trong văn hóa, tín
ngưỡng, tôn giáo với những ý nghĩa biểu trưng tiềm ẩn tiêu biểu. Được sử
dụng ở chức năng ngữ nghĩa này, các con số trong thành ngữ tiếng Hán không
chỉ phản ánh các cách dùng phổ quát của con số ở các ngôn ngữ nói chung (để
biểu thị số lượng) mà còn thể hiện những sự khác biệt trong cách tư duy của
người Hán về con số và sử dụng con số với tư cách là những biểu trưng tinh
thần và văn hóa Hán. Vì vậy, chúng tui tin rằng việc đi sâu nghiên cứu về
thành ngữ con số tiếng Hán và khảo sát cách thức chuyển dịch sang tiếng Việt,
sẽ làm sáng tỏ thêm sự phong phú và đặc sắc của tiếng Hán, đồng thời cung
cấp được chút ít giá trị tham khảo trong việc chuyển dịch thành ngữ tiếng Hán6
sang tiếng Việt.
Mặt khác, cùng với sự phát triển ngày càng đi vào chiều sâu của mối
quan hệ giữa hai nước Trung Quốc và Việt Nam, nhu cầu học tiếng Hán của
người Việt Nam và nhu cầu học tiếng Việt của người Trung Quốc càng ngày
càng tăng lên. Việc nghiên cứu đề tài này, vì vậy, cũng sẽ giúp ích cho những
người Việt Nam học tiếng Hán và người Trung Quốc học tiếng Việt được
thuận lợi hơn và dễ dàng hơn, đặc biệt là đối với việc học tập và sử dụng các
thành ngữ. Với việc chọn đề tài này làm đề tài luận văn, tiến hành khảo sát
các quy luật của những thành ngữ có con số, đồng thời khảo sát cách thức
chuyển dịch những thành ngữ này sang tiếng Việt, chúng tui hy vọng có thể
đóng góp một phần nhỏ bé của mình cho những người Việt Nam muốn tìm
hiểu sâu hơn nữa về ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc và phần nào cho cả
những người Trung Quốc muốn tìm hiểu về ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.
Mặc dù vậy, đây không phải là một đề tài hoàn toán mới. Từ trước đến
nay ở Việt Nam đã có một số công trình ít nhiều đề cập đến vấn đề này (cụ thể
xem phần tình hình nghiên cứu ở chương 1), trong đó đáng chú ý nhất là luận
văn thạc sĩ của Giang Thị Tám “Khảo sát thành ngữ có yếu tố chỉ con số
trong sự đối chiếu với thành ngữ tiếng Việt có yếu tố chỉ con số‖ (2001). Tuy
nhiên, đề tài luận văn này có những điểm khác cơ bản với đề tài luận văn của
Giang Thị Tám :
- Về đối tượng nghiên cứu, luận văn của Giang Thị Tám nghiên cứu tất
cả các thành ngữ có yếu tố chỉ con số trong tiếng Hán và tiếng Việt, còn luận
văn của chúng tui chỉ giới hạn khảo sát những thành ngữ có con số thực chỉ
như ―một‖, ―hai‖, ―ba‖… ―mười‖, ―trăm‖, ―nghìn‖, ―vạn‖,―ức‖, chứ
không bao gồm những thành ngữ chỉ có những từ ngữ chỉ số lượng không xác
định như ―những‖, ―các‖, ―một số‖, ―dăm‖, ―vài‖, ―muôn‖ trong tiếng Việt
và“两”(lưỡng - hai),“半”(bán – nửa), ―双‖(song - đôi) trong tiếng Hán.
- Về nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu, đề tài của Giang Thị Tám tập
trung vào so sánh đối chiếu đặc điểm cấu tạo và đặc điểm ngữ nghĩa giữa
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
các thành ngữ tiếng Hán và tiếng Việt để tìm ra những nét tương đồng và khác
biệt. Ngược lại, luận văn của chúng tui chủ yếu là mô tả đặc điểm cấu trúc ,
ngữ nghĩa (nghĩa đen và nghĩa bóng) của thành ngữ con số trong tiếng Hán,
tìm ra các quy luật sử dụng con số trong thànnh ngữ tiếng Hán, trên cơ sở đó
tìm hiểu các cách thức chuyển dịch thành ngữ con số từ tiếng Hán sang tiếng
Việt. Đây chính là điểm khác biệt cơ bản giữa 2 bản luận văn, và cũng là đóng
góp mới của chúng tôi.
Ngoài ra, luận văn của chúng tui cũng có những điểm khác biệt về cơ sở
lí thuyết (ngoài lí thuyết về thành ngữ, còn có lí thuyết dịch thuật), về phương
pháp (bên cạnh phương pháp mô tả và phân tích đối chiếu còn có phương
pháp nghiên cứu dịch thuật), tư liệu (có nguồn tư liệu phong phú hơn).
0.2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là những thành ngữ có con số trong
tiếng Hán, có so sánh với một bộ phận thành ngữ có con số trong tiếng Việt.
Phạm vi khảo sát của luận văn sẽ tập trung chủ yếu vào các vấn đề sau đây:
- Đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa của các thành ngữ con số trong tiếng Hán.
-Vai trò của các con số trong thành ngữ tiếng Hán.
-Cách chuyển dịch tương đương các thành ngữ con số trong tiếng Hán
sang tiếng Việt.
Liên quan đến đối tượng khảo sát là thành ngữ có con số, cần nói
thêm rằng chúng tui chỉ giới hạn phạm vi khảo sát là những con số thực sự
và biến thể con số xác định (bao gồm các số từ như ―một‖, ―hai‖, ―ba‖…
―trăm‖, ―nghìn‖, ―vạn‖,―ức‖) chứ không bao gồm các lượng từ không xác
định (như ―những‖, ―các‖, ―một số‖, ―dăm‖, ―vài‖, ―muôn‖ trong tiếng
Việt và“两”(lưỡng - hai),“半”(bán – nửa), ―双‖(song - đôi)…trong tiếng Hán).
0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn bao gồm:8
- Giới thiệu những lý thuyết cơ bản liên quan đến thành ngữ, con số,
thành ngữ có con số, đồng thời tìm hiểu nguồn gốc và những đặc điểm
chung của chúng.
- Phân tích kết cấu của thành ngữ có con số và cách sắp xếp của các con
số trong thành ngữ tiếng Hán, từ đó tìm hiểu quy tắc cấu tạo và hoạt động của
các con số xuất hiện trong thành ngữ tiếng Hán.
- Phân tích nghĩa đen và nghĩa bóng của con số trong thành ngữ tiếng
Hán để tìm hiểu các đặc điểm ngữ nghĩa của con số trong thành ngữ tiếng
Hán. Đồng thời tìm hiểu đặc điểm ngữ dụng của con số trong thành ngữ tiếng
Hán qua việc phân tích giá trị về mặt tu từ của con số trong thành ngữ tiếng
Hán.
- Phân tích cứ liệu chuyển dịch thành ngữ con số trong tiếng Hán sang
tiếng Việt, từ đó tìm hiểu các phương pháp và thủ pháp chuyển dịch và những
vấn đề liên quan khi chuyển dịch thành ngữ tiếng Hán sang tiếng Việt.
0.4. Phƣơng pháp nghiên cứu và tƣ liệu
Luận văn này áp dụng ba phương pháp nghiên cứu chủ yếu là miêu tả,
so sánh đối chiếu và đối chiếu dịch thuật.
Phương pháp miêu tả (với các thủ pháp phân tích cấu trúc, phân tích
ngữ nghĩa và phân tích ngữ dụng) được sử dụng chủ yếu để phân tích mô tả
các đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa và ngữ dụng của các thành ngữ có con số
trong tiếng Hán.
Phương pháp so sánh đối chiếu được dùng để phân tích những điểm
tương đồng và khác biệt giữa thành ngữ con số trong tiếng Hán với các thành
ngữ tương ứng trong tiếng Việt theo nguyên tắc đối chiếu 1 chiều, lấy tiếng
Hán làm ngôn ngữ nguồn và tiếng Việt làm ngôn ngữ đích.
Phương pháp đối chiếu dich thuật được áp dụng để tìm hiểu các cách
thức chuyển dịch các thành ngữ có con số của tiếng Hán sang tiếng Việt, trên
cơ sở đó rút ra những bài học cho thực tiễn dịch thuật và giảng dạy.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi9
Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các thủ pháp thống kê, phân tích tu từ
v.v.
Tư liệu mà luận văn sử dụng chủ yếu được lấy từ:
《中华成语词典》（中国大百科全书出版社，唐作藩、刘家丰主编，
2008 年） (―Từ điển thành ngữ Trung Hoa‖, Nxb Toàn thư Đại bách khoa
Trung Quốc, Đường Tác Phan, Lưu Gia Phong chủ biên, 2008); ―Từ điển
thành ngữ tục ngữ Hán - Việt‖ (Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2003,
Nguyễn Thị Bích Hằng, Trần Thị Thanh Liêm chủ biên); ―Từ điển giải thích
thành ngữ tiếng Việt‖ (Nguyễn Như Ý chủ biên, Nxb Giáo dục, HN, 1995).
Ngoài ra còn có nhiều tài liệu tham khảo (xin xem thêm phần Tài liệu tham
khảo).
0.5. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn bao gồm ba chương với nội
dung chính như sau:
Chương 1: Những cơ sở lí thuyết chung.
Chương 2: Đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa của thành ngữ con số trong
tiếng Hán.
Chương 3: Cách thức chuyển dịch thành ngữ con số trong tiếng Hán
sang tiếng Việt.
CHƢƠNG 1
TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1.1. Lịch sử vấn đề
Trong phần lịch sử vấn đề dưới đây, chúng tui chủ yếu tập trung đề cập
đến ba vấn đề: (1) Lịch sử nghiên cứu thành ngữ tiếng Hán; (2) Tình hình
nghiên cứu thành ngữ con số trong tiếng Hán và tiếng Việt; (3) Tình hình
nghiên cứu dịch thuật Hán – Việt.10
1.1.1. Tình hình nghiên cứu thành ngữ tiếng Hán
Là bộ phận đặc sắc nhất trong kho tàng từ vựng tiếng Hán, nên thành
ngữ tiếng Hán đã được nhiều nhà Hán ngữ học nghiên cứu và đã đạt được
nhiều thành quả to lớn. Dưới đây, chúng tui chủ yếu dựa vào hai công trình
―Hơn mười năm nay nghiên cứu về thành ngữ‖〔40〕 và ―Nghiên cứu thành
ngữ và biện soạn từ điển‖〔41〕 của Lô Trác Quần mà giới thiệu một số thành
tựu nghiên cứu về thành ngữ tiếng Hán trên các xu hướng: (1) xu hướng
nghiên cứu lịch đại; (2) xu hướng nghiên cứu đồng đại; (3) các xu hướng
nghiên cứu khác về thành ngữ tiếng Hán.
1.1.1.1. Xu hƣớng nghiên cứu lịch đại
Xu hướng nghiên cứu lịch đại về thành ngữ chủ yếu được thể hiện ở
việc tìm hiểu, giải thích nguồn gốc của thành ngữ. Phần lớn thành ngữ được
hình thành theo thói quen của người dân và được lưu truyền qua nhiều thời
đại khác nhau, nên xét về lí thuyết đều có thể tìm hiểu và giải thích được
nguồn gốc ra đời của chúng. Tuy nhiên, vì tiếng Hán có lịch sử lâu dài, những
tài liệu, sách vở có sử dụng thành ngữ hay có liên quan đến thành ngữ cũng
có số lượng đồ sộ, nên việc tìm hiểu và giải thích nguồn gốc cho mỗi thành
ngữ cũng không phải là chuyện đơn giản.
Học giả Dương Thiên Dực trong ―Nguồn gốc thành ngữ tiếng Hán‖
(Nxb Dạy học và Nghiên cứu Ngoại ngữ, 1982) đã cung cấp không ít kiến
giải rất có tính tham khảo và những tài liệu rất có giá trị cho việc nghiên cứu
nguồn gốc thành ngữ tiếng Hán. Học giả Lý Nhất Hoa đã từng lần lượt công
bố nhiều bài viết về nguồn gốc của thành ngữ như ―Bổ khuyết và chứng minh
nguồn gốc của những thành ngữ thường dùng‖, ―Tìm cội nguồn của những
thành ngữ thường dùng‖ trên ―Học báo Đại học Thiên Tân‖ (số 2, 1983),
―Nghiên cứu Ngữ văn‖ (số 4, 1983), ―Học báo Đại học Bắc Kinh‖ (số 3,
1984) và đã làm rất nhiều công việc để bổ sung và hiệu chính cho những
thành ngữ ngọn nguồn không rõ, thiếu chứng minh hay chứng minh quá
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi11
muộn. Một số học giả khác cũng có nhiều bài viết về nguồn gốc thành ngữ
tiếng Hán như: ―Nguồn gốc của thành ngữ ―出人头地‖(Xuất nhân đầu địa -
vượt hẳn người khác)” (―Tập lục Khoa học Xã hội‖, số 5, 1983) của học giả
Điền Trung Hiệp, ―Mấy điều bổ sung cho ―Từ điển thành ngữ tiếng Hán‖ ‖
(―Thông tấn ngữ văn Trung Quốc‖, số 4, 1984) của học giả Lý Trí Trạch v.v.
Tìm hiểu nguồn gốc thành ngữ là việc hết sức quan trọng để nắm bắt ý
nghĩa của thành ngữ và hiểu được quá trình diễn biến và phát triển của nó.
Người ta thường dựa vào các sách vở cổ xưa để tìm hiểu nguồn gốc
thành ngữ, nhưng vì sách cổ cũng nhiều vô cùng nên xuất xứ từ sách vở cũng
chưa hẳn là câu trả lời đúng về nguồn gốc thật sự của các thành ngữ. Để giải
quyết căn bản vấn đề nguồn gốc của thành ngữ, học giả Hàn Trần Kỳ đã nêu
ra ý kiến rất có giá trị trong bài “Tâm đắc của ―Từ điển thành ngữ tiếng
Hán‖‖ (―Học báo Học viện Sư phạm Từ Châu‖, số 2, 1983). Tác giả cho
rằng: “Nếu tổ chức nhân lực với quy mô lớn để nghiên cứu những thành ngữ
trong các sách cổ như ―Thi kinh‖, ―Tả truyện‖, ―Chiến quốc sách‖…thì
những vấn đề về nguồn gốc của thành ngữ mới được giải quyết thỏa đáng.”
Điều đáng mừng là, mấy năm gần đây đã dần dần xuất hiện một số bài viết
khảo sát nguồn gốc thành ngữ Hán dựa trên các tác phẩm tiếng Hán cổ đại
theo hướng mà ông Hàn Trần Kỳ đề xướng, ví dụ như: ― ―Sử ký‖ và thành
ngữ tiếng Hán‖ (―Học báo Đại học Nam Kinh‖, số 2, 1983) của học giả
Hoàng Mậu Di, ―Bàn về thành ngữ trong ―Luận ngữ‖ ‖ (―Học báo Cao đẳng
Sự phạm Ích Dương‖, số 3, 1983) của Thang Khả Kính, ―Bàn qua thành ngữ
trong ―Mạnh Tử‖ ‖ (―Dạy học và nghiên cứu ngữ văn‖, số 3, 1983) của
Trương Mẫn v.v…
Các công trình nghiên cứu lịch đại về thành ngữ cũng chú ý đến sự
phát triển và biến đổi của thành ngữ tiếng Hán hiện đại ở giai đoạn từ sau khi
giải phóng (1949) trở lại đây. Điều này đã được trình bày khá tỉ mỉ trong bài
viết ―Sự hình thành và phát triển của thành ngữ, điển cố‖ (―Học báo Đại học
Trung Sơn‖, số 2, 1980) của Phan Doãn Trung. Tác giả cho rằng sự phát triển12
mới của thành ngữ tiếng Hán trong thời kì này chủ yếu được thể hiện trên ba
mặt: thứ nhất là thành ngữ mới được nảy sinh với số lượng lớn; thứ hai là bộ
phận thành ngữ điển cố cũ có thêm được những ý nghĩa mới; thứ ba là bộ
phận thành ngữ có sự phát triển mới về cấu trúc đang dần dần đột phá cấu trúc
cũ, hình thành cấu trúc mới. Sự phát triển và biến đổi của thành ngữ tiếng
Hán trong thời kì hiện đại vẫn còn đang tiếp diễn và cũng đang chờ đợi các
nghiên cứu tiếp theo.
1.1.1.2. Xu hƣớng nghiên cứu đồng đại
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator:
