Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
Mở đầu
1.Mục đích, ý nghĩa chọn đề tài
Truyện cười dân gian Việt Nam ra đời và phát triển cùng với quá trình lao động sản xuất và đời sống nhân dân. Khi tư duy con người tương đối phát triển, họ ý thức được tầm quan trọng của truyện cười. Nó không chỉ đem lại tiếng cười mua vui cho thiên hạ để cho họ giải tỏa những mệt nhọc, vất vả sau một ngày lao động tích cực mà truyện cười còn có tác dụng phê phán, châm biếm, mỉa mai các thói hư tật xấu của con người. Có khi nó được xem như là một thứ vũ khí sắc bén để đấu tranh chống lại những bất công của tầng lớp trên. Mà tiếng cười ấy, nó phản ánh sự thông minh, tư duy sâu sắc của người Việt nói chung và nhưng con người có trí tuệ, khả năng giao tiếp nhanh nhạy nói riêng. Ở đó đã có sự kết tinh của một quá trình chọn lọc, khái quát và nó xứng đáng được xem là một tác phẩm hoàn chỉnh, một chỉnh thể thống nhất và toàn vẹn .
Đề tài “nghệ thuật truyện cười dân gian Việt Nam” còn khá mới mẻ, hấp dẫn. Cho nên tui chọn đề tài này với mong muốn đi sâu khai thác một số biện pháp gây cười cũng như nó sẽ giúp tui hiểu thêm về truyện cười dân gian Việt Nam - nó là một yếu tố quan trọng trong thi pháp truyện cười .Đề tài này với hi vọng sẽ góp phần khơi gợi sự chú ý của độc giả, nhằm tăng số lượng cũng như chất lượng cho người đọc về thể loại truyện cười.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đề tài nghiên cứu truyện cười đã có một số các công trình của các nhà nghiên cứu như sau:
Đinh Gia Khánh - Chu Xuân Diên - Võ Quang Nhơn(2006), Văn học dân gian Việt Nam(tái bản), Nxb Giáo dục
Hoàng Tiến Tựu (1997), Mấy vấn đề về phương pháp giảng dạy – nghiên cứu văn học dân gian
Hoàng Tiến Tựu (1997), Bình giảng truyện dân gian
Vũ NGọc Khánh ( 1 ), Bình giảng thơ ca - truyện dân gian, Nxb Giáo dục
Nguyễn Xuân Kính( ), Tổng tập văn học dân gian người Việt,
Hoàng Bắc( ), Truyện cười người xưa,
Thu Trinh( ), Truyện cười xưa và nay
Nguyễn Đức Hiền(1995), 40 truyện Trạng Quỳnh, Nxb Thanh Hóa
Lữ Huy Nguyên( ), Truyện cười dân gian Việt Nam- truyện tiếu lâm và các Trạng
Chí Vĩnh(2006), Truyện Tiếu lâm Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin
Triều Nguyên(2004), Nghệ thuật chơi chữ trong văn chương người Việt, Nxb Giáo dục
Còn nhiều bài phân tích, nghiên cứu của nhiều tác giả khác mà tui chưa thể thống kê ra hết. Nó giúp cho bạn đọc hiểu biết sâu sắc và hứng thú hơn về truyện cười.
Mặc dầu đã có nhiều công trình nghiên cứu về truyện cười, nghệ thuật truyện cười, họ đã đưa những đánh giá, nhận xét và nhiều dẫn chứng chứng minh cho bài viết của mình nhưng nhìn một cách tổng thể thì số lượng các công trình nghiên cứu vẫn còn ít và chưa thực sự đáp ứng được hết những nhu cầu ngày càng cao của thể loại này.
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1.Đối tượng
Với đề tài này, chúng tui chủ yếu tập trung vào đối tượng nghệ thuật truyện cười dân gian Việt Nam.
3.2.Phạm vi
Để thực hiện được vấn đề đó,chúng tui dựa vào các truyện cười dân gian Việt Nam, liên hệ với một số truyện cười hiện đại cũng như các vấn đề liên quan đến các nhân vật có thực trong truyện như: các địa danh lịch sử, hoàn cảnh lịch sử xã hội, ngôn ngữ địa phương,...
4.Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng các phương pháp như:
Phương pháp thống kê: thống kê các truyện dân gian Việt Nam ,các công trình nghiên cứu đi trước và nhiêu đánh giá, nhận xét .Trên cơ sở đó để ta có một cái nhìn khách quan, tổng thể hơn về vấn đề.
Phương pháp phân tích, tổng hợp: cùng với việc thống kê cần có một óc phân tích, tổng hợp một cách logic, hợp lý. Vừa tổng hợp vừa đưa ra những dẫn chứng để phân tích, mổ xẻ vấn đề.
Phương pháp thi pháp học: vận dụng các khái niệm,các phương pháp và các tri thức trong thi pháp học để làm rõ nghệ thuật truyện cười.
Phương pháp logic học: bất kì một vấn đề gì cũng cần sử dụng phương pháp này, dù ít dù nhiều. Bởi phương pháp logic giúp ta có một cách phân tích đúng đắn cả về trình tự sắp xếp, cách nghiên cứu khoa học và tiết kiệm được thời gian.
Phương pháp đối chiếu - so sánh: sử dụng phương pháp này để đối chiếu, so sánh sự giống và khác nhau giữa các truyện ở các vùng miền, các giai đoạn lịch sử hay là giữa truyện cười dân gian Việt Nam truyền thống và truyện cười hiện đại.
5.Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, đề tài chúng tui kêt cấu gồm có ba chương sau:
Chương 1.Giới thiệu chung về truyện cười dân gian Việt Nam
Chương 2.Khảo sát một số biện pháp gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam.
Chương 3.Giá trị của tiếng cười trong truyện cười dân gian Việt Nam
6.Đóng góp của đề tài
Kế thừa và tiếp tục phát huy nhưng thành tựu của những công trình nghiên cứu nghệ thuật truyện cười đi trước, chúng tui mong muốn sẽ góp thêm công sức vào việc khảo sát một số biện pháp nghệ thuật gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam- một trong những yếu tố quan trọng trong nghệ thật truyên cười dân gian.
Bằng các phương pháp hệ thống, phân tích- tổng hợp, so sánh- đối chiếu,phương pháp thi pháp học và phương pháp logic học,...để hệ thống hóa vấn đề nghệ thuật truyện cười dân gian Việt Nam một cách khái quát, đầy đủ nhất. Nhằm mục đích giúp bạn đọc tìm hiểu, khám phá và phân tích những phần tiếp theo...
NỘI DUNG
Chương 1. Giới thiệu chung về truyện cười dân gian Việt Nam
1.1. Khái niệm truyện cười
Truyện cười là những truyện kể về những hiện tượng đáng cười trong cuộc sống, trong hành vi của người đời, nhằm gây ra tiếng cười. Có thể là tiếng cười mỉm,nhưng thường là cười giòn giã. Có thể là cười một cách vui vẻ, nhẹ nhàng nhưng thường là cười mà phẫn nộ, mà khinh ghét.
Truyện cười chia thành hai loại chính:
Truyện cười kết chuỗi: là những mẫu giai thoại hài hước xoay quanh một nhân vật có thực hiawcj được coi là có thực (Trạng ). Nói về Trạng Quỳnh- một con người nổi tiếng trong nhân dân, không ai là không nghe nhắc đến, có viết”...Từ ngày cụ Quỳnh mất đến nay, người ta vẫn nghe nhắc đến con người ấy,đến Trạng Quỳnh và kể truyện Trạng Quỳnh, đâu phải là điều ngẫu nhiên... Nhưng đó là truyện. Còn con người, phải có một con người có thật, phải từ một con người có thật và ta đã tim được con người đó. Đọc sách, đọc những bài phú và gia phả, tui đủ tin, rất tin...”-(Phạm Văn Đồng)
Tại xã Hoằng Lộc( Thanh Hóa) hiện lên vẫn còn di tích lịch sử quốc gia về dòng họ Trạng Quỳnh, trên bàn thờ còn đề đôi câu đối bằng chữ Hán:
Lê đại kỳ tài, giai tác thế truyền, Danh phú đặc tuyển
Thang Châu ngạo cốt, cống sinh dân mộ, Trạng Nguyên vinh xưng
Dịch nghĩa:
Đời Lê bậc kỳ tài, sáng tác đẹp truyền đời được đặc biệt tuyển trong sách “Danh phú”
Đất Thang Châu( Thanh Hóa) người ngang tàng khí cốt, đỗ hương cống được dân mến chuộng tôn gọi Trạng Nguyên.
- (Nhà nghiên cứu văn học lão thành Tảo Trang Vũ Tuấn Sán đề tặng)
- Vào giữa thế kỉ XVIII đến cuối thế kỉ XIX, khi chế độ phong kiến đang trên bước đường suy tàn và bắt đầu bộc lộ bản chất xấu xa, tàn nhẫn, đúng lúc đó Trạng Quỳnh xuất hiện đánh cho tơi bời từ trên xuống dưới, từ Vua- Chúa, quan lại cho đến những tên lính tham lam, cậy thế vơ vét tiền bạc của nhân dân và đánh vào tận những tường thành của chế độ phong kiến lỗi thời, vào thần thánh, ...không một chút nể nang.
Truyện cười không kết chuỗi :là truyện cười có kết cấu hoàn chỉnh tồn tại độc lập mang tính phiếm chỉ( chỉ chung, không có tính xác định cụ thể về thời gian, không gian, địa điểm, nhân vật ).
Truyện cười không kết chuỗi chia thành nhiều tiểu loại khác nhau:
+ Truyện khôi hài( hài hước) là truyện có tiếng cười nhằm mục đích mua vui là chủ yếu, không hay it có tính chất phê phán đả kích. Chẳng hạn như: truyện Tay ải tay ai, Ba anh mê ngủ, ...
Truyện Ba anh mê ngủ kể rằng ba anh uống rượu say cung ngủ một giường. Giáp ngứa đùi nhưng lại cứ nhè đùi Ất mà gãi. Gãi mãi không thấy khỏi ngứa, lại càng gãi mạnh đến nỗi đùi Ất bị chảy máu lênh láng. Ất thức dậy thấy ướt đùi lại ngỡ Bính đái dầm, đánh thức Bính dậy. Bính dậy đi đái, nghe thấy tiếng lọc rượu ở hàng xóm, tưởng mình đái chưa hết, cứ đứng mãi. Bỗng có lính đi tuần thấy Bính đứng đầu nhà, ngò đâu là thằng kẻ trộm, kêu lên: “Có trộm! ”. Bính giật mình, chui qua giậu vào nhà hàng xóm, bi lính vụt vào lưng mấy gậy. Người hàng xom thấy động, chạy ra. Bính vội xua tay bảo:”Suỵt! Im..., ngoài ấy có người vừa phải đòn!” Ba anh chàng này đã mất hết cảm giác đúng đắn về hiện thực, mà họ cứ tưởng mình tỉnh táo lắm. Mâu thuẫn này là cơ sở của sư hài hước. Tiêng cười bật ra, để “tố cáo” mâu thuẫn ấy; Ngoài ra, nó không tố cáo một cái gì lạc hậu, xấu xa, phản động. Truyện cười này đặt ra để mua vui, giải trí gọi là truyện khôi hài.
+ Truyện trào phúng( hay châm biếm) chứa đựng tiếng cười có nội dung phê phán, đả kích mạnh mẽ như: Lạy cụ đề ạ, truyện Phú hộ ngã sông, truyện Nam mô boong, ...
Chẳng hạn như truyện Thà bị rang khô, tên keo kiệt trong truyện chỉ vì tham lam đồng tiền của một đứa bé đánh rơi, vì muốn lddoatj được, nhất định lấy cho được đồng tiền ấy. Hắn “vội vàng nhét đồng tiền vào mồm” rồi “hắn vội nuốt đồng tiền” khi đứa bé đòi nhưng lại mắc ngay ở cuống họn. Thật là tội nghiệp cho hắn, chỉ vì một đồng tiền mà phải bán rẻ lòng tự trọng, danh dự, nhân phẩm của mình. Để phải trả giá cho lòng tham ấy bằng cả tính mạng của mình và ngàn đời sau còn kể mãi về cái chết của tên keo kiệt này. Tiếng xấu còn dơ ngan năm sau, con cháu của lão biết giấu mặt đi đâu. Mà không chỉ dừng lại ở đó, gần chết hắn gọi các con lại hỏi: cha chết thì chôn thế nào. Ta cứ tưởng hắn quan tâm đến mồ yên mả đẹp là chuyện thường tình của người sắp đi xa, hợp với lẽ tự nhiên. Không ngờ hắn lại lắc đầu ngầy ngậy khi đứa con lớn nói sẽ mua cho cõ quan tài lớn, mời hòa thượng và đạo sĩ cầu kinh. Còn đứa con út hiểu lòng cha, hắn nói: “Sau khi cha chết chúng con phải học theo cha, con sẽ bỏ cha vào chảo luộc, rồi xẻo thịt giả làm thịt la đem bán”, hắn nghe xong vui mừng khôn xiết. Vẫn chưa xong, vừa nhắm mắt hắn nói:” Lúc xẻo thịt nhất định phải chú ý lấy một đồng tiền mắc trong cuống họng của cha nhé”, hắn mới chịu nhắm mắt chết hẳn. Đến lúc sắp hồn lìa khỏi xác, lúc con người thoát mọi tính toán, mọi mưu toan của cuộc sống để về với cõi yên tĩnh, vĩnh hằng, người ta muốn trăng trối những lời tốt đẹp cho con cháu,quý trọng giây phút thiêng liêng ấy thì hắn lại chỉ chăm chăm một việc nhớ nhắc đến một đồng tiền trong cổ họng. Đặc biệt là sau khi chết, nghe Diêm Vương quyết định trừng phạt tội tham lam quá đáng của hắn bằng cách bỏ vào vạc dầu thì hắn vội quỳ xuống nói: “ Thưa Diêm Vương, xin ngài hãy giữ lại chỗ dầu, gửi về cho nhà tôi, tui nguyện được rang khô trong chảo!”. Tiêng cười chua chát, cay đắng tận cổ họng bởi một thói tham lam, keo kiệt tới tột cùng của lão. Thật hết chỗ nói. Qua đó, truyện châm biếm, đả kích mạnh mẽ vào nhưng thói hư tật xấu của con người.
+ Truyện tiếu lâm(theo nghĩa hẹp) là những truyện cười dân gian mang yếu tố tục, có tác dụng gây cười mạnh mẽ. Ví dụ như truyện Đỡ đẻ giỏi nhất đời, Đầy tớ, Trời sinh ra thế, Thơm rồi lại thối,...
Truyện cười là truyện kể để cười, tức là để gây ra cái cười. Vì thế, muốn hiểu được cặn kẽ nó phải làm rõ hai khái niệm: cái đáng cười và cái cười.
+ Cái đáng cười là cái gây ra cái cười. Đó là những hiện tượng mang một loại mâu thuẫn đặc biệt: hình thức bên ngoài có vẻ hợp lẽ tự nhiên nhưng thực chất bên trong lại trái tự nhiên; hình thức bên ngoài có vẻ phù hợp với nội dung bên trong, nhưng lại để lộ ra sự không phù hợp. Tom lại ở đó có một cái gì đó ngược đời.
+ Cái cười là hành động cười, do cái đáng cươidf và do trí óc ta phát hiện cái đáng cười. Như vậy tất nhiên, phải có cái đáng cười thì mới có cái cười. Nhưng có cái đáng cười mà trí óc ta không phát hiện ra nó, tức cái ngược đời không phát hiện ra ở hiện tượng thì cũng không có cái cười.
1.2. Một số đặc điểm về truyện cười dân gian Việt Nam
Truyện cười là thể loại truyện kể ngắn gọn bậc nhất. Dài cũng chỉ đến 15 - 20 câu. Ngắn thì 5 - 7 câu. Trung bình khoang trên dưới 10 câu. Tuy ngắn thế, nhưng cũng là “ cả một câu chuyện” có mở đầu, có diễn biến, có kết thúc. Và cũng có nhân vật, lại phần lớn là nhân vật”có nét”, khó quên. Toàn bộ các yếu tố của thi pháp truyện cười, như kết cấu, nhân vật, ngôn ngữ kể chuyện đều phục vụ mục đích gây cười.
Truyện cười có những tiếp điểm với những thể loại sử dụng cái cười như truyện cổ tích (nhiều khi truyện cổ tích cũng đã có yếu tố gây ra tiếng cười. Trong truyện Cây tre trăm đốt, truyện Dì phải thằng chết trôi, tui phải đôi sấu sành,...tác giả dân gian lam ta cười vì những hành động, cử chỉ, những hoàn cảnh của nhân vật) hay truyện ngụ ngôn (Thầy bói xem voi, Mèo lại hoàn mèo,...) tuy có gây ra tiếng cười nhưng mục đích của nó chỉ giữ vai trò điểm xuyết làm cho truyện thêm duyên dáng, đậm đà mà thôi chứ không chiếm vị trí trung tâm trong sự phát triển của câu truyện. Còn truyện cười trái lại bao giờ cũng nhằm mục đích gây cười. Đằng sau mục đích gây ra tiêng cười, còn có thể còn mục đích khác sâu xa hơn (ở truyện cười trào phúng) nhưng trước hết phải đạt mục đích gây cười đã.
Kho tàng truyện cười dân gian Việt Nam lấy từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau, từ truyện Trạng Quỳnh với trí tuệ và sức tưởng tượng phong phú của nhân dân, nhân vật Trạng Quỳnh được xây dựng nên với sự thông minh, nghịch ngợm đến cao độ, đả kích vào bọn quan lại Vua - Chúa phong kiến thối nát; Cho đến truyện Trạng Bói (Trạng Lợn). Trạng Lợn tên là Chung Nhi, đã được hư cấu từ nguyên mẫu Dương Đình Chung- cậu bé văn dốt vũ dát, nhờ số đỏ và gan liều nên được danh tiếng, được vợ đẹp và trở thành “ Chân Trạng Nguyên” rồi “Lương Quốc Trạng Nguyên”... Qua hình ảnh Chung Nhi, tác giả đã cất tiếng cười chế giễu xã hội thời Lê - Trịnh, tất cả những giá trị lớn lao nhất, những gì trang nghiêm nhất chỉ còn là lớp vỏ che đậy bên ngoài, một tấn hài kịch- một xã hội được xây dưng trên sự giả dối, mọi thứ đều giả, kể cả trí tuệ cũng là trí tuệ giả; Truyện Xiển Bột, truyện Thủ Thiệm ra đời lúc ác giả ác bá- tay sai giặc Pháp xâm lược, bọn hãnh tiến vì đồng tiền, quên đạo lý dân tộc,nhân dân ta chịu cảnh”một cổ hai troong” chịu bao khó khăn, đói khổ. Truyện cười giai đoạn này không chỉ mang tính chất châm biếm đả kích bọn Vua chúa, quan lại, địa chủ mà cả bọn thực dân Pháp và cả cười vào những thói hư tật xấu của người đời. Tiêng cười mang đậm màu sắc từng vùng miền, tùy hoàn cảnh và ngôn ngữ địa phương mà có những nét đặc trưng riêng, nét độc đáo riêng. Tiếng cười của Thủ Thiệm “tếu hơn”, tiếng cười của Xiển Bột “cay” hơn; Truyện Ba Giai – Tú Xuất in đậm của văn minh đô thị đang bước phát triển cùng một thứ đạo lý bình dân phường phố. Đó là quan niệm ứng xử của một số không ít người dân thành thị ...và còn nhiều truyện cười dân gian khác nữa mà chung ta chưa sưu tầm hết. Tất cả những truyện cười đó nhiều khi có sự trùng lặp về mô típ giống nhau nhưng đó là điều không tránh khỏi trong điều kiện truyện cười chủ yếu truyền miệng và được nhân dân sáng tác để mua vui hay chế giễu, đả kích đối tượng tầng lớp trên lúc bấy giờ.
Vì truyện cười trước hết bao giờ cũng nhằm mục đích gây cười nên mọi chi tiết, sự kiện từ lời nói nhân vật, hành động, cử chỉ đều đáng cười và được đặt trong tình huống hoàn cảnh đáng cười, đầy kịch tính để cho nhân vật bộc lộ cái cười một cách tự nhiên, bất ngờ. Việc một số biện pháp nghệ thuật như phóng đại, ngoa dụ, nghệ thuật chơi chữ,... truyện cười đạt đến hiệu quả cao cho mục đích gây cười.
Chương 2. Khảo sát một số biện pháp gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam
2.1.Nhân vật
Khác với nhân vật truyện cổ tích có cả một số phận, cuộc đời, nhân vật truyện cười đơn giản chỉ là hành vi ứng xử của nhân vật trong một hoàn cảnh nhất định và hành vi ứng xử ấy luôn luôn biểu hiện ở lời nói, cử chỉ đáng cười. Đó chỉ là những “lát cắt” trong cuộc đời, số phận nhân vật mà thôi. Tuy nhiên, ở đó nó hội tụ được tất cả những nét đặc sắc, những đặc điểm cơ bản tiêu biểu đáng cười mà tác giả dân gian muốn gửi gắm.
Nhân vật trong truyện cười xuất hiện mọi tầng lớp trong xã hội, từ Vua chúa, thần thánh, quan lại, địa chủ, sư sãi, ông đồ, ... cho tới những con người bình dân. Họ đã tạo ra một bức tranh xã hội sinh động, phong phú và đời sống sinh hoạt của nhân dân trong hoàn cảnh lúc bấy giờ. Nhân vật trong truyện cười “có nét” độc đáo, khó quên, dễ hình dung và ta có thể bắt gặp một “kiểu” người trong xã hội.
Các nhân vật trong truyện Trạng (như Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Xiển Bột, Thủ Thiệm,Thằng Cuội, Ông Ó, Ba Phi, ...) thuộc hệ thống những truyện kể về kiểu nhân vật trí xảo, “đối xứng” với hệ thống những truyện về nhân vật khờ khạo. Nhân vật chính trong truyện cười là nhân vật bị cười và nhân vật “sinh sự” (như chú tiểu trong truyện Đậu phụ, anh đầy tớ trong truyện Chốc nữa tao sang,...) lại có kẻ khờ khạo, không cố ý, còn nhân vật chính trong truyện Trạng, nhìn chung là nhân vật tài trí, trí xảo chuyện đi đánh động những mâu thuẫn đáng cười trong “tấn trò đời”.
Nhân vật trong truyện cười là kiểu nhân vật gây cười, nó được bộc lộ qua cách đặt tên nhân vật, lời nói đáng cười, cử chỉ đáng cười, ...
2.1.1. Cách đặt tên nhân vật
Hệ thống nhân vật trong truyện cười rất phong phú, đa dạng, tuy chỉ là một “lát cắt” trong cuộc đời, số phận nhân vậtnhuwng mỗi nhân vật đều có “ nét” rất độc đáo, rất riêng. Hầu hết các nhân vật truyện cười mang tính chất phiếm chỉ, có nghĩa là mỗi nhân vật xuất hiện với những cái tên chung chung chứ không phải là một con người cụ thể nhất định nào đó. Cách đặt
Kết luận
1. Một truyện cười dân gian Việt Nam luôn luôn vận động phát triển và có vai trò quan trọng trong việc đấu tranh, giữ gìn và phát triển những giá trị tinh thần tốt đẹp của con người. Cùng với sự phát triển của lịch sử, kinh tế, xã hội, truyện cười dân gian Việt Nam càng ngày càng phong phú và đa dạng cả về số lượng và chất lượng, cả về nội dung cũng như hình thức. Nội dung của truyện cười ngày càng được mở rộng và phát triển qua chiều sâu đời sống nội tâm của con người. Nó phản ánh một cách hài hước, sâu sắc những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội… của cuộc sống. Từ việc phản ánh những thói hư tật xấu của con người, những bất công trong xã hội có giai cấp, truyện cười dần khai thác thế giới bên trong của con người. Đó không còn là những mâu thuẫn giai cấp nữa mà chủ yếu là các vấn đề gây bất ổn cho xã hội, đi ngược lại đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước và lợi ích nhân dân, đối tượng đả kích, châm biếm, nhân vật chính của truyện cười không còn là kẻ thù giai cấp mà là kẻ thù của chính mình, ngay bên trong của con người. Nội dung phản ánh thay đổi đòi hỏi hình thức biểu hiện cũng phát triển theo; truyện cười dân gian Việt Nam không chỉ có mục đích mua vui mà còn là vũ khí sắc bén để đả kích, châm biếm chế độ phong kiến, thực dân xâm lược – xã hội người bóc lột người, đầy bất công; nó vừa có ý nghĩa xã hội sâu sắc vừa có ý nghĩa nhân sinh cao đẹp. Như vậy, truyện cười đã đem lại cho con người những nụ cười tươi vui thoải mái, giúp cho con người thêm yêu thêm tin cuộc sống hơn.
2. Truyện cười dân gian Việt Nam mang nét độc đáo, giàu bản sắc văn hóa dân tộc
Tiếng cười luôn đồng hành cùng cuộc sống con người cùng bao thăng trầm của lịch sử, dù đau buồn hay cả lúc vui vẻ nhất tiếng cười cũng có thể trào ra. Cái cười ấy có chất hài, niềm vui, có chất lạc quan sôi nổi hay sâu lắng, có khi (nhiều khi) có cả bi hài lẫn lộn, nhưng đã làm cho nó thêm đa dạng và phong phú. Cái cười Việt Nam, khi là một thái độ hiền hòa cởi mở, khi là một tâm trạng “tư lự”, bẽ bàng. Cái cười nhiều lần đã là vũ khí đấu tranh, mà cũng đã là lời mời vẫy gọi. Cái cười có thể tôn tạo mà cũng có thể san bằng. Cười có thể giải thoát, là từ chối khổ đau, nhưng cũng có thể để chìm sâu trong xót xa, rầu rĩ. Có rất nhiều ý kiến tranh luận về vấn đề này. Nhưng xét về phương diện nào thì tiếng cười Việt Nam vẫn mang một nét độc đáo riêng của một dân tộc gắn liền với đấu tranh chống ngoại xâm và đấu tranh chốnggiai cấp thống trị. Tiếng cười có khi hồn nhiên, ngay thẳng, bông lơn, trêu đùa chứa chút ngang tàng nghịch ngợm (truyện Trạng Quỳnh) có khi lại gay gắt, bốp chát, tục tĩu để đả kích, châm biếm những bất công, những tầng lớp thống trị hay bọn ngoại xâm.
Trên cơ sỡ nền tảng chung cho giá trị và nghệ thuật truyện cười của các nước trên thế giới thì truyện cười dân gian Việt Nam có màu sắc độc đáo riêng. Đã là truyện cười thì mục đích của nó bao giờ cũng mang lại tiếng cười là trước hết. Cái cười là chung, mà nhiều sự kiện làm nảy ra tiếng cười cũng có thể rất giống ở khắp mọi nơi. Câu chuyện nói láo gạt một người nào đó đã được ghép cho hầu như với tất cả các nhân vật ở các nơi. Chàng Tin bên Đức , chàng Aphantin, chàng Thơ Mênh Chây ở mấy nước cạnh Việt Nam, rồi những ông Ó, Thủ Thiệm ở miền Nam, miền Trung nước ta đều có cách gạt vua chúa giống nhau. Những mô típ nói láo, bịa đặt như nhau. Hầu như nhưng nội dung chủ yếu trong truyện cười giông nhau.
Nét đặc sắc nhất trong truyện cười dân gian Việt Nam là nghệ thuật chơi chữ bằng biện pháp nói lái. Do ngôn ngữ tiếng Việt thuộc ngôn ngữ đa âm tiết nên trong truyện cười Việt Nam giàu vần vè, có nhịp điệu. Hầu hết các truyện cười Việt Nam sử dụng lối nói giàu nhạc điệu. Truyện cười vận dụng nói lái thành thạo, thậm chí lái đưa đến cái tục tằn để gây cái cười giòn.
Cùng với truyện cổ tích, truyện cười dân gian đứng về phía lẽ phải, về phía chính nghĩa chống lại cái vô lí, cái phi nghĩa. Truyện cười dân gian từ xưa truyền lại vẫn có vẫn có giá trị hiện đại. Ngày nay, tiếng cười trào phúng, đả kích đang có tác dụng trong cuộc đấu tranh chống bọn đế quốc và tay sai, kẻ thù của nhân dân và đang góp phần vào việc phê bình nội bộ trong hành ngũ nhân dân.Và những kinh nghiệm cũng như thành tựu của truyện cười dân gian rất có ích đối với chúng ta.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trí Vĩnh (2006), truyện tiếu lâm Việt Nam, Nxb. Văn hóa thông tin
2.Nguyễn Đức Hiền (1995), 40 truyện Trạng Quỳnh, Nxb. Thanh Hóa
3. Đinh Gia Khánh (2006), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb. giáo dục
4. Vũ Ngọc Khánh (1997), Hành trình vào xứ sở cười, Nxb. Giáo dục
5. Nguyễn Xuân Kính (1995), Tổng tập văn học dân gian người Việt, Nxb. Khoa học xã hội
6. Triều Nguyên (2004), Nghệ thuật chơi chữ trong văn chương người Việt, Nxb. Giáo dục
7. Lê Minh Quốc ( ), Tiếng cười dân gian hiện đại Việt Nam, Nxb.Phụ nữ
8. Lưỡng Kim Thành ( ), Trạng cười Việt Nam, Nxb. Thuận Hóa
9. Hoàng Tiến Tựu (1997), Bình Giảng truyện dân gian, Nxb.
10. Trần Hùng (1996), Văn học dân gian Quảng Bình, Nxb. Quảng Bình
11. Ninh Viết Giao (1994), Kho tàng truyện kể dân gian Xứ Nghệ, Nxb. Nghệ An
12. Vũ Ngọc Khánh (2003), Hành trình vào xứ sở cười, Nxb. Giáo dục, Đà Nẵng
13. Vũ Ngọc Khánh (1994), Truyện tiếu lâm, Nxb. Văn hóa thông tin
14. Trương Chính (1987), Tiếng cười dân gian Việt Nam, Nxb. Khoa học và công ty phát hành sách Đồng Tháp
15. Tôn Thất Bình (1997), Nụ cười xứ Huế, Nxb. Thuận Hóa
MỤC LỤC
Mở đầu 1
1.Mục đích, ý nghĩa chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2
3.2.Phạm vi 2
4.Phương pháp nghiên cứu 2
5.Bố cục của đề tài 3
6.Đóng góp của đề tài 3
NỘI DUNG 5
1.1. Khái niệm truyện cười 5
1.2. Một số đặc điểm về truyện cười dân gian Việt Nam 8
Chương 2. Khảo sát một số biện pháp gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam 10
2.1.Nhân vật 10
2.1.1. Cách đặt tên nhân vật 10
2.1.2. Lời nói đáng cười 11
2.1.3. Cử chỉ đáng cười 12
2.1.4. Tính cách đáng cười 13
2.1.5. Hoàn cảnh đáng cười 14
2.2 Kết cấu kịch tính, bất ngờ 16
2.2.1 Kết cấu “tiệm tiến” 16
2.2.2 Kết cấu “gói kín, mở nhanh” 17
2.3. Nghệ thuật chơi chữ trong truyện cười dân gian Viêt Nam 18
2.3.1 Chơi chữ bằng phương tiện ngữ âm và chữ viết 18
2.3.2 Chơi chữ bằng phương tiện ngữ nghĩa 25
2.3.3 Chơi chữ bằng phương tiện ngữ pháp 32
2.3.4 Chơi chữ dựa vào phương ngữ 36
2.3.5 Chơi chữ dựa vào tiếng lóng 38
2.4 Yếu tố tục trong truyện tiếu lâm Việt Nam 38
2.4.1 Nói tục là để thoát ly sự bực bội, để đối phó với trường họp bất bình trong xã hội 39
2.4.2 Nói tục là một cách gây cười để thỏa mãn sự nghịch ngợm của con người. 41
Chương 3. Giá trị của tiếng cười trong truyện cười dân gian Việt Nam 44
3.1 Mục đích của truyện cười dân gian Việt Nam 44
3.1.1 Truyện cười nhằm mục đích “mua vui” 44
3.1.2 Truyện cười nhằm mục đích đả kích, châm biếm 45
3.2 Ý nghĩa của truyện cười dân gian Việt Nam 49
3.2.1 Ý nghĩa xã hội 49
3.2.2 Ý nghĩa nhân sinh 51
Kết luận 53
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Mở đầu
1.Mục đích, ý nghĩa chọn đề tài
Truyện cười dân gian Việt Nam ra đời và phát triển cùng với quá trình lao động sản xuất và đời sống nhân dân. Khi tư duy con người tương đối phát triển, họ ý thức được tầm quan trọng của truyện cười. Nó không chỉ đem lại tiếng cười mua vui cho thiên hạ để cho họ giải tỏa những mệt nhọc, vất vả sau một ngày lao động tích cực mà truyện cười còn có tác dụng phê phán, châm biếm, mỉa mai các thói hư tật xấu của con người. Có khi nó được xem như là một thứ vũ khí sắc bén để đấu tranh chống lại những bất công của tầng lớp trên. Mà tiếng cười ấy, nó phản ánh sự thông minh, tư duy sâu sắc của người Việt nói chung và nhưng con người có trí tuệ, khả năng giao tiếp nhanh nhạy nói riêng. Ở đó đã có sự kết tinh của một quá trình chọn lọc, khái quát và nó xứng đáng được xem là một tác phẩm hoàn chỉnh, một chỉnh thể thống nhất và toàn vẹn .
Đề tài “nghệ thuật truyện cười dân gian Việt Nam” còn khá mới mẻ, hấp dẫn. Cho nên tui chọn đề tài này với mong muốn đi sâu khai thác một số biện pháp gây cười cũng như nó sẽ giúp tui hiểu thêm về truyện cười dân gian Việt Nam - nó là một yếu tố quan trọng trong thi pháp truyện cười .Đề tài này với hi vọng sẽ góp phần khơi gợi sự chú ý của độc giả, nhằm tăng số lượng cũng như chất lượng cho người đọc về thể loại truyện cười.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đề tài nghiên cứu truyện cười đã có một số các công trình của các nhà nghiên cứu như sau:
Đinh Gia Khánh - Chu Xuân Diên - Võ Quang Nhơn(2006), Văn học dân gian Việt Nam(tái bản), Nxb Giáo dục
Hoàng Tiến Tựu (1997), Mấy vấn đề về phương pháp giảng dạy – nghiên cứu văn học dân gian
Hoàng Tiến Tựu (1997), Bình giảng truyện dân gian
Vũ NGọc Khánh ( 1 ), Bình giảng thơ ca - truyện dân gian, Nxb Giáo dục
Nguyễn Xuân Kính( ), Tổng tập văn học dân gian người Việt,
Hoàng Bắc( ), Truyện cười người xưa,
Thu Trinh( ), Truyện cười xưa và nay
Nguyễn Đức Hiền(1995), 40 truyện Trạng Quỳnh, Nxb Thanh Hóa
Lữ Huy Nguyên( ), Truyện cười dân gian Việt Nam- truyện tiếu lâm và các Trạng
Chí Vĩnh(2006), Truyện Tiếu lâm Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin
Triều Nguyên(2004), Nghệ thuật chơi chữ trong văn chương người Việt, Nxb Giáo dục
Còn nhiều bài phân tích, nghiên cứu của nhiều tác giả khác mà tui chưa thể thống kê ra hết. Nó giúp cho bạn đọc hiểu biết sâu sắc và hứng thú hơn về truyện cười.
Mặc dầu đã có nhiều công trình nghiên cứu về truyện cười, nghệ thuật truyện cười, họ đã đưa những đánh giá, nhận xét và nhiều dẫn chứng chứng minh cho bài viết của mình nhưng nhìn một cách tổng thể thì số lượng các công trình nghiên cứu vẫn còn ít và chưa thực sự đáp ứng được hết những nhu cầu ngày càng cao của thể loại này.
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1.Đối tượng
Với đề tài này, chúng tui chủ yếu tập trung vào đối tượng nghệ thuật truyện cười dân gian Việt Nam.
3.2.Phạm vi
Để thực hiện được vấn đề đó,chúng tui dựa vào các truyện cười dân gian Việt Nam, liên hệ với một số truyện cười hiện đại cũng như các vấn đề liên quan đến các nhân vật có thực trong truyện như: các địa danh lịch sử, hoàn cảnh lịch sử xã hội, ngôn ngữ địa phương,...
4.Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng các phương pháp như:
Phương pháp thống kê: thống kê các truyện dân gian Việt Nam ,các công trình nghiên cứu đi trước và nhiêu đánh giá, nhận xét .Trên cơ sở đó để ta có một cái nhìn khách quan, tổng thể hơn về vấn đề.
Phương pháp phân tích, tổng hợp: cùng với việc thống kê cần có một óc phân tích, tổng hợp một cách logic, hợp lý. Vừa tổng hợp vừa đưa ra những dẫn chứng để phân tích, mổ xẻ vấn đề.
Phương pháp thi pháp học: vận dụng các khái niệm,các phương pháp và các tri thức trong thi pháp học để làm rõ nghệ thuật truyện cười.
Phương pháp logic học: bất kì một vấn đề gì cũng cần sử dụng phương pháp này, dù ít dù nhiều. Bởi phương pháp logic giúp ta có một cách phân tích đúng đắn cả về trình tự sắp xếp, cách nghiên cứu khoa học và tiết kiệm được thời gian.
Phương pháp đối chiếu - so sánh: sử dụng phương pháp này để đối chiếu, so sánh sự giống và khác nhau giữa các truyện ở các vùng miền, các giai đoạn lịch sử hay là giữa truyện cười dân gian Việt Nam truyền thống và truyện cười hiện đại.
5.Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, đề tài chúng tui kêt cấu gồm có ba chương sau:
Chương 1.Giới thiệu chung về truyện cười dân gian Việt Nam
Chương 2.Khảo sát một số biện pháp gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam.
Chương 3.Giá trị của tiếng cười trong truyện cười dân gian Việt Nam
6.Đóng góp của đề tài
Kế thừa và tiếp tục phát huy nhưng thành tựu của những công trình nghiên cứu nghệ thuật truyện cười đi trước, chúng tui mong muốn sẽ góp thêm công sức vào việc khảo sát một số biện pháp nghệ thuật gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam- một trong những yếu tố quan trọng trong nghệ thật truyên cười dân gian.
Bằng các phương pháp hệ thống, phân tích- tổng hợp, so sánh- đối chiếu,phương pháp thi pháp học và phương pháp logic học,...để hệ thống hóa vấn đề nghệ thuật truyện cười dân gian Việt Nam một cách khái quát, đầy đủ nhất. Nhằm mục đích giúp bạn đọc tìm hiểu, khám phá và phân tích những phần tiếp theo...
NỘI DUNG
Chương 1. Giới thiệu chung về truyện cười dân gian Việt Nam
1.1. Khái niệm truyện cười
Truyện cười là những truyện kể về những hiện tượng đáng cười trong cuộc sống, trong hành vi của người đời, nhằm gây ra tiếng cười. Có thể là tiếng cười mỉm,nhưng thường là cười giòn giã. Có thể là cười một cách vui vẻ, nhẹ nhàng nhưng thường là cười mà phẫn nộ, mà khinh ghét.
Truyện cười chia thành hai loại chính:
Truyện cười kết chuỗi: là những mẫu giai thoại hài hước xoay quanh một nhân vật có thực hiawcj được coi là có thực (Trạng ). Nói về Trạng Quỳnh- một con người nổi tiếng trong nhân dân, không ai là không nghe nhắc đến, có viết”...Từ ngày cụ Quỳnh mất đến nay, người ta vẫn nghe nhắc đến con người ấy,đến Trạng Quỳnh và kể truyện Trạng Quỳnh, đâu phải là điều ngẫu nhiên... Nhưng đó là truyện. Còn con người, phải có một con người có thật, phải từ một con người có thật và ta đã tim được con người đó. Đọc sách, đọc những bài phú và gia phả, tui đủ tin, rất tin...”-(Phạm Văn Đồng)
Tại xã Hoằng Lộc( Thanh Hóa) hiện lên vẫn còn di tích lịch sử quốc gia về dòng họ Trạng Quỳnh, trên bàn thờ còn đề đôi câu đối bằng chữ Hán:
Lê đại kỳ tài, giai tác thế truyền, Danh phú đặc tuyển
Thang Châu ngạo cốt, cống sinh dân mộ, Trạng Nguyên vinh xưng
Dịch nghĩa:
Đời Lê bậc kỳ tài, sáng tác đẹp truyền đời được đặc biệt tuyển trong sách “Danh phú”
Đất Thang Châu( Thanh Hóa) người ngang tàng khí cốt, đỗ hương cống được dân mến chuộng tôn gọi Trạng Nguyên.
- (Nhà nghiên cứu văn học lão thành Tảo Trang Vũ Tuấn Sán đề tặng)
- Vào giữa thế kỉ XVIII đến cuối thế kỉ XIX, khi chế độ phong kiến đang trên bước đường suy tàn và bắt đầu bộc lộ bản chất xấu xa, tàn nhẫn, đúng lúc đó Trạng Quỳnh xuất hiện đánh cho tơi bời từ trên xuống dưới, từ Vua- Chúa, quan lại cho đến những tên lính tham lam, cậy thế vơ vét tiền bạc của nhân dân và đánh vào tận những tường thành của chế độ phong kiến lỗi thời, vào thần thánh, ...không một chút nể nang.
Truyện cười không kết chuỗi :là truyện cười có kết cấu hoàn chỉnh tồn tại độc lập mang tính phiếm chỉ( chỉ chung, không có tính xác định cụ thể về thời gian, không gian, địa điểm, nhân vật ).
Truyện cười không kết chuỗi chia thành nhiều tiểu loại khác nhau:
+ Truyện khôi hài( hài hước) là truyện có tiếng cười nhằm mục đích mua vui là chủ yếu, không hay it có tính chất phê phán đả kích. Chẳng hạn như: truyện Tay ải tay ai, Ba anh mê ngủ, ...
Truyện Ba anh mê ngủ kể rằng ba anh uống rượu say cung ngủ một giường. Giáp ngứa đùi nhưng lại cứ nhè đùi Ất mà gãi. Gãi mãi không thấy khỏi ngứa, lại càng gãi mạnh đến nỗi đùi Ất bị chảy máu lênh láng. Ất thức dậy thấy ướt đùi lại ngỡ Bính đái dầm, đánh thức Bính dậy. Bính dậy đi đái, nghe thấy tiếng lọc rượu ở hàng xóm, tưởng mình đái chưa hết, cứ đứng mãi. Bỗng có lính đi tuần thấy Bính đứng đầu nhà, ngò đâu là thằng kẻ trộm, kêu lên: “Có trộm! ”. Bính giật mình, chui qua giậu vào nhà hàng xóm, bi lính vụt vào lưng mấy gậy. Người hàng xom thấy động, chạy ra. Bính vội xua tay bảo:”Suỵt! Im..., ngoài ấy có người vừa phải đòn!” Ba anh chàng này đã mất hết cảm giác đúng đắn về hiện thực, mà họ cứ tưởng mình tỉnh táo lắm. Mâu thuẫn này là cơ sở của sư hài hước. Tiêng cười bật ra, để “tố cáo” mâu thuẫn ấy; Ngoài ra, nó không tố cáo một cái gì lạc hậu, xấu xa, phản động. Truyện cười này đặt ra để mua vui, giải trí gọi là truyện khôi hài.
+ Truyện trào phúng( hay châm biếm) chứa đựng tiếng cười có nội dung phê phán, đả kích mạnh mẽ như: Lạy cụ đề ạ, truyện Phú hộ ngã sông, truyện Nam mô boong, ...
Chẳng hạn như truyện Thà bị rang khô, tên keo kiệt trong truyện chỉ vì tham lam đồng tiền của một đứa bé đánh rơi, vì muốn lddoatj được, nhất định lấy cho được đồng tiền ấy. Hắn “vội vàng nhét đồng tiền vào mồm” rồi “hắn vội nuốt đồng tiền” khi đứa bé đòi nhưng lại mắc ngay ở cuống họn. Thật là tội nghiệp cho hắn, chỉ vì một đồng tiền mà phải bán rẻ lòng tự trọng, danh dự, nhân phẩm của mình. Để phải trả giá cho lòng tham ấy bằng cả tính mạng của mình và ngàn đời sau còn kể mãi về cái chết của tên keo kiệt này. Tiếng xấu còn dơ ngan năm sau, con cháu của lão biết giấu mặt đi đâu. Mà không chỉ dừng lại ở đó, gần chết hắn gọi các con lại hỏi: cha chết thì chôn thế nào. Ta cứ tưởng hắn quan tâm đến mồ yên mả đẹp là chuyện thường tình của người sắp đi xa, hợp với lẽ tự nhiên. Không ngờ hắn lại lắc đầu ngầy ngậy khi đứa con lớn nói sẽ mua cho cõ quan tài lớn, mời hòa thượng và đạo sĩ cầu kinh. Còn đứa con út hiểu lòng cha, hắn nói: “Sau khi cha chết chúng con phải học theo cha, con sẽ bỏ cha vào chảo luộc, rồi xẻo thịt giả làm thịt la đem bán”, hắn nghe xong vui mừng khôn xiết. Vẫn chưa xong, vừa nhắm mắt hắn nói:” Lúc xẻo thịt nhất định phải chú ý lấy một đồng tiền mắc trong cuống họng của cha nhé”, hắn mới chịu nhắm mắt chết hẳn. Đến lúc sắp hồn lìa khỏi xác, lúc con người thoát mọi tính toán, mọi mưu toan của cuộc sống để về với cõi yên tĩnh, vĩnh hằng, người ta muốn trăng trối những lời tốt đẹp cho con cháu,quý trọng giây phút thiêng liêng ấy thì hắn lại chỉ chăm chăm một việc nhớ nhắc đến một đồng tiền trong cổ họng. Đặc biệt là sau khi chết, nghe Diêm Vương quyết định trừng phạt tội tham lam quá đáng của hắn bằng cách bỏ vào vạc dầu thì hắn vội quỳ xuống nói: “ Thưa Diêm Vương, xin ngài hãy giữ lại chỗ dầu, gửi về cho nhà tôi, tui nguyện được rang khô trong chảo!”. Tiêng cười chua chát, cay đắng tận cổ họng bởi một thói tham lam, keo kiệt tới tột cùng của lão. Thật hết chỗ nói. Qua đó, truyện châm biếm, đả kích mạnh mẽ vào nhưng thói hư tật xấu của con người.
+ Truyện tiếu lâm(theo nghĩa hẹp) là những truyện cười dân gian mang yếu tố tục, có tác dụng gây cười mạnh mẽ. Ví dụ như truyện Đỡ đẻ giỏi nhất đời, Đầy tớ, Trời sinh ra thế, Thơm rồi lại thối,...
Truyện cười là truyện kể để cười, tức là để gây ra cái cười. Vì thế, muốn hiểu được cặn kẽ nó phải làm rõ hai khái niệm: cái đáng cười và cái cười.
+ Cái đáng cười là cái gây ra cái cười. Đó là những hiện tượng mang một loại mâu thuẫn đặc biệt: hình thức bên ngoài có vẻ hợp lẽ tự nhiên nhưng thực chất bên trong lại trái tự nhiên; hình thức bên ngoài có vẻ phù hợp với nội dung bên trong, nhưng lại để lộ ra sự không phù hợp. Tom lại ở đó có một cái gì đó ngược đời.
+ Cái cười là hành động cười, do cái đáng cươidf và do trí óc ta phát hiện cái đáng cười. Như vậy tất nhiên, phải có cái đáng cười thì mới có cái cười. Nhưng có cái đáng cười mà trí óc ta không phát hiện ra nó, tức cái ngược đời không phát hiện ra ở hiện tượng thì cũng không có cái cười.
1.2. Một số đặc điểm về truyện cười dân gian Việt Nam
Truyện cười là thể loại truyện kể ngắn gọn bậc nhất. Dài cũng chỉ đến 15 - 20 câu. Ngắn thì 5 - 7 câu. Trung bình khoang trên dưới 10 câu. Tuy ngắn thế, nhưng cũng là “ cả một câu chuyện” có mở đầu, có diễn biến, có kết thúc. Và cũng có nhân vật, lại phần lớn là nhân vật”có nét”, khó quên. Toàn bộ các yếu tố của thi pháp truyện cười, như kết cấu, nhân vật, ngôn ngữ kể chuyện đều phục vụ mục đích gây cười.
Truyện cười có những tiếp điểm với những thể loại sử dụng cái cười như truyện cổ tích (nhiều khi truyện cổ tích cũng đã có yếu tố gây ra tiếng cười. Trong truyện Cây tre trăm đốt, truyện Dì phải thằng chết trôi, tui phải đôi sấu sành,...tác giả dân gian lam ta cười vì những hành động, cử chỉ, những hoàn cảnh của nhân vật) hay truyện ngụ ngôn (Thầy bói xem voi, Mèo lại hoàn mèo,...) tuy có gây ra tiếng cười nhưng mục đích của nó chỉ giữ vai trò điểm xuyết làm cho truyện thêm duyên dáng, đậm đà mà thôi chứ không chiếm vị trí trung tâm trong sự phát triển của câu truyện. Còn truyện cười trái lại bao giờ cũng nhằm mục đích gây cười. Đằng sau mục đích gây ra tiêng cười, còn có thể còn mục đích khác sâu xa hơn (ở truyện cười trào phúng) nhưng trước hết phải đạt mục đích gây cười đã.
Kho tàng truyện cười dân gian Việt Nam lấy từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau, từ truyện Trạng Quỳnh với trí tuệ và sức tưởng tượng phong phú của nhân dân, nhân vật Trạng Quỳnh được xây dựng nên với sự thông minh, nghịch ngợm đến cao độ, đả kích vào bọn quan lại Vua - Chúa phong kiến thối nát; Cho đến truyện Trạng Bói (Trạng Lợn). Trạng Lợn tên là Chung Nhi, đã được hư cấu từ nguyên mẫu Dương Đình Chung- cậu bé văn dốt vũ dát, nhờ số đỏ và gan liều nên được danh tiếng, được vợ đẹp và trở thành “ Chân Trạng Nguyên” rồi “Lương Quốc Trạng Nguyên”... Qua hình ảnh Chung Nhi, tác giả đã cất tiếng cười chế giễu xã hội thời Lê - Trịnh, tất cả những giá trị lớn lao nhất, những gì trang nghiêm nhất chỉ còn là lớp vỏ che đậy bên ngoài, một tấn hài kịch- một xã hội được xây dưng trên sự giả dối, mọi thứ đều giả, kể cả trí tuệ cũng là trí tuệ giả; Truyện Xiển Bột, truyện Thủ Thiệm ra đời lúc ác giả ác bá- tay sai giặc Pháp xâm lược, bọn hãnh tiến vì đồng tiền, quên đạo lý dân tộc,nhân dân ta chịu cảnh”một cổ hai troong” chịu bao khó khăn, đói khổ. Truyện cười giai đoạn này không chỉ mang tính chất châm biếm đả kích bọn Vua chúa, quan lại, địa chủ mà cả bọn thực dân Pháp và cả cười vào những thói hư tật xấu của người đời. Tiêng cười mang đậm màu sắc từng vùng miền, tùy hoàn cảnh và ngôn ngữ địa phương mà có những nét đặc trưng riêng, nét độc đáo riêng. Tiếng cười của Thủ Thiệm “tếu hơn”, tiếng cười của Xiển Bột “cay” hơn; Truyện Ba Giai – Tú Xuất in đậm của văn minh đô thị đang bước phát triển cùng một thứ đạo lý bình dân phường phố. Đó là quan niệm ứng xử của một số không ít người dân thành thị ...và còn nhiều truyện cười dân gian khác nữa mà chung ta chưa sưu tầm hết. Tất cả những truyện cười đó nhiều khi có sự trùng lặp về mô típ giống nhau nhưng đó là điều không tránh khỏi trong điều kiện truyện cười chủ yếu truyền miệng và được nhân dân sáng tác để mua vui hay chế giễu, đả kích đối tượng tầng lớp trên lúc bấy giờ.
Vì truyện cười trước hết bao giờ cũng nhằm mục đích gây cười nên mọi chi tiết, sự kiện từ lời nói nhân vật, hành động, cử chỉ đều đáng cười và được đặt trong tình huống hoàn cảnh đáng cười, đầy kịch tính để cho nhân vật bộc lộ cái cười một cách tự nhiên, bất ngờ. Việc một số biện pháp nghệ thuật như phóng đại, ngoa dụ, nghệ thuật chơi chữ,... truyện cười đạt đến hiệu quả cao cho mục đích gây cười.
Chương 2. Khảo sát một số biện pháp gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam
2.1.Nhân vật
Khác với nhân vật truyện cổ tích có cả một số phận, cuộc đời, nhân vật truyện cười đơn giản chỉ là hành vi ứng xử của nhân vật trong một hoàn cảnh nhất định và hành vi ứng xử ấy luôn luôn biểu hiện ở lời nói, cử chỉ đáng cười. Đó chỉ là những “lát cắt” trong cuộc đời, số phận nhân vật mà thôi. Tuy nhiên, ở đó nó hội tụ được tất cả những nét đặc sắc, những đặc điểm cơ bản tiêu biểu đáng cười mà tác giả dân gian muốn gửi gắm.
Nhân vật trong truyện cười xuất hiện mọi tầng lớp trong xã hội, từ Vua chúa, thần thánh, quan lại, địa chủ, sư sãi, ông đồ, ... cho tới những con người bình dân. Họ đã tạo ra một bức tranh xã hội sinh động, phong phú và đời sống sinh hoạt của nhân dân trong hoàn cảnh lúc bấy giờ. Nhân vật trong truyện cười “có nét” độc đáo, khó quên, dễ hình dung và ta có thể bắt gặp một “kiểu” người trong xã hội.
Các nhân vật trong truyện Trạng (như Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Xiển Bột, Thủ Thiệm,Thằng Cuội, Ông Ó, Ba Phi, ...) thuộc hệ thống những truyện kể về kiểu nhân vật trí xảo, “đối xứng” với hệ thống những truyện về nhân vật khờ khạo. Nhân vật chính trong truyện cười là nhân vật bị cười và nhân vật “sinh sự” (như chú tiểu trong truyện Đậu phụ, anh đầy tớ trong truyện Chốc nữa tao sang,...) lại có kẻ khờ khạo, không cố ý, còn nhân vật chính trong truyện Trạng, nhìn chung là nhân vật tài trí, trí xảo chuyện đi đánh động những mâu thuẫn đáng cười trong “tấn trò đời”.
Nhân vật trong truyện cười là kiểu nhân vật gây cười, nó được bộc lộ qua cách đặt tên nhân vật, lời nói đáng cười, cử chỉ đáng cười, ...
2.1.1. Cách đặt tên nhân vật
Hệ thống nhân vật trong truyện cười rất phong phú, đa dạng, tuy chỉ là một “lát cắt” trong cuộc đời, số phận nhân vậtnhuwng mỗi nhân vật đều có “ nét” rất độc đáo, rất riêng. Hầu hết các nhân vật truyện cười mang tính chất phiếm chỉ, có nghĩa là mỗi nhân vật xuất hiện với những cái tên chung chung chứ không phải là một con người cụ thể nhất định nào đó. Cách đặt
Kết luận
1. Một truyện cười dân gian Việt Nam luôn luôn vận động phát triển và có vai trò quan trọng trong việc đấu tranh, giữ gìn và phát triển những giá trị tinh thần tốt đẹp của con người. Cùng với sự phát triển của lịch sử, kinh tế, xã hội, truyện cười dân gian Việt Nam càng ngày càng phong phú và đa dạng cả về số lượng và chất lượng, cả về nội dung cũng như hình thức. Nội dung của truyện cười ngày càng được mở rộng và phát triển qua chiều sâu đời sống nội tâm của con người. Nó phản ánh một cách hài hước, sâu sắc những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội… của cuộc sống. Từ việc phản ánh những thói hư tật xấu của con người, những bất công trong xã hội có giai cấp, truyện cười dần khai thác thế giới bên trong của con người. Đó không còn là những mâu thuẫn giai cấp nữa mà chủ yếu là các vấn đề gây bất ổn cho xã hội, đi ngược lại đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước và lợi ích nhân dân, đối tượng đả kích, châm biếm, nhân vật chính của truyện cười không còn là kẻ thù giai cấp mà là kẻ thù của chính mình, ngay bên trong của con người. Nội dung phản ánh thay đổi đòi hỏi hình thức biểu hiện cũng phát triển theo; truyện cười dân gian Việt Nam không chỉ có mục đích mua vui mà còn là vũ khí sắc bén để đả kích, châm biếm chế độ phong kiến, thực dân xâm lược – xã hội người bóc lột người, đầy bất công; nó vừa có ý nghĩa xã hội sâu sắc vừa có ý nghĩa nhân sinh cao đẹp. Như vậy, truyện cười đã đem lại cho con người những nụ cười tươi vui thoải mái, giúp cho con người thêm yêu thêm tin cuộc sống hơn.
2. Truyện cười dân gian Việt Nam mang nét độc đáo, giàu bản sắc văn hóa dân tộc
Tiếng cười luôn đồng hành cùng cuộc sống con người cùng bao thăng trầm của lịch sử, dù đau buồn hay cả lúc vui vẻ nhất tiếng cười cũng có thể trào ra. Cái cười ấy có chất hài, niềm vui, có chất lạc quan sôi nổi hay sâu lắng, có khi (nhiều khi) có cả bi hài lẫn lộn, nhưng đã làm cho nó thêm đa dạng và phong phú. Cái cười Việt Nam, khi là một thái độ hiền hòa cởi mở, khi là một tâm trạng “tư lự”, bẽ bàng. Cái cười nhiều lần đã là vũ khí đấu tranh, mà cũng đã là lời mời vẫy gọi. Cái cười có thể tôn tạo mà cũng có thể san bằng. Cười có thể giải thoát, là từ chối khổ đau, nhưng cũng có thể để chìm sâu trong xót xa, rầu rĩ. Có rất nhiều ý kiến tranh luận về vấn đề này. Nhưng xét về phương diện nào thì tiếng cười Việt Nam vẫn mang một nét độc đáo riêng của một dân tộc gắn liền với đấu tranh chống ngoại xâm và đấu tranh chốnggiai cấp thống trị. Tiếng cười có khi hồn nhiên, ngay thẳng, bông lơn, trêu đùa chứa chút ngang tàng nghịch ngợm (truyện Trạng Quỳnh) có khi lại gay gắt, bốp chát, tục tĩu để đả kích, châm biếm những bất công, những tầng lớp thống trị hay bọn ngoại xâm.
Trên cơ sỡ nền tảng chung cho giá trị và nghệ thuật truyện cười của các nước trên thế giới thì truyện cười dân gian Việt Nam có màu sắc độc đáo riêng. Đã là truyện cười thì mục đích của nó bao giờ cũng mang lại tiếng cười là trước hết. Cái cười là chung, mà nhiều sự kiện làm nảy ra tiếng cười cũng có thể rất giống ở khắp mọi nơi. Câu chuyện nói láo gạt một người nào đó đã được ghép cho hầu như với tất cả các nhân vật ở các nơi. Chàng Tin bên Đức , chàng Aphantin, chàng Thơ Mênh Chây ở mấy nước cạnh Việt Nam, rồi những ông Ó, Thủ Thiệm ở miền Nam, miền Trung nước ta đều có cách gạt vua chúa giống nhau. Những mô típ nói láo, bịa đặt như nhau. Hầu như nhưng nội dung chủ yếu trong truyện cười giông nhau.
Nét đặc sắc nhất trong truyện cười dân gian Việt Nam là nghệ thuật chơi chữ bằng biện pháp nói lái. Do ngôn ngữ tiếng Việt thuộc ngôn ngữ đa âm tiết nên trong truyện cười Việt Nam giàu vần vè, có nhịp điệu. Hầu hết các truyện cười Việt Nam sử dụng lối nói giàu nhạc điệu. Truyện cười vận dụng nói lái thành thạo, thậm chí lái đưa đến cái tục tằn để gây cái cười giòn.
Cùng với truyện cổ tích, truyện cười dân gian đứng về phía lẽ phải, về phía chính nghĩa chống lại cái vô lí, cái phi nghĩa. Truyện cười dân gian từ xưa truyền lại vẫn có vẫn có giá trị hiện đại. Ngày nay, tiếng cười trào phúng, đả kích đang có tác dụng trong cuộc đấu tranh chống bọn đế quốc và tay sai, kẻ thù của nhân dân và đang góp phần vào việc phê bình nội bộ trong hành ngũ nhân dân.Và những kinh nghiệm cũng như thành tựu của truyện cười dân gian rất có ích đối với chúng ta.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trí Vĩnh (2006), truyện tiếu lâm Việt Nam, Nxb. Văn hóa thông tin
2.Nguyễn Đức Hiền (1995), 40 truyện Trạng Quỳnh, Nxb. Thanh Hóa
3. Đinh Gia Khánh (2006), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb. giáo dục
4. Vũ Ngọc Khánh (1997), Hành trình vào xứ sở cười, Nxb. Giáo dục
5. Nguyễn Xuân Kính (1995), Tổng tập văn học dân gian người Việt, Nxb. Khoa học xã hội
6. Triều Nguyên (2004), Nghệ thuật chơi chữ trong văn chương người Việt, Nxb. Giáo dục
7. Lê Minh Quốc ( ), Tiếng cười dân gian hiện đại Việt Nam, Nxb.Phụ nữ
8. Lưỡng Kim Thành ( ), Trạng cười Việt Nam, Nxb. Thuận Hóa
9. Hoàng Tiến Tựu (1997), Bình Giảng truyện dân gian, Nxb.
10. Trần Hùng (1996), Văn học dân gian Quảng Bình, Nxb. Quảng Bình
11. Ninh Viết Giao (1994), Kho tàng truyện kể dân gian Xứ Nghệ, Nxb. Nghệ An
12. Vũ Ngọc Khánh (2003), Hành trình vào xứ sở cười, Nxb. Giáo dục, Đà Nẵng
13. Vũ Ngọc Khánh (1994), Truyện tiếu lâm, Nxb. Văn hóa thông tin
14. Trương Chính (1987), Tiếng cười dân gian Việt Nam, Nxb. Khoa học và công ty phát hành sách Đồng Tháp
15. Tôn Thất Bình (1997), Nụ cười xứ Huế, Nxb. Thuận Hóa
MỤC LỤC
Mở đầu 1
1.Mục đích, ý nghĩa chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2
3.2.Phạm vi 2
4.Phương pháp nghiên cứu 2
5.Bố cục của đề tài 3
6.Đóng góp của đề tài 3
NỘI DUNG 5
1.1. Khái niệm truyện cười 5
1.2. Một số đặc điểm về truyện cười dân gian Việt Nam 8
Chương 2. Khảo sát một số biện pháp gây cười trong truyện cười dân gian Việt Nam 10
2.1.Nhân vật 10
2.1.1. Cách đặt tên nhân vật 10
2.1.2. Lời nói đáng cười 11
2.1.3. Cử chỉ đáng cười 12
2.1.4. Tính cách đáng cười 13
2.1.5. Hoàn cảnh đáng cười 14
2.2 Kết cấu kịch tính, bất ngờ 16
2.2.1 Kết cấu “tiệm tiến” 16
2.2.2 Kết cấu “gói kín, mở nhanh” 17
2.3. Nghệ thuật chơi chữ trong truyện cười dân gian Viêt Nam 18
2.3.1 Chơi chữ bằng phương tiện ngữ âm và chữ viết 18
2.3.2 Chơi chữ bằng phương tiện ngữ nghĩa 25
2.3.3 Chơi chữ bằng phương tiện ngữ pháp 32
2.3.4 Chơi chữ dựa vào phương ngữ 36
2.3.5 Chơi chữ dựa vào tiếng lóng 38
2.4 Yếu tố tục trong truyện tiếu lâm Việt Nam 38
2.4.1 Nói tục là để thoát ly sự bực bội, để đối phó với trường họp bất bình trong xã hội 39
2.4.2 Nói tục là một cách gây cười để thỏa mãn sự nghịch ngợm của con người. 41
Chương 3. Giá trị của tiếng cười trong truyện cười dân gian Việt Nam 44
3.1 Mục đích của truyện cười dân gian Việt Nam 44
3.1.1 Truyện cười nhằm mục đích “mua vui” 44
3.1.2 Truyện cười nhằm mục đích đả kích, châm biếm 45
3.2 Ý nghĩa của truyện cười dân gian Việt Nam 49
3.2.1 Ý nghĩa xã hội 49
3.2.2 Ý nghĩa nhân sinh 51
Kết luận 53
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Tags: giá trị của tiếng cười, tiếng cười trong văn học dân gian việt nam, sưu tầm truyện cười dân gian việt nam, ý nghĩa của tiếng cười khen, kho tang truyện cười dân gian ngắn, truyện cười trong đời sống dân gian có ý nghĩa, khái niệm về "cái cười" trong văn học dân gian, sách bình giảng truyện dân gian việt nam, tác dụng nghệ thuật của những câu chuyện cười dân gian, truyện dân gian vn và đề tài, dạy thêm về truyện dân gian cả ba bộ sách, sưu tầm mấy cái truyện dân gian quảng bình, truyện cười dân gian dông nam á, truyện cười đã đóng góp gì cho việt nam, tiếng cười trong văn học dân gian, ý nghĩa của truyện cười là gì, truyện cười có giá trị tinh thần gì, ý nghĩa truyện cười dân gian, ý nghĩa của truyện cười dân gian việt nam, ý nghĩa của truyện cười với mỗi con người, truyện cười trào phúng dân gian việt nam, truyện cười dân gian việt nam nói về giáo dục, tầm quan trọng của tiếng cười, tính châm biếm đả kích trong truyện cười, nghiên cứu về cái cười trong văn học dân gian việt nam, văn hoá Việt nam được phản ánh trong truyện cười, luân văn về truyện cười, nghệ thuật gây cười trong truyện cười dân gian bắc giang, truyen cuoi tinh chat dac diem cua truyen cuoi, lịch sử của truyện cười, văn học dân gian việt nam hoàng tiến tựu, giá trị của truyện cười, nghịch dị trong truyện cười dân gian, mục đích của truyện cười dân gian
Last edited by a moderator: